جراحی ترمیم مینیسک زانو

پزشک متخصص با توجه به شدت بیماری و نشانه‌های آن، روش‌های درمانی متفاوتی را به بیمار ارائه می‌دهد. او همچنین باید تأثیرات پارگی مینیسک بر زندگی بیمار و انجام فعالیت‌های موردعلاقه او را بررسی کند تا متوجه تغییرات ناشی از این آسیب  شود.

 

مینیسک چیست و چه انواعی دارد؟

یکی از بخش‌های اصلی  و مهم زانو، مینیسک (غضروف هلالی‌شکل زانو) است  که چون نقش ضربه‌گیر زانو را دارد، موجب جذب ضربه‌های واردشده به زانو و درنتیجه استحکام زانو می‌شود. پاره شدن مینیسک باعث اختلال در عملکرد صحیح زانو می‌شود و فعالیت‌های روزمره فرد را تا زمان درمان و ترمیم کامل مختل می‌کند. 

در آناتومی بدن انسان، استخوان ساق پا و ران در حالت طبیعی با هم برخورد ندارند؛ زیرا استخوان ساق پا صاف و استخوان ران حالت منحنی دارد. وظیفه مینیسک از بین بردن این اختلاف شکل است؛ به این صورت که پایین استخوان ران به‌طور مناسب در حفره‌های مینیسک جای می‌گیرند تا  فرد به‌آسانی پای خود را حرکت دهد. جذب ضربه برای حفظ غضروف میانی زانو امری ضروری بوده و این وظیفه بر عهده مینیسک است. هنگام دویدن و بالا رفتن از پله نیروی بسیاری به زانو وارد می‌شود که بدون وجود مینیسک غضروف زانو به‌آسانی دچار آسیب شده و به آرتروز زانو منجر می‌شود.‌

پارگی مینیسک هنگامی اتفاق میفتد که فرد با حرکات چرخشی در حین ورزش، وزن خود را به زانو تحمیل می‌کند و این فشار اضافی منجر به پاره شدن مینیسک زانو می‌شود. با چرخیدن فرد قسمت تحتانی ساق پا و پا در وضعیت نامناسبی قفل می‌شوند که در اثر آن منیسک پا دچار پارگی‌های خفیف  یا شدید می‌شود. طبق تشخیص پزشک ممکن است انجام جراحی جهت ترمیم مینیسک برای فرد ضرورت پیدا کند.

شکل منیسک‌ها به‌دلیل اختلاف شکل بالای استخوان درشت نی، با یکدیگر فرق دارند و مینیسک داخلی نسبت به مینیسک خارجی بزرگ‌تر است. از دیگر تفاوت‌های میان مینیسک‌ها می‌توان به این مورد اشاره کرد که مینیسک داخلی زانو به رباط میانی وصل بوده و درنتیجه در جای خود محکم قرار گرفته است. از همین رو احتمال پارگی منیسک خارجی بیشتر از مینیسک داخلی است.

پارگی مینیسک زانو

هر زانوی انسان دارای دو مینیسک است:

 

مینیسک داخلی

مینیسک داخلی (Medial Meniscus)، یک بافت فیبروکارتیلاژ است  که در قسمت داخلی زانو، در بخش فوقانی لقمه (کوندیل) استخوان درشت نی (تیبیا) قرار دارد. مینیسک داخلی موجب تطابق سطح مفصلی استخوان درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در داخل زانو می‌شود.

 

مینیسک خارجی

مینیسک خارجی (Lateral Meniscus)، مانند مینیسک داخلی دارای ساختار فیبروکارتیلاژ است که در سمت بیرونی مفصل زانو و بالای کوندیل استخوان درشت نی قرار دارد. این منیسک موجب تطابق سطح مفصلی استخوان درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در خارج زانو می‌شود. مینیسک داخلی به‌شکل  C  انگلیسی است، اما  مینیسک خارجی به‌شکل O  است و  تحرک بیشتری در مقایسه با مینیسک داخلی دارد. همچنین چون مینیسک خارجی  با قسمت‌های مختلف زانو اتصالات کمتری دارد، تحرک آن بیشتر و آسیب‌پذیری آن نسبت به مینیسک داخلی نیز کمتر است.

علاوه بر آن، مینیسک خارجی درخصوص انتقال نیرو به بخش‌های اطراف مفصل زانو نقش مؤثرتری ایفا می‌کند. این مینیسک یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در کنترل فشارهای وارده از ناحیه استخوان ران به مفصل است و درنتیجه از غضروف‌های زانو محافظت می‌کند.  

