مدیریت رماتیسم مفصلی در زنان: از تشخیص تا درمان

آرتریت روماتوئید (RA) بیشتر زنان را نسبت به مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد و هورمون‌های زنانه ممکن است باعث شروع بیماری شوند. درحالی‌که علائم روماتیسم مفصلی در مردان و زنان مشابه هستند، شدت آن‌ها در خانم‌‌ها بیشتر است. روماتیسم مفصلی باعث التهاب مفاصل و طیف وسیعی از علائم، مانند درد و سفتی می‌شود. این علائم می‌توانند بسیاری از نواحی بدن را تحت تأثیر قرار دهند.

این بیماری در هر فرد به‌شکلی خاص ظاهر می‌شود، اما به‌طور کلی علائم به‌صورت رفت و برگشتی ایجاد می‌شوند.

مشخص نیست چه چیزی باعث روماتیسم مفصلی می‌شود، اما عوامل خطر محیطی و ژنتیکی، مانند اضافه وزن و سیگار کشیدن در ایجاد این بیماری نقش دارند. عوامل هورمونی نیز احتمالاً منجر به روماتیسم مفصلی می‌شوند؛ زیرا حدود 75 درصد از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، زن هستند.

علائم روماتیسم مفصلی در زنان

شیوع روماتیسم مفصلی در زنان جوان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان است و این نسبت با افزایش سن کاهش می‌یابد.

بیشترین تشخیص‌ها در زنان جوان 25 تا 45 ساله رخ می‌دهد. بااین‌حال، محققان در مطالعه‌ای در سال 2021 نشان دادند تغییر جمعیت‌شناسی دنیای غرب به این صورت است که 50 درصد از افرادی که در حال حاضر با روماتیسم مفصلی زندگی می‌کنند، در هنگام تشخیص 65 سال یا بیشتر داشتند.

علائم روماتیسم مفصلی می‌توانند بخش‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهند. نواحی که بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند شامل موارد زیر هستند:

مفاصل

علائم اصلی آرتریت روماتوئید شامل درد، گرفتگی و سفتی در مفاصل هستند. این علائم معمولاً در مفاصل کوچک‌تر و محیطی بدن، مانند انگشتان دست و پا شروع می‌شوند. روماتیسم مفصلی بیماری متقارنی است که هر دو طرف بدن را درگیر می‌کند.

حتماً شنیده‌اید که بسیاری از افراد از سفتی مفاصل انگشتان، پا، زانو، مچ پا یا آرنج در ابتدای روز شکایت می‌کنند. این اتفاق امری رایج است. بااین‌حال، اگر سفتی بیش از 30 دقیقه طول بکشد، ممکن است از علائم اولیه روماتیسم مفصلی باشد.

علائم مرحله بعدی روماتیسم مفصلی شامل تورم و قرمزی در اطراف مفاصل آسیب‌دیده هستند. مفاصل ممکن است هنگام لمس حساس باشند و حرکت آن‌ها باعث ناراحتی و درد شود.

پوست

حدود یک‌چهارم از افرادی که RA دارند، ممکن است دچار ندول‌های روماتوئید شوند. این ندول‌ها توده‌های سفت و برجسته‌ای زیر پوست هستند. ندول‌ها اغلب در نواحی‌ای از پوست مانند آرنج‌ها که تحت فشار قرار می‌گیرند، ظاهر می‌شوند. استفاده از درمان‌های بیولوژیک مؤثرتر ممکن است از بروز ندول جلوگیری کند.

چشم‌ها و دهان

روماتیسم مفصلی می‌تواند باعث خشکی و تحریک چشم‌ها و دهان شود. درنتیجه لثه‌ها که بیشتر در معرض عفونت هستند، نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

خشکی چشم و دهان در روماتیسم مفصلی اغلب به‌دلیل همپوشانی با بیماری شوگرن مشاهده می‌شود. شوگرن یکی دیگر از بیماری‌های روماتیسمی خودایمنی است. زنان حدود ده برابر بیشتر از مردان، دچار این بیماری می‌شوند.

روماتیسم مفصلی همچنین می‌تواند منجر به حساسیت به نور و تغییرات بینایی شود.

ریه‌ها و قلب

افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی ممکن است دچار زخم یا التهاب در ریه‌ها و مشکلات تنفسی شوند. التهاب همچنین قلب و عروق خونی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

التهاب اطراف قلب باعث درد در قفسه سینه یا تب می‌شود و رگ‌های خونی ملتهب به پوست یا اندام‌ها آسیب می‌رسانند.

کل بدن

آرتریت روماتوئید منجر به علائم فیزیکی دیگری مانند کاهش وزن، محدودیت حرکت مفاصل و ضعف عضلانی می‌شود.

