جراحی آرتروسکوپی زانو - نحوه عمل، عوارض و میزان موفقیت

آرتروسکوپی زانو چیست؟

آرتروسکوپی زانو (جراحی سوراخ کلید) یک عمل جراحی کم‌تهاجمی است که برای تشخیص و درمان برخی از آسیب‌های زانو استفاده می‌شود. در این جراحی، جراح برشی کوچک ایجاد می‌کند و سپس یک ابزار بلند و نازک را با یک دوربین در انتهای آن وارد زانو می‌کند. دوربین تصاویری از داخل زانوی شما را نشان می‌دهد که به پزشک در تشخیص و درمان آسیب شما کمک می‌کنند.

 

مزایای جراحی چیست؟

هدف از این عمل، تأیید دقیق مشکل مفصل زانو بوده و در بسیاری از افراد، مشکل در همان زمان قابل رفع است.  درد کمتر بعد از عمل، مزیت این جراحی کم‌تهاجمی محسوب می‌شود.

به‌طور کلی، مزایای عمل جراحی آرتروسکوپی زانو شامل موارد زیر می‌شوند:

• آسیب کمتر به بافت‌های اطراف زانو
• کاهش دوره نقاهت پس از عمل و بهبودی سریع‌تر
• بخیه کمتر به‌دلیل ایجاد برش‌های کوچک حین عمل
• کاهش درد پس از عمل
• کاهش ریسک ابتلا به عفونت به‌علت برش‌های کوچک

 

چه کسی به آرتروسکوپی زانو نیاز دارد؟

اگر زانودرد شما با درمان‌های غیرجراحی خوب نمی‌شود، پزشک ممکن است آرتروسکوپی زانو را پیشنهاد کند. درمان‌های غیرجراحی شامل استراحت، یخ، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و فیزیوتراپی هستند. اگرچه آرتروز باعث زانودرد می‌شود، جراحی آرتروسکوپی زانو همیشه درمان مؤثری برای آرتروز نیست.

جراح از آرتروسکوپی برای مشاهده بهتر غضروف، استخوان‌ها و بافت‌های نرم داخل زانو و تشخیص چندین نوع آسیب زانو استفاده می‌کند. بیشتر این آسیب‌ها، رباط‌ها و غضروف‌های مفصل زانو را درگیر می‌کنند.

آسیب‌های زانو در بین ورزشکاران (ازجمله نوجوانان) بسیار شایع هستند و ممکن است در ورزش‌های تماسی و  ورزش‌هایی مانند والیبال که نیاز به پریدن دارند، اتفاق بیفتند.

 

موارد استفاده از آرتروسکوپی زانو

آرتروسکوپی زانو معمولاً برای موارد زیر استفاده می‌شود:

• ترمیم یا برداشتن مینیسک پاره. مینیسک بافت محکم ولی نسبتاً نرمی است که مانند بالشت در فضای بین استخوان‌های زانو قرار گرفته است.
• ترمیم و بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو یا رباط صلیبی خلفی
• برداشتن بافت آسیب‌دیده یا ملتهب پوشش داخلی مفصل. این پوشش سینوویوم نام دارد.
• درمان جابه‌جایی کشکک زانو
• برداشتن تکه‌های شکسته غضروف در مفصل زانو
• برداشتن کیست بیکر (برآمدگی پشت زانو که پر از مایع است). این کیست بعضاً زمانی اتفاق میفتد که دلیل دیگری مانند آرتروز، درد و تورم وجود داشته باشد.
• ترمیم یا بازسازی مشکلات غضروف
• درمان شکستگی‌ استخوان‌های مفصلی زانو  

 

 

آمادگی لازم قبل از عمل

جراحی آرتروسکوپی زانو اغلب به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار چند ساعت قبل از جراحی در بیمارستان بستری می‌شود و پس از انجام عمل آرتروسکوپی زانو در همان روز نیز می‌تواند از بیمارستان ترخیص شود.