حذف مینیسک خارجی باعث وارد آمدن فشار بسیاری به غضروف‌های مفصلی شده و در اثر تخریب این غضروف‌ها، فرد دچار آرتروز زودرس زانو می‌شود. پارگی و آسیب مینیسک رایج‌ترین نوع عارضه زانو است و در ورزشکاران، به‌خصوص آن‌هایی که در ورزش‌های پربرخورد مانند فوتبال یا هندبال فعالیت دارند، شیوع بیشتری دارد.

تصویر کامل از آناتومی مینیسک زانو

آناتومی مینیسک

مینیسک متشکل از بافت‌هایی شبیه به غضروف است، با این تفاوت که در مقایسه با غضروف استحکام بیشتری دارد و مانند لاستیک ارتجاع‌پذیر است. مینیسک‌ها شبیه بالشتکی هستند که بین دو استخوان اصلی زانو (استخوان ران و ساق پا) جای گرفته‌اند و موظف‌اند ضربه‌های ناگهانی ناشی از فعالیت‌های مختلف به زانو  را کنترل و جذب کنند.

هنگام دویدن هر دفعه که کف پای ما زمین می‌خورد،  استخوان ران و ساق پا در ناحیه مفصل زانو،  با شدت به هم کوبیده می‌شوند و مینیسک با جای‌گیری میان این دو استخوان  از شدت ضربه وارده می‌کاهد.

 

دلایل پارگی مینیسک

پارگی مینیسک انواع متفاوتی دارد و با توجه به شکل پارگی و ناحیه آسیب‌دیدگی متفاوت است .پارگی مینیسک معمولاً به انواع مختلف طولی، عرضی، شبیه دسته سطل، زبانه‌ای، شاخی‌شکل یا تلفیقی از این موارد تقسیم می‌شود. از مهم‌ترین دلایلی که سبب پارگی این عضو زانو می‌شود می‌توان به موراد ذیل اشاره کرد:

1. هنگامی که در بازی‌های ورزشی به‌طور ناگهانی بچرخید و تغیر جهت دهید، در وضعیتی که پای‌تان روی زمین است، فشار بسیار زیادی را به مینیسک وارد می‌کنید.خصوصاً هنگامی که زانوی شما خم است، این عمل موجب پارگی مینیسک می‌شود.
2. از دیگر دلایل پارگی منیسک زانو وارد شدن شوک به زانو بر اثر ضربه ناگهانی به آن است، مخصوصاً زمانی که زانو خم شده باشد؛ زیرا هنگام خم شدن زانو ، مینیسک به‌ویژه منیسک داخلی برجسته‌تر می‌شود. زمانی که زانوی فرد خم باشد، فشار واردشده به مینیسک به‌طور غیر مستقیم اعمال می‌شود و احتمال آسیب منیسک در این حالت بیشتر است.
3. از دیگر دلایل شایع پارگی مینیسک، بلند کردن اجسام سنگین است که فشار زیادی،  حدود 5 برابر وزن واقعی، روی مینیسک وارد می‌کند.اگر به‌دلیل کهولت سن منیسک ضعیف شده باشد، تحمل این حد از فشار باعث آسیب‌های جدی به آن می‌شود.
4. برخی مواقع نیز چاقی بیش‌ازحد شخص می‌تواند موجب پارگی مینیسک شود؛ زیرا وزن زیادی که به زانوهای فرد وارد می‌شود، باعث فرسوده شدن زودرس منیسک و پارگی تدریجی آن خواهد شد.
5. یکی دیگر از دلایل شایع پاره شدن منیسک، خم کردن زانو به‌طور ناگهانی است. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد در هنگام راه رفتن یک قدم اشتباه بردارد. در این حالت به‌علت خم شدن شدید زانو، مینیسک بین ران و ساق پا گیر می‌کند و صدمه می‌بیند.

پاره شدن مینیسک داخلی خطر بیشتری نسبت به پارگی منیسک خارجی دارد؛ زیرا همان طور که قبلاً بیان کردیم منیسک داخلی متصل به رباط میانی است. اما مینیسک خارجی می‌تواند آزادانه حرکت کند و همین عدم توانایی در حرکت مینیسک داخلی باعث شدت فشار بر آن و درنتیجه پارگی آن می‌شود.

انواع پارگی مینیسک زانو

علائم و نشانه‌های پارگی مینیسک

• در صورتی که پارگی خفیف باشد، میزان درد و تورم نیز کم خواهد بود.هنگام راه رفتن درد زیادی را احساس نخواهید کرد و تنها در انجام فعالیت‌های روزمره خود کمی محدود خواهید بود. این نوع پارگی در اکثر مواقع با ضربه به زانو اتفاق میفتد و روند بهبودی آن نیز نسبتاً خوب است.
• در صورت بروز پارگی متوسط، فرد در کناره یا مرکز زانوی خود احساس درد کرده و معمولاً پس از 2 – 3 روز ورم می‌کند. این نوع پارگی اکثر مواقع به‌دلیل بلند کردن اجسام سنگین رخ می‌دهد و راه رفتن را کمی دردناک می‌کند.

