آرتروز زانو

آرتروز زانو بیماری‌ای است که باعث درد و سفتی مفصل زانوی شما می‌شود. استئوآرتریت زانو یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت است.

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو زمانی اتفاق میفتد که غضروف مفصل زانوی شما تخریب می‌شود. با تخریب این غضروف، استخوان‌های مفصل زانو به هم ساییده می‌شوند و اصطکاکی ایجاد می‌کنند که باعث می‌شود زانوهایتان آسیب دیده،  سفت یا متورم شوند. آرتروز زانو  قابل درمان نیست، اما درمان هایی وجود دارند که می توانند علائم را تسکین داده و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهند.

 حتما بخوانید: درمان آرتروز زانو 

اگر آرتروز زانو دارید، ساختارهای مختلف تشکیل‌دهنده مفصل زانوی شما آسیب دیده‌اند. در این بیماری مقداری از غضروفی را از دست می‌دهید که به‌طور معمول به استخوان‌های شما اجازه می‌دهد بر روی یکدیگر حرکت کنند. شکل استخوان‌های شما می‌تواند تغییر کند و شاید قسمت‌های استخوانی به نام استئوفیت (خار استخوان) در آن‌ها رشد کنند. همچنین غشاهایی که مفصل زانوی شما را می‌پوشانند، ممکن است ملتهب شوند. تمامی این موارد بر عملکرد زانوی شما تأثیر می‌گذارند و می‌توانند منجر به علائمی مانند درد و سفتی مفصل شوند.

آرتروز عمدتاً افراد بالای 50 سال را درگیر می‌کند و هر چه سن شما بالاتر باشد، احتمال ابتلا به آن بیشتر است. این بیماری بسیار شایع است و حدود 46 درصد از افراد در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند.

علل آرتروز زانو و عوامل خطرزای آن

پزشکان به‌طور دقیق نمی‌دانند چرا برخی از افراد به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند. استئوآرتریت زانو زمانی اتفاق میفتد که غضروف مفصل زانو فرسوده شده یا آسیب‌ دیده باشد. غضروف مفصلی، بافت لاستیکی و سفتی است که در انتهای استخوان‌های شما قرار دارد و به شما این امکان را می‌دهد که مفاصل‌تان را خم‌ کنید و آن‌ها را حرکت دهید. این ماده مانند بالشتک، شوک ناشی از فشار روی زانو را جذب کرده و از آن در برابر ضربه و فشار محافظت می‌کند.

آسیب مفاصل یا استفاده بیش‌ازحد از آن‌ها، مانند خم کردن زانو و فشار مکرر بر روی مفصل، می‌توانند به مفصل آسیب برسانند و خطر آرتروز را افزایش دهند. احتمال ابتلای شما به آرتروز در موارد زیر بیشتر می‌شود:

• سن بالاتر: استئوآرتریت ممکن است در هر زمانی از زندگی رخ دهد، اما در افراد مسن شایع‌تر است.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
• اضافه‌وزن: اضافه‌وزن به زانوهای شما فشار وارد می‌کند. همچنین سلول‌های چربی پروتئین‌هایی می‌سازند که می‌توانند باعث التهاب مفاصل و اطراف آن‌ها شوند.
• آسیب‌های زانو: هرگونه آسیب زانو، حتی آسیب‌های قدیمی، می‌تواند منجر به آرتروز زانو شود.
• فشار مکرر: برخی مشاغل مانند کشاورزی یا فشار مکرر ناشی از برخی ورزش‌ها مانند دوندگی می‌توانند منجر به آرتروز زانو شوند.
• ژنتیک: به نظر می ­رسد که ریسک ژنتیکی نیز وجود دارد؛ چراکه آرتروز زانو می‌تواند در اعضای مختلف خانواده وجود داشته باشد.
• استخوان‌ها یا مفاصل کج: مانند زانوهای ضربدری.
• ابتلا به بیماری‌های متابولیک: دیابت و هموکروماتوز که در آن خون شما آهن زیادی دارد، با آرتروز زانو مرتبط هستند.

به نظر می‌رسد آرتروز پس از یک آسیب یا برخی آسیب‌های جزئی به مفصل زانو ایجاد می‌شود. ممکن است تعدادی از موارد بالا ترکیب شوند تا زانوی شما مستعد آسیب‌دیدگی یا آرتروز بعد از آن شود.