در عمل آرتروسکوپی زانو مانند هر نوع جراحی دیگری بیمار توسط متخصص بیهوشی، بیهوش می‌شود. انتخاب روش مناسب بی‌حسی به تشخیص پزشک‌ و محدوده آسیب‌دیده زانو بستگی دارد. سه حالت امکان‌پذیر است:

• بی‌حسی موضعی ناحیه آسیب‌دیده
• بیهوشی نخاعی (بی‌حسی از کمر به پایین)
• بیهوشی عمومی (خواب کامل حین عمل)

بنابراین پیش از شروع عمل جراحی بیمار باید به مدت حداقل هشت ساعت ناشتا باشد. او باید پزشک را از حساسیت‌های دارویی خود مطلع کند. بعضی‌اوقات نیز به دستور پزشک لازم است بیمار چند روز قبل از عمل، مصرف دارویی خاص را متوقف کند. همچنین بیمار باید درصورت مشاهده هرگونه تغییرات جسمانی‌ ذیل که ممکن است بر جراحی تأثیرگذار باشند، پزشک خود را در جریان قرار دهد:

• بروز علائم اولیه سرماخوردگی
• تب و لرز
• ناراحتی چشم، گوش، گلو یا لثه و هر نوع عارضه دندانی
• ایجاد کورک یا بریدگی پوست
• انواع عوارض معده و روده، نظیر اسهال و وجود خون در مدفوع و حالت‌تهوع و استفراغ
• ناراحتی‌های کلیه و مثانه که باعث سوزش ادرار، عفونت و تکرر ادرار می‌شوند
• احتمال بارداری

عمل آرتروسکوپی زانو تقریباً نیم ساعت الی یک ساعت به طول می‌انجامد و اگر بیمار به‌طور کامل بیهوش نباشد، می‌تواند ازطریق مانیتور نحوه آرتروسکوپی را مشاهده کند. در پایان عمل، ابزارهای استفاده‌شده جراحی از بدن بیمار خارج شده و برش‌ها بخیه و سپس پانسمان می‌شوند.

 

روش انجام جراحی آرتروسکوپی زانو

 

موقعیت‌دهی

1. پس از انتقال به اتاق عمل، به بیمار داروی بیهوشی داده خواهد شد. برای کمک به جلوگیری از عفونت محل جراحی، پوست زانوی او تمیز می‌شود. پای بیمار که محل آماده‌شده برای برش در آن مشخص است، با پارچه‌های جراحی پوشانده می‌شود.
2. جراح پای بیمار را ثابت می‌کند. ثابت کردن برای این است که زانو در حین عمل در پوزیشن صحیح باشد.

 

انجام عمل

1. جراح برشی کوچک روی زانوی بیمار ایجاد می‌کند و با استفاده از یک پمپ، نوعی محلول استریل به نام سالین را جهت پر کردن مفصل زانو و همچنین شستشوی آن وارد زانو می‌کند. این کار باعث خروج مایع کدر داخل زانو شده و مایعی شفاف جایگزین آن می‌شود تا پزشک به‌آسانی بتواند داخل زانوی بیمار را همراه با جزئیات کامل مشاهده کند و آسیب‌های آن را مورد ارزیابی و ترمیم قرار دهد. دلیل دیگر تزریق این مایع به درون مفصل، افزایش حجم داخل مفصل است که منجر به بیشتر شدن فاصله اجزای مفصل، بهتر دیده شدن مفاصل و ایجاد فضای کافی برای حرکت آرتروسکوپ می‌شود.

2. جراح آرتروسکوپ را که مجهز به دوربینی کوچک است، به داخل مفصل زانوی بیمار می‌فرستد. دوربین موجود در آرتروسکوپ تصاویری از داخل مفصل را به صفحه نمایشگر می‌فرستد و به‌ این‌ ترتیب پزشک جراح می‌تواند ساختار زانو و آسیب‌های موجود در مفصل زانو را با جزئیات بسیار روی مانیتور ببیند.  از یک منبع نور قوی برای مشاهده درون مفصل نیز استفاده می‌شود و ازطریق لوله آرتروسکوپ نور کافی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
3. پزشک می‌تواند پس از مشاهده کامل مفصل زانو و شناسایی آسیب‌های وارد‌شده به آن، اقدام به ترمیم و برداشتن بافت‌های تخریب‌شده کند.جهت انجام این عمل از ابزارهای جراحی کوچکی استفاده می‌کند که با برش‌های کوچک دیگری در اطراف زانو وارد آن می‌شوند.