محدودیت به وجود آمده در خم شدن زانو باعث می‌شود صبح‌ها و پس از نشستن‌های طولانی فرد احساس سفتی در زانوی خود داشته باشد. همچنین چرخیدن زانو با درد شدیدی همراه است. این نوع عارضه اغلب طی 4 – 6 هفته با انجام تمرینات بهبود می‌یابد.

• زمان پارگی شدید مینیسک، یک قسمت از مینیسک شل می‌شود و و به‌صورت آزاد در فضای داخل مفصل حرکت می‌کند که موجب قفل شدن زانو یا صدا دادن آن می‌شود. درصورت قفل شدن زانو فرد مدتی قادر نخواهد بود زانوی خود را خم کند و ممکن است بی‌ثباتی زانو را به‌علت متناسب نبودن استخوان ران و ساق پا نیز داشته باشد. پارگی به‌شکل سطل دسته‌دار شایع‌ترین نوع پارگی شدید مینیسک است.

در این حالت معمولاً طرف راست مینیسک آسیب‌دیده ورم می‌کند و زانو پس از 1 – 2 روز به رنگ آبی در می‌آید. این رنگ ناشی از پاره شدن رگ‌های خونی داخل مینیسک و بافت‌های اطراف آن است. در چنین شرایطی راه رفتن بسیار دشوار است و بهبودی شاید 3 ماه زمان ببرد و حتی نیاز به جراحی جهت ترمیم مینیسک باشد.

 

ترمیم مینیسک بدون عمل جراحی

پزشک متخصص در اولین اقدامات درمانی بدون جراحی، جهت کاهش درد و ورم مفاصل مصرف دارو و استفاده از کمپرس یخ را به بیمار توصیه می‌کند.همچنین اگر بیمار هنگام راه رفتن می‌لنگد، پزشک استفاده از عصا را به او پیشنهاد می‌کند تا فشار زیادی روی ساق پای او وارد نشود.

 

استراحت و استفاده از کمپرس یخ

لبه‌های مفصل به‌دلیل دارا بودن رگ‌های خونی، فرصتی را جهت بهبودی مفصل فراهم می‌کنند.استراحت کافی نیز در بهبودی و ترمیم مفصل مؤثر است.به‌علاوه، پزشک گاهی داروهای مسکن و ضدالتهابی مثل آسپرین و ایبوپروفن جهت کاهش درد و التهاب زانو به بیمار تجویز می‌کند.استفاده از کمپرس یخ نیز در بهبود درد می‌تواند تأثیرگذار باشد.

 

انجام تمرینات اصلاحی

اگر پارگی منیسک بیمار به تشخیص پزشک جزئی باشد، انجام تمرینات اصلاحی ارائه‌شده توسط او در ترمیم مینیسک می‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین انجام این حرکات باعث استحکام زانو نیز می‌شود.

فرد باید از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز کند. انجام فیزیوتراپی هم می‌تواند به بیمار کمک کند. همزمان با انجام فیزیوتراپی یک متخصص باتجربه در جهت کاهش درد و افزایش تحرک بیمار و بهبودی استقامت ران و پشت ساق پا، در کنار بیمار خواهد بود و پس از بهبودی کامل نیز طریقه صحیح انجام فعالیت‌های روزمره و موردعلاقه بیمار را به او آموزش خواهد داد.

 

ورزش

تحت نظر پزشک یا یک متخصص فیزیوتراپی برخی از تمرینات حرکتی، کششی و استقامتی را در منزل نیز می‌توانید انجام دهید.

 

استفاده از بریس یا زانوبند طبی

ممکن است پزشک جهت حفظ و ثابت نگه داشتن مفصل، استفاده از عصا و زانوبند را به بیمار توصیه کند. این وسایل از درمان های موثر پارگی منیسک زانو به شمار می‌روند و مانع از انجام نادرست فعالیت‌هایی می‌شوند که عارضه را تشدید می‌کنند. مدت‌زمان استفاده از این وسایل و انجام تمرینات اصلاحی به شدت پارگی، نوع آن و تقاضای بیمار بستگی دارد.

جراحی برای درمان پارگی مینیسک زانو

عمل جراحی ترمیم مینیسک

پزشک ارتوپد روش جراحی را بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می‌کند:

•  میزان پارگی مینیسک
•  ناحیه پارگی منیسک
•  در نظر گرفتن مدت زمان بازپروری بیمار

جراحی منیسک زانو به روش‌های زیر انجام می‌شود:

 

عمل جراحی با دوختن منیسک

بخش پاره‌شده منیسک به محل خودش دوخته می‌شود. اگر پارگی در قسمت خارجی مینیسک که دارای رگ‌های خونی است اتفاق بیفتد یا پارگی بیش‌از حد بزرگ نباشد، پزشک جراح دوختن منیسک را انجام می‌دهد.