 حتما بخوانید: مهم‌ترین دلایل آرتروز زانو

علائم آرتروز زانو

استئوآرتریت زانو معمولاً هر دو زانو را درگیر می‌کند، اگرچه ممکن است شما علائم را فقط در یکی از زانوها مشاهده کنید. علائم این بیماری در ادامه ذکر شده‌اند:

• ممکن است زانودردی داشته باشید که در داخل و اطراف زانو باشد و در حال فعالیت بدتر شود. معمولاً وقتی شب در رختخواب هستید، دردی در زانوی خود احساس نمی‌کنید، مگر اینکه مبتلا به آرتروز شدید باشید.
• زانوی شما ممکن است برای مدتی پس از استراحت یا صبح‌ها، زمانی که از خواب بیدار می‌شوید، سفت باشد. اگر صبح‌ها این حالت را دارید، کمتر از 30 دقیقه بعد از بیدار شدن ادامه خواهد داشت.
• ممکن است متوجه شوید که زانوی شما گاهی‌اوقات کم می‌آورد، یا قفل می‌شود و نمی‌توانید آن را صاف کنید.
• شاید نتوانید به‌دلیل درد، سفتی و تورم، زانوی خود را به اندازه معمول یا به‌راحتی حرکت دهید.
• زانوی شما ممکن است زمانی که آن را حرکت می‌دهید صدای تق‌تق، ترکیدن یا ساییدگی دهد. به این حالت کرپیتوس می‌گویند.
• حساسیت به لمس و حس کردن گرما
• بروز برجستگی‌های استخوانی

 حتما بخوانید: علائم آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

درد و سایر علائم در برخی افراد آن‌قدر شدید هستند که در زندگی روزمره‌شان اختلال ایجاد می‌کنند. قدم اول مشورت با یک پزشک عمومی است که شاید فرد را به روماتولوژیست یا جراح ارتوپد ارجاع دهد.

پزشک برای تشخیص ابتلای بیمار به آرتروز، ممکن است سؤالات زیر را در مورد علائم و سابقه پزشکی او بپرسد:

• درد چه زمانی و چگونه شروع شد؟
• کجای زانو درد می­ کند؟
• آیا سفتی، صدای ترکیدن، گرما یا تورم وجود دارد؟
• چه چیزی آن را بهتر می‌کند؟ چه چیزی آن را بدتر می‌کند؟
• چه‌ کارهایی تا به‌ حال انجام داده‌اید؟ آیا درمان‌های قبلی مؤثر بوده‌اند؟
• علائم چگونه بر فعالیت‌های روزانه شما تأثیر گذاشته‌اند؟

سپس زانوی شما را معاینه می‌کند تا موارد زیر را بررسی کند:

• قرمز یا دردناک بودن ناحیه مفصل زانو
• وجود تورم
• نشانه‌ای از آسیب دیدن زانو
• دامنه حرکتی شما ( چقدر خوب می‌توانید زانوی خود را حرکت دهید)
• درمورد احساس شل بودن زانو از شما سؤال می‌پرسد؛ زیرا شاید به معنای ثابت نبودن زانوی شما باشد.
• نحوه راه رفتن شما را برای بررسی می‌کند تا مشکلات راه رفتن را که روی زانوی شما تأثیر می‌گذارند، متوجه شود.

پزشک معمولاً آرتروز زانو را از نحوه توصیف علائم توسط شما تشخیص می‌دهد، اما شاید برای کمک به تشخیص و رد بیماری‌های دیگر، نیاز به موارد زیر باشد:

• اشعه ایکس
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• آزمایش خون
• آسپیراسیون مفصل (آرتروسنتز)

درمان آرتروز زانو

هیچ درمان قطعی‌ای برای آرتروز زانو وجود ندارد، اما می‌توانید کارهایی را برای مدیریت این بیماری و کنترل علائم خود انجام دهید. هدف اصلی درمان، کاهش درد و سفتی شما است که باعث بهبود عملکرد زانوها و بازیابی کیفیت زندگی شما می‌شود. در ادامه هر یک از روش‌های درمانی را بررسی می‌کنیم:

برای اطلاعات بیشتر مطلب " درمان آرتروز با روش‌های غیر جراحی " را مطالعه کنید.

دستگاه‌ها، فیزیوتراپی و کاردرمانی

فیزیوتراپ به‌دقت زانوی شما را معاینه می‌کند و سپس یک برنامه شخصی متشکل از تمرینات توانبخشی، برای کمک به تقویت عضلات زانو و ساق پای شما برنامه‌ریزی می‌کند. حتماً این تمرینات را دنبال ‌کنید؛ زیرا می‌توانند به عملکرد خوب زانوی شما کمک کنند.