این بیماری همچنین می‌تواند بر سلامت روان و رفاه تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر در معرض خستگی و افسردگی قرار دارند.

خطر روماتیسم مفصلی در زنان و سطوح هورمون

تحقیقات نشان می‌دهند بین هورمون‌ها و شروع روماتیسم مفصلی در زنان ارتباطی مستقیم وجود دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نشان داد استروژن، پروژسترون و آندروژن‌ها بر پیشرفت روماتیسم مفصلی تأثیر می‌گذارند.

پیچیدگی هورمون‌ها باعث می‌شود نقش آن‌ها در روماتیسم مفصلی مشخص نشود. درواقع در برخی موارد خطر روماتیسم را افزایش و در موارد دیگر کاهش می‌دهند.

سطوح هورمون‌های مختلف در بدن در طول زندگی فرد تغییر می‌کنند. در زیر، چگونگی تأثیر روماتیسم مفصلی بر رویدادهای مختلف زندگی خانم‌ها را بررسی می‌کنیم:

بارداری

خانم‌های باردار کمتر به روماتیسم مفصلی مبتلا می‌شوند.

اگر بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی باردار شود، احتمالاً علائم کمتری را در دوران بارداری تجربه می‌کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد ۶۰ درصد از بیماران در دوران بارداری بهبود قابل توجهی را تجربه کردند، اما 46.7 درصد از بیماران پس از زایمان با عود علائم مواجه شدند.

پس از زایمان

احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی در سال اول پس از زایمان بیشتر است. کارشناسان معتقدند این مسئله ممکن است به‌دلیل تغییر سریع سطح هورمون‌ها در بدن در این مدت باشد.

شیردهی

شیردهی تا ۱ سال ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را کاهش دهد. بااین‌حال، کارشناسان درمورد اینکه آیا شیردهی بیش از ۱ سال نیز خطر این بیماری را افزایش می‌دهد یا خیر، اختلاف نظر دارند.

یائسگی

طبق تحقیقات انجام‌شده، بین یائسگی و شروع روماتیسم مفصلی ارتباطی مستقیم وجود دارد. اما محققان درمورد ارتباط دقیق مطمئن نیستند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ بر روی بیش از ۸۰۰۰ زن مبتلا به روماتیسم مفصلی نشان داد یائسگی باعث «وخیم‌تر شدن شرایط پیشرفت بیماری» می‌شود.

آندومتریوز

آندومتریوز زمانی است که بافت مشابه آندومتر در نواحی دیگری از بدن (غیر از حفره رحم) وجود داشته باشد. اگرچه هورمون‌های زنانه رشد این پوشش را تحریک می‌کنند، ممکن است سیستم ایمنی نیز بر روی این اختلال تأثیر بگذارد.

آندومتریوز می‌تواند طیف وسیعی از علائم، ازجمله درد و مشکلات باروری را ایجاد کند. افرادی که آندومتریوز دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی باشند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندروم تخمدان پلی کیستیک بر سطح هورمون‌ها در بدن تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث قاعدگی نامنظم و مشکلات باروری شود. این سندرم ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را افزایش دهد، اما این ارتباط احتمالی پیچیده است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

داروی ضد استروژن

داروی ضد استروژن می‌تواند به درمان ناباروری، سرطان سینه و پوکی استخوان پس از یائسگی کمک کند. این دارو بسته به دوز مصرفی ممکن است خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی را افزایش دهد.

خطر روماتیسم مفصلی در زنان و ژنتیک

عوامل ژنتیکی مختلف خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی در زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند:

غیرفعال شدن کروموزوم X

در طول رشد جنینی، نسخه‌ای از کروموزوم x «غیرفعال» می‌شود. این امر از تکثیر محصولات ژنتیکی کروموزوم x در افرادی که دو کروموزوم x دارند، جلوگیری می‌کند.

مطالعات نشان می‌دهند در طول این فرایند، مقداری از مواد ژنی فرار می‌کنند. این ژن‌ها با ایجاد چندین بیماری خودایمنی، ازجمله آرتریت روماتوئید، مرتبط هستند.

سیتوکین‌ها

مطالعات نشان می‌دهند سیتوکین اینترلوکین-4 (IL-4) در زنان مبتلا به روماتیسم مفصلی کمتر از مردان مبتلا به این بیماری فعال است. سیتوکین‌ها پروتئین‌های کوچکی هستند که توسط سلول‌ها آزاد می‌شوند. IL-4 به کاهش پاسخ‌های التهابی در بدن کمک می‌کند. کاهش اثربخشی آن می‌تواند عامل خطر برای روماتیسم مفصلی باشد.