 

عمل جراحی با حذف بخشی از منیسک زانو (مینیسکتومی جزئی)

وقتی پارگی در قسمتی از منیسک اتفاق افتاده که احتمال بهبودی و ترمیم آن پایین است، پزشک قسمت پاره‌شده مینیسک را جدا می‌کند که این عمل باعث حرکت مفصل می‌شود.

 

جراحی برای حذف کامل مینیسک زانو (مینیسکتومی کامل)

در صورتی که پارگی مینیسک زانو در جایی باشد یا به حدی باشد که با روش‌های درمانی مختلف بهبودی حاصل نشود، پزشک از روش مینیسکتومی کامل استفاده می‌کند.

با این وجود، اغلب پزشکان به‌دلیل اینکه عدم وجود مینیسک در زانو، ریسک ابتلا به فرسودگی انتهای ران و ساق پا و درنهایت ابتلا به آرتروز را در بیمار افزایش می‌دهد، از انجام این نوع جراحی خودداری می‌کنند. 

 

چنانچه جهت ترمیم مینیسک خود به جراحی نیاز دارید، به شما توصیه می‌کنیم که از روش آرتروسکوپی که در آن از دوربین‌هایی کوچک عمل را انجام می‌دهند، استفاده کنید و پس از آن تمرینات فیزیوتراپی را جهت استحکام عضلات زانو و کاهش ورم و درد انجام دهید.

در ترمیم مینیسک، روش بخیه زدن به بریدن آن ترجیح داده می‌شود؛ زیرا طبق تحقیقات، احتمال بروز آرتروز پس از برش منیسک آسیب‌دیده خیلی بیشتر از روش دوختن آن است. همچنین در روش بخیه زدن مینیسک، بهبودی سریع‌تر حاصل می‌شود. تنها ایراد روش بخیه زدن مینیسک، طولانی بودن زمان بازیابی قدرت بیمار است؛ زیرا محل بخیه باید کاملاً بهبود یابد. در برخی موارد نیز برداشتن پارگی به دوختن آن ارجحیت دارد:

• هنگامی که دوختن تأثیر چندانی در پارگی منیسک نداشته باشد.
• وقتی بخواهیم زمان ریکاوری را درمورد بعضی افراد مانند ورزشکاران حرفه‌ای کاهش دهیم.

با توجه به توضیحات ارائه‌شده، درصورت پارگی منیسک پزشک متخصص در مرحله اول روش‌های غیرجراحی را به بیمار توصیه کرده و درصورت پارگی شدید جهت ترمیم مینیسک، اقدام به عمل جراحی می‌کند.خوشبختانه عمل جراحی منیسک با حداقل عوارض نتایج موفقیت‌آمیزی به همراه داشته است.

جراحی برای درمان پارگی مینیسک زانو

 

روش انجام جراحی

جهت ترمیم منیسک پاره‌شده از روش جراحی آرتروسکوپی استفاده می‌شود که جراح با ایجاد سه سوراخ کوچک روی زانوی بیمار این عمل را انجام می‌دهد. این سوراخ‌ها به‌دلایل ذیل ایجاد می‌شوند:

• سوراخ  اول برای پر کردن مفصل زانو با محلولی خاص است که به منظور مشاهده داخل زانو صورت می‌گیرد و علاوه بر آن احتمال ابتلا به عفونت را در فرد کاهش می‌دهد.
• سوراخ دوم را به این خاطر ایجاد می‌کند که دوربین آرتروسکوپ و منبع نور را به درون مفصل بیمار هدایت کند.
• سوراخ سوم نیز جهت ورود وسایل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پس از پایان جراحی سوراخ‌های زانو به مدت دو هفته بخیه می‌شوند. ترمیم مینیسک به روش آرتروسکوپی، نوعی جراحی سرپایی است. بیمار صبح به بیمارستان یا کلینیک مراجعه می‌کند و عصر همان روز ترخیص می‌شود.

 

طول دوره نقاهت بعد از جراحی ترمیم مینیسک

 زمان درمان پارگی منیسک به موارد زیر بستگی دارد:

•  سن بیمار
•  وضعیت جسمانی و فیزیکی بیمار
•  روش انجام جراحی
•  میزان پارگی منیسک

 

توجه داشته باشید که چند روز پس از عمل و طبق دستور پزشک، هنگام راه رفتن از چوب زیر بغل استفاده کنید تا مانع فشار وزن شما روی پای آسیب‌دیده شود.

همچنین پس از عمل می‌توانید طبق دستور پزشک تمرینات حرکتی مناسب را انجام دهید.