 

 ابزارهای جراحی به‌ کار رفته در عمل آرتروسکوپی تنوع زیادی دارند. برخی از آن‌ها مثل چاقو برای بریدن مورد استفاده قرار می‌گیرند و بعضی دیگر دارای یک سر چرخنده هستند و برای تراشیدن برخی از بافت‌های داخل زانو به کار می‌روند.

 

پایان عمل

اکثر عمل‌های آرتروسکوپی زانو کمتر از یک ساعت طول می‌کشند. طول مدت جراحی به تشخیص و درمان لازم بستگی دارد.

در پایان جراح محلول سالین را از درون مفصل تخلیه می‌کند. برش‌ها را با بخیه یا نوارهای استری (نوارهای چسبنده کوچک) می‌بندد، سپس زانوی شما را با باند نرم بپیچد. گاهی اوقات اگر ترمیم یا بازسازی‌ای انجام شود که نیاز به محافظت باشد، از بریس بعد از عمل استفاده می‌شود.

 

مراقبت‌های ضروری پس از عمل آرتروسکوپی زانو

همان‌طور که قبلاً نیز اشاره کردیم، دوره نقاهت پس از انجام آرتروسکوپی بسیار کمتر از جراحی‌های باز است و بیمار همان روز جراحی پس از دریافت نکات و دستورالعمل‌های لازم جهت مراقبت از خود، از بیمارستان مرخص می‌شود.

رعایت نکات زیر در دوره نقاهت پس از عمل ضروری است:

• برای کاهش درد و تورم نواحی اطراف زانو ، می‌توان از کمپرس یخ استفاده کرد.
• سعی شود تا چند روز پس از عمل، پای جراحی‌شده بالا نگه‌داشته شود تا درد و تورم کاهش یابند.
• بیمار باید به‌اندازه کافی استراحت داشته باشد.
• پانسمان باید بر روی زانو باقی‌ بماند و تمیز و خشک باشد. درمورد زمان برداشتن پانسمان و حمام کردن بعد از عمل با پزشک خود مشورت کنید.
• تا چند روز از قرار دادن وزن بر روی زانوی‌ خود خودداری کنید. از عصای زیر بغل کمک بگیرید، از زانوبند طبی در حین راه رفتن استفاده کنید و طبق توصیه‌های پزشک رفتار نمایید.
• از مسکن‌های تجویزشده توسط پزشک به‌طور منظم استفاده کنید. همچنین ممکن است داروهایی برای تورم و یا پیشگیری از ایجاد لخته‌‌های خونی تجویز شوند.
• بعد از بهبودی اولیه،‌ تمرینات روزانه توصیه‌شده توسط پزشک و فیزیوتراپ جهت بازپروری عملکرد و قدرت زانو را انجام دهید.
• ورزش‌های تقویتی عضله‌های چهار سر و بالا بردن پا در حالت مستقیم ازجمله تمریناتی هستند که معمولاً به بیماران توصیه می‌شوند.

 

 

خطرات و عوارض

عوارض آرتروسکوپی زانو به‌ندرت اتفاق میفتند. برخی از این عوارض مانند عوارض جراحی‌های دیگر هستند:

• حساسیت به داروی بیهوشی و دیگر داروهای استفاده‌شده در حین عمل
• مشکلات تنفسی ناشی از داروی بیهوشی
• خونریزی
• عفونت

عوارض جانبی دیگر عبارت‌اند‌ از:

• خونریزی داخل مفصل زانو
• آسیب‌های احتمالی غضروف، رباط، مینیسک زانو
• لخته خون در پا
• آسیب به رگ خونی یا عصب
• بروز عفونت داخل مفصل زانو
• خشک شدن و سفت شدن زانو

توجه داشته باشید که این خطرات شیوع زیادی ندارند و اکثر افراد بدون هیچ‌گونه مشکلی به‌طور کامل بهبود می‌یابند. 