فیزیوتراپ همچنین ممکن است استفاده از دستگاه تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست یا همان تنس (TENS) را به شما پیشنهاد کند. تنس وسیله‌ای است که جریان‌های الکتریکی خفیفی را ازطریق پوست شما ارسال می‌کند تا سیگنال‌های درد ناشی از انتهای اعصاب شما را متوقف کند یا آن‌ها را کاهش دهد. این دستگاه برای برخی از افراد مبتلا به آرتروز خوب عمل می‌کند، اما برای همه اثر ندارد. قبل از خرید دستگاه تنس، شاید بتوانید آن را از فیزیوتراپ خود قرض بگیرید یا کرایه کنید تا اثرش را امتحان کنید.

به‌علاوه، فیزیوتراپ مفید بودن زانوبندها و ساپورت‌ها برای شما را بررسی می‌کند. می‌توانید درصورت لزوم از آن‌ها برای کمک به ثابت نگه‌ داشتن زانوی خود و حمایت از آن استفاده کنید.

همچنین ممکن است به یک کار درمانگر مراجعه کنید که برای کمک به شما در انجام کاره‌ای روزمره راهکارهایی ارائه می‌کند. در جلسات کاردرمانی درمورد تغییراتی که می‌توانید در ماشین، خانه یا محل کار خود ایجاد کنید تا از هرگونه فشار وارده بر زانوی خود بکاهید، توصیه‌هایی به شما ارائه می‌شود. استفاده از وسایل کمکی برای حمام کردن، صندلی بالابر، نرده‌های دستگیره و نرده‌های اضافی پله می‌توانند در مدیریت کارهای روزمره به شما کمک کنند.

داروها

مسکن‌ها نمی‌توانند آرتروز را درمان کنند، اما می‌توانند به کاهش درد و سفتی کمک کنند و کیفیت زندگی شما را بهبود ببخشند. اگر پس از انجام اقدامات خودمراقبتی همچنان درد دارید، پزشک ممکن است استفاده از دارو را توصیه کند. کرم‌ها و ژل‌ها معمولاً اولین مسکن‌هایی هستند که پزشک پیشنهاد می‌کند. آن‌ها حاوی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)  مانند ایبوپروفن یا یک ماده مسکن به نام کپسایسین هستند. می‌توانید آن‌ها را مستقیماً روی زانوی خود بمالید.

اگر کرم‌ها و ژل‌ها کافی نباشند، پزشک ممکن است مصرف پاراستامول را نیز توصیه کند. احتمالاً به‌طور منظم نیاز به مصرف پاراستامول داشته باشید، نه ‌فقط زمانی که درد دارید.

اگر این داروها مؤثر نباشند،  مصرف قرص‌های NSAID همراه پاراستامول، کرم‌ها و ژل‌ها یا به‌جای آن‌ها پیشنهاد می‌شود. اما به‌دلیل خطر عوارض جانبی، قرص‌های NSAID را نباید به مدت طولانی مصرف کنید. پزشک معمولاً برای محافظت از معده شما و کاهش خطر عوارض جانبی، داروی دیگری را برای مصرف در کنار قرص‌های NSAID تجویز می‌کند. گاهی‌اوقات، اگر علائم شدید داشته باشید و سایر داروها کمکی نکنند، نوع قوی‌تری از مسکن به نام اُپیوئید تجویز می‌شود.

اگر مفصل زانوی شما دردناک و متورم است، پزشک احتمالاً تزریق مستقیم استروئید در مفصل را پیشنهاد می‌دهد. تزریق معمولاً پس از یک روز یا بیشتر اثر می‌گذارد و می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد.

اگرچه بسیاری از افراد برای کاهش علائم خود از مکمل‌های حاوی گلوکزامین یا کندرویتین استفاده می‌کنند، شواهد محدودی برای اثربخشی آن‌ها وجود دارند.

 برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره انواع دارو و قرص برای درمان آرتروز زانو مطلب مورد نظر را مطالعه کنید.

عمل جراحی

اگر آرتروز زانوی شما با درد شدید همراه بوده یا تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره شما گذاشته است، شاید پزشک به شما پیشنهاد جراحی بدهد. جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر درمان‌های فوق کمکی به شما نکرده‌ باشند.