میتوکندری

میتوکندری‌ها برای متابولیسم انرژی سلولی و تولید انرژی ضروری هستند.

هورمون‌های جنسی عملکرد میتوکندری را تنظیم می‌کنند و ممکن است بر توسعه بیماری‌های متابولیکی، عصبی و قلبی‌عروقی بین دو جنس تأثیر بگذارند.

آن‌ها همچنین به تعیین پاسخ‌های استرس و عملکرد سلول‌های ایمنی که برای توسعه روماتیسم مفصلی حیاتی هستند، کمک می‌کنند.

سایر عوامل محرک روماتیسم مفصلی در زنان

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می‌کنند افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، وزن متوسط خود را حفظ و سیگار را ترک کنند. اضافه وزن و سیگار کشیدن با روماتیسم مفصلی می‌توانند علائم آن را بدتر کنند و احتمال ایجاد عوامل خطر، مانند فشار خون بالا را افزایش دهند.

درحالی‌که هیچ علت قابل شناسایی برای RA وجود ندارد، شرایط زیر ممکن است خطر ابتلا به این بیماری یا عود کردن علائم آن را در بیمار افزایش دهند:

• بیماری‌های ریوی
• بیماری‌های پریودنتال (بیماری‌های التهابی مزمن که بافت لثه و ساختار استخوان اطراف دندان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند)
• استرس جسمی و روحی

درمان روماتیسم مفصلی در زنان

هدف اصلی درمان آرتریت روماتوئید معمولاً پیشگیری یا کاهش التهاب است.

کنترل التهاب در این بیماری می‌تواند احتمال آسیب به مفاصل یا اندام‌ها را کاهش دهد. اگر علائم التهاب کم باشند یا علامتی مشاهده نشود، پزشکان روماتیسم مفصلی را در حالت بهبود توصیف می‌کنند.

کاهش تورم باید دامنه حرکتی بیشتری را فراهم کند؛ البته در صورتی که حملات قبلی به مفاصل آسیب نرسانده باشند.

پزشکان اغلب برای تسکین علائم و کاهش التهاب از داروها استفاده می‌کنند. آن‌ها ممکن است داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs) را به‌صورت قرص‌های خوراکی یا کرم‌های موضعی توصیه کنند.

در برخی موارد، بیمار ممکن است برای ترمیم یا تعویض مفاصل خود به جراحی نیاز داشته باشد. جراحی می‌تواند به کاهش درد و بهبود دامنه حرکت کمک کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در‌صورت مشاهده علائم روماتیسم مفصلی باید به پزشک مراجعه کنید.

پزشک معمولاً قبل از ارجاع به روماتولوژیست، معاینه فیزیکی اولیه را به‌صورت کامل انجام می‌دهد. روماتولوژیست‌ها در بیماری‌هایی که مفاصل و بافت همبند را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تخصص دارند.

روماتولوژیست درمورد سابقه پزشکی و علائم بیمار سؤالاتی می‌پرسد.

او معمولاً مفاصل را معاینه کرده و درصورت لزوم آزمایش‌هایی را نیز تجویز می‌کند.

آزمایش خون می‌تواند التهاب را اندازه‌گیری کرده و وجود آنتی‌بادی‌های خاص را تأیید کند. آزمایش‌های تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، می‌توانند هرگونه آسیب به مفاصل یا التهاب در بافت‌های اطراف را نشان دهند.

جمع‌بندی

روماتیسم مفصلی، بیماری‌ای جدی است که می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و اغلب باعث درد و ناتوانی می‌شود.

بین هورمون‌های زنانه و شروع روماتیسم مفصلی ارتباط وجود دارد و این ارتباط باعث می‌شود روماتیسم مفصلی در زنان زودتر از مردان رخ دهد. تغییرات هورمونی که می‌توانند در طول زندگی فرد رخ دهند، مانند مواردی که در دوران بارداری یا یائسگی رخ می‌دهند، می‌توانند بر علائم بیماری تأثیر بگذارند.

بیماران می‌توانند با جستجوی درمان زودهنگام و پیروی از توصیه پزشک در هنگام مدیریت علائم خود، تأثیر روماتیسم مفصلی را بر زندگی خود محدود کنند.

در صورت تجربه علائم این بیماری، توصیه می‌شود که هرچه سریعتر با متخصصین مشورت کنید و در صورت لزوم، اقدام به معاینه و درمان کنید. برای گرفتن نوبت معاینه بیماری‌های زانو و لگن، می‌توانید با مطب دکتر امین جواهری تماس بگیرید.

منابع

academic.oup.com

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

medicalnewstoday.com