 

در چه مواردی پزشک انجام جراحی آرتروسکوپی زانو را منع می‌کند؟

برای انجام عمل آرتروسکوپی زانو معمولاً مشکلی وجود ندارد و موارد منع آن  بسیار اندک هستند. توجه به این نکته ضروری است که پزشک نباید قبل از معاینات دقیق بالینی بیمار و انجام روش‌های درمانی غیرتهاجمی اقدام به جراحی کند. بلکه در صورتی انجام عمل آرتروسکوپی زانو برای بیمار ضروری است که سایر راه‌های دارویی و غیرتهاجمی در بهبودی بیمار مؤثر نبوده باشند. در برخی مواقع نیز به‌دلیل عفونت‌های سطحی در بدن بیمار، انجام آرتروسکوپی امکان‌پذیر نیست؛ زیرا ریسک وجود عفونت‌های مفصلی در بیمار بالا است که مانع از انجام موفق آرتروسکوپی می‌شود. از دیگر مواردی که مانعی برای انجام عمل آرتروسکوپی زانو به شمار می‌رود، خشکی شدید مفاصل است. همچنین صدمات واردشده به اطراف مفصل نیز شاید باعث شوند مایعی از داخل مفصل به بیرون نشت کند که مانع از انجام جراحی آرتروسکوپی زانو می‌شود.

 

چه زمانی پس از عمل به پزشک مراجعه کنم؟

پس از عمل آرتروسکوپی زانو، در‌صورت مشاهده علائم ذیل به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی
• درصورت تورم همراه با قرمزی محل، احساس درد یا بی‌حسی انگشتان پا، زانوی جراحی‌شده خود را کمی از سطح قلب بالاتر آورید و حدود یک ساعت این وضعیت را حفظ کنید. اگر علائم ذکرشده بهبود نیافتند،  باید به پزشک مراجعه کنید.
• علائم عفونت مانند تب و لرز، تورم شدید یا ترشحات (چرک) از محل زخم‌ها
• احساس درد شدید که با مسکن از بین نرود

 

نتایج آرتروسکوپی

بسیاری از افراد پس از آرتروسکوپی به فعالیت‌های کامل و بدون محدودیت خود بازمی‌گردند. بهبودی شما به نوع آسیبی که در زانوی شما وجود داشته است، بستگی دارد.

شما باید بتوانید بعد از 6 تا 8 هفته یا گاهی خیلی زودتر به بیشتر فعالیت‌های بدنی خود بازگردید، مگر اینکه بازسازی رباط، ترمیم مینیسک یا ترمیم غضروف انجام شده باشد. بااین‌حال، شاید لازم باشد برای مدت طولانی‌تری از فعالیت‌های پرفشار اجتناب کنید.

اگر شغل شما مستلزم کار سنگین است، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا بتوانید به کار خود بازگردید. درمورد زمانی که می‌توانید با خیال راحت به کار خود بازگردید، با پزشک خود صحبت کنید.

همچنین در رابطه با رانندگی و استفاده از اتومبیل، هرگاه درد به‌طور کامل از بین رفت و حس کردید قادر به گرفتن ترمزهای ناگهانی هستید، می‌توانید رانندگی کنید. این امر اغلب چند هفته یا چند ماه طول می‌کشد و پزشک بر اساس فاکتورهایی نظیر نوع بیماری، میزان درد، نوع داروهای تجویزشده، میزان توانایی بیمار در کنترل زانو و نوع اتومبیل او (دنده‌اتوماتیک بودن)، به بیمار خود اجازه رانندگی می‌دهد.

برای برخی افراد، تغییر سبک زندگی به‌منظور محافظت از مفصل ضروری است. برای مثال می‌توان به تغییر ورزش‌های پرفشار (مانند دویدن) به فعالیت‌های کم‌فشار (مانند شنا یا دوچرخه‌سواری) اشاره کرد. این‌ها مواردی هستند که می‌توانید با راهنمایی جراح خود درمورد آن‌ها تصمیم بگیرید.

گاهی‌اوقات، آسیب به زانوی شما ممکن است به‌ اندازه‌ای حاد باشد که با جراحی آرتروسکوپی به‌طور کامل قابل‌برگشت نباشد. ممکن است در  چنین شرایط شدیدتری،   به عمل‌های پیچیده‌تری در آینده نیاز باشد.