جراحی‌های مختلفی برای آرتروز زانو وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

• آرتروسکوپی زانو: آرتروسکوپی، جراحی‌ کم تهاجمی‌ای است که در آن جراح از آرتروسکوپ (نوعی دوربین) برای مشاهده داخل زانو استفاده می‌کند. در حین این عمل، پزشک می‌تواند آسیب را ترمیم کرده یا بقایایی مانند قطعات استخوان را از مفصل خارج کند تا بافت سالم مفصل حفظ شود.

برای اکثر افراد مبتلا به آرتروز زانو، این عمل معمولاً توصیه نمی‌شود؛ زیرا مزایای چندانی ندارد و دارای عوارض جانبی هم است. اما جراح شاید به شما پیشنهاد کند که این جراحی را که با برشی به ‌اندازه سوراخ کلید انجام می‌شود، برای شستن مفصل‌تان انجام دهید، به‌خصوص اگر زانوی شما قفل شده است. برای اطلاعات بیشتر صفحه جراحی آرتروسکوپی زانو را مطالعه نمایید.

• استئوتومی: اگر در مراحل اولیه آرتروز زانو هستید که تنها استخوان یک‌ طرف مفصل درگیر است، استئوتومی می‌تواند به شما کمک کند. در این عمل، جراح استخوان شما را برش می‌دهد و آن را اصلاح می‌کند تا از وارد شدن فشار به قسمت آسیب‌دیده زانوی شما جلوگیری کند. اگر زیر 60 سال دارید، اضافه‌وزن ندارید و فقط در یک طرف زانو درد دارید، شاید استئوتومی زانو یکی از گزینه‌های شما باشد. این نوع جراحی شاید به توقف یا کند کردن پیشرفت آسیب مفصلی کمک کند.

• جایگزینی جزئی یا کامل مفصل زانو: در این عمل، جراح قسمت‌های آسیب‌دیده مفصل زانو را با قطعات مصنوعی جایگزین می‌کند.

جراح با توجه به شدت بیماری، وضعیت سلامت و سن شما گزینه‌های مناسب را با شما در میان می‌گذارد و بهترین درمان را به شما توصیه می‌کند.

 برای اطلاعات بیشتر می توانید صفحه  تعویض کامل مفصل زانو و تعویض جزئی مفصل زانو را مطالعه نمایید.

عوارض آرتروز زانو

درد، کاهش تحرک، عوارض جانبی داروها و سایر عوامل مرتبط با آرتروز زانو می‌توانند منجر به برخی مشکلات سلامتی شوند که توسط خود بیماری ایجاد نمی‌شوند. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

حتما بخوانید: عوارض آرتروز زانو

چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی

مفاصل دردناک، ورزش را سخت‌تر می‌کنند. اما فعالیت بدنی نه‌تنها کلید مدیریت علائم آرتروز است، بلکه به جلوگیری از افزایش وزن و چاقی نیز کمک می‌کند. اضافه‌وزن یا چاقی می‌تواند باعث ایجاد کلسترول بالا، دیابت نوع 2، بیماری قلبی و فشارخون بالا شود.

 مطالعه بیشتر: نکاتی برای کاهش وزن و درمان آرتروز زانو

سقوط

تحقیقات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به آرتروز بیشتر از افراد دیگر خطر زمین خوردن و شکستگی را تجربه می‌کنند. آن‌ها ممکن است تا 30 درصد بیشتر زمین بخورند و 20 درصد بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار بگیرند. ابتلا به آرتروز می‌تواند باعث کاهش عملکرد، تضعیف ماهیچه و تأثیر بر تعادل فرد شود و احتمال افتادن را به‌خصوص در میان بیمارانی که آرتروز زانو یا لگن دارند، افزایش دهد. عوارض جانبی داروهای ضددرد مانند سرگیجه، نیز می‌توانند خطر زمین خوردن را افزایش دهند.

اقدامات خودمراقبتی برای مدیریت آرتروز زانو

کارهای زیادی وجود دارند که می‌توانید برای کاهش درد و سفتی زانو انجام دهید و زندگی با آرتروز را کمی آسان کنید. برخی از اصلی‌ترین آن‌ها در ادامه ذکر شده‌اند:

• سعی کنید وزنی متناسب با قدتان داشته باشید. اگر دچار اضافه‌وزن هستید نیاز به کاهش وزن دارید؛ زیرا چاقی فشار بیشتری بر مفاصل شما وارد می‌کند و می‌تواند آرتروز را بدتر کند.
• به‌طور منظم ورزش کنید. ورزش می‌تواند به تقویت مفاصل و بهبود تناسب اندام شما کمک کند. فعالیت‌هایی مانند شنا، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی، مفصل زانو را منعطف نگه می‌دارند. از پزشک یا فیزیوتراپ خود درمورد بهترین نوع ورزش مناسب خود سؤال کنید.  تمرین‌های ورزشی برای درمان آرتروز زانو بسیار مفید‌اند، این تمرین‌ها باید به طور مداوم انجام شود.
• از عصای پیاده‌روی برای کاهش هرگونه فشار وارده بر مفصل زانو استفاده کنید.
• کفش مناسب ترجیحاً با کفی نرم، ضخیم، بالشتک‌دار و ضربه‌گیر بپوشید. همچنین می‌توانید جهت حمایت از زانوی خود از زانوبند استفاده کنید.
• از پد حرارتی یا کیسه یخ برای کمک به کاهش درد استفاده کنید. هیچ‌کدام از این‌ها را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید؛ زیرا ممکن است باعث سوختگی شوند. ابتدا آن‌ها را در یک حوله یا دستمال بپیچید.
• به‌طور مرتب توسط پزشک ویزیت شوید. با مراجعه به پزشک می‌توانید نقش فعالی در کنترل آرتروز خود داشته باشید.

چگونه از آرتروز زانو پیشگیری کنم؟

درحالی‌که جلوگیری از آرتروز زانو همیشه امکان‌پذیر نیست، اقداماتی وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید.  به نکات ذیل برای کمک به پیشگیری از آرتروز زانو توجه کنید:

• وزن سالم را حفظ کنید.
• استراحت کافی داشته باشید.
• اگر می‌دوید، این کار را روی چمن یا سطوح نرم انجام دهید.
• روال تناسب اندام خود را با تمرینات کم‌فشار مانند شنا یا دوچرخه‌سواری تغییر دهید.
• تمرینات قدرتی سبک را به برنامه تناسب اندام خود اضافه کنید.

بهترین راه‌های پیشگیری از آرتروز زانو

زندگی کردن با آرتروز زانو

چه چیزی در انتظار من است؟

متأسفانه، اثرات آرتروز زانو قابل‌برگشت نیستند. اما درمان و خودمراقبتی می‌توانند به تسکین علائم شما و کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر زانوی شما بی‌دلیل درد می‌کند یا درد آن در حال بدتر شدن است، باید توسط پزشک ویزیت شوید.

همچنین اگر زانوی شما درد دارد و با لمس آن احساس گرما می‌کنید یا پوست شما قرمز به نظر می‌رسد، باید به اورژانس مراجعه کنید یا با پزشک خود تماس بگیرید؛ چراکه ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشند.

چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟

• چرا زانویم درد می‌کند؟
• آیا همیشه درد خواهم داشت؟
• آیا سایر علائم من بدتر می‌شوند؟
• آیا به جراحی نیاز دارم؟
• من باید در کارم سرپا بایستم. آیا می‌توانم آن را ادامه دهم؟
• آیا بعد از درمان می‌توانم بدوم؟
• ...

در این مطلب به برخی از سوالات رایج درباره آرتروز زانو پاسخ داده‌ایم. 

آیا جراحی برای من مناسب است؟

اگر دارای شرایط ذیل باشید، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند:

• علائم شما پس از درمان‌های غیرجراحی مانند دارودرمانی و فیزیوتراپی بهتر نمی‌شوند.
• علائم بر کیفیت زندگی شما تأثیر می‌گذارند.
• معاینات نشان می‌دهند که مفصل زانوی شما شروع به از هم‌ پاشیدگی کرده است.

اگر درد زانو دارید و در حال بدتر شدن است، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. او می‌تواند به شما در درمان علائم کمک کند و شما را فعال نگه دارد. درمان زودهنگام می‌تواند علائم آرتروز زانو و سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد. درصورت نیاز به اقدامات درمانی پیشرفته مانند جراحی حتماً نظر پزشک دوم را نیز جویا شوید و از سابقه و مهارت کافی پزشک خود اطمینان یابید تا با خیالی آسوده برای آن اقدام کنید.
دکتر علیرضا امین جواهری، جراح ارتوپد و فوق تخصص زانو و لگن می‌تواند شما را در مدیریت این بیماری سخت یاری نماید.