آرتروز چیست؟
آرتروز بیماری بسیار شایعی است که میتواند هر مفصلی در بدن را درگیر کند. تأثیر این بیماری بر مفاصل مختلف باعث ناتوانی بیمار در انجام فعالیتهای روزمره میشود. درمان خاصی برای آرتروز وجود ندارد، اما راههایی برای مدیریت علائم آن وجود دارند که به کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی کمک میکنند. در این مطلب به بررسی بیماری آرتروز، دلایل ابتلا، روشهای تشخیص و درمان و ... میپردازیم. با ما همراه باشید.
آرتروز زمانی رخ می دهد که غضروف مفصلی از بین برود. به عبارت دیگر این بیماری غضروف مفصلی را تحت تاثیر قرار می دهد و به مرور زمان موجب تخریب آن می شود. با آسیب دیدن غضروف ها استخوان ها به طور مستقیم در تماس با یکدیگر قرار می گیرند. همین عامل موجب بروز درد و ناراحتی برای بیمار می شود.
دلایل ابتلا به آرتروز
عوامل بسیاری در بروز آرتروز دخیل هستند که از مهمترین آنها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
سن
خطر بسیاری از انواع آرتروز با بالا رفتن سن افزایش مییابد.
جنسیت
به طور کلی آرتروز در زنان بسیار بیشتر از مردان شایع است.
چاقی و اضافه وزن
اضافه وزن فشار زیادی را بر مفصل وارد می کند. این امر باعث میشود مفصل بیشتر در معرض آسیب دیدگی و آرتروز قرار بگیرد.
عوامل مرتبط با محیط کار
برخی از مشاغل مستلزم انجام حرکت های تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین می باشند. انجام حرکت های تکراری یا بلند کردن اجسام سنگین می توانند منجر به افزایش فشار یا آسیب به مفاصل و درنتیجه بروز آرتروز شوند.
آسیب دیدن مفاصل
زمانی که مفاصل هنگام ورزش یا تصادفات آسیب بینند، خطر ابتلای مفصل آسیب دیده به آرتروز افزایش مییابد.
وراثت
افرادی که در خانواده خود فردی مبتلا به آرتروز دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار میگیرند.
عفونت
بسیاری از عوامل میکروبی مانند باکتری ها و یروس ها ممکن است باعث عفونت در مفاصل و ایجاد انواع آرتروز شوند.
مصرف دخانیات
سیگار کشیدن و استفاده از سایر مواد مخدر خطر ابتلا به آرتروز را افزایش میدهند.
سطح فعالیت
اگر بهطور منظم فعالیت بدنی نداشته باشید، بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز قرار میگیرید.
برخی افراد این بیماری را با پوکی استخوان اشتباه می گیرند که کاملا اشتباه است!
این بیماری را نباید با پوکی استخوان اشتباه گرفت؛ زیرا در بیماری پوکی استخوان، غضروف ها کاملا سالم هستند و تنها خود استخوان ها ضعیف می شوند. اما در بیماری آرتروز، خصوصا در موارد حاد، علاوه بر اینکه غضروف ها تحت تاثیر قرار می گیرند، استخوان و مفاصل نیز دچار ضعف و آسیب دیدگی می شوند و همین مسئله احتمال شکنندگی استخوان را تا چندین برابر افزایش می دهد.
انواع آرتریت
از آنجایی که درمان آرتروز بستگی به علت آن دارد، شناسایی انواع آن بسیار اهمیت دارد. استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، آرتروز کودکان و آرتروز عفونی چهار نمونه از شایع ترین انواع آرتروز هستند. در ادامه هر یک از انواع آرتریت را توضیح میدهیم:
استئوآرتریت
استئوآرتریت یکی از شایع ترین انوع آرتروز بوده که امروزه بسیاری از افراد را در سرتاسر جهان درگیر خود کرده است. استئوآرتریت زمانی اتفاق میفتد که غضروف محافظتی در انتهای استخوان ها در طول زمان تحلیل می رود.
این بیماری بیشتر مفاصل دست ها، زانوها (استئوآرتریت زانو)، لگن و ستون فقرات را درگیر می کند. بالا رفتن سن و چاقی یکی از اصلی ترین عواملی هستند که در بروز بیماری آرتروز دخیل اند.
روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک وضعیت التهابی مزمن است که در دراز مدت می تواند باعث تخریب مفصل شود. این بیماری جزو بیماری های خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های بدن، به خصوص سلول های سینوویوم حمله می کند و باعث تغییراتی در آن می شود.
این بیماری می تواند در هر سنی بروز کند، ولی معمولا در سنین بین 60-40 سالگی دیده می شود. روماتیسم مفصلی در زنان سه برابر شایع تر از مردان است.
آرتروز کودکان یا آرتریت ایدیوپاتیک
در حالی که بیماری آرتروز به طور معمول به عنوان یک بیماری برای افراد مسن تر شناخته می شود؛ متاسفانه بیش از چندین هزار کودک، به این نوع آرتروز مفصلی مبتلا هستند.
بیماری آرتروز در کودکان از التهاب مفصل ناشی از سیستم ایمنی بیش از حد فعال منشا می گیرد.
آرتروز عفونی یا چرکی
به التهاب مفصل ناشی از عفونت، آرتریت عفونی گفته میشود. این نوع آرتروز بیشتر مفاصل بزرگ تر همچون مفصل ران، مفاصل دست و زانو را درگیر می کند.
تب و لرز همراه با درد و تورم در مفصل مورد نظر از شایع ترین علائم بیماری آرتروز عفونی هستند که با وارد شدن میکروب به مفصل این علائم آشکار می شوند.
باکتری استرپتوکک، استافیلوکک یا قارچ ها از مهم ترین عوامل عفونیای هستند که می توانند باعث بروز چنین التهابی در مفصل شوند.
آرتروز با چه علائمی همراه است؟
علائم و نشانه های آرتروز معمولا به آرامی و با گذر زمان خود را نشان می دهند. به طور کلی، آرتروز از انواع بیماری مزمن است که با گذر زمان شدیدتر میشود. از این رو بسیاری از افراد ممکن است در مراحل اولیه بیماری دردی را احساس نکنند. از شایع ترین علائم و نشانه های بیماری آرتروز می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- درد در هنگام حرکت دادن مفصل
- حساس بودن به لمس مفصل (حتی فشار بسیار کم )
- سفت و خشک شدن مفصل خصوصا صبح ها بعد از بیدار شدن از خواب
- کم شدن انعطاف پذیری و اختلال در باز و بسته کردن مفصل
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- قرمزی و داغ شدن مفصل
- صداهای غیرطبیعی در هنگام راه رفتن و حرکت دادن مفصل
با گذر زمان بیماری آرتروز به قدری شدید می شود که بیمار را از انجام کارهای روزمره باز می دارد.
بیماریهایی که دارای علائم مشابه با آرتروز هستند
برخی از بیماریها باعث درد و تورم در مفاصل و اطراف آن میشوند. این بیماریهای عبارتاند از:
لوپوس
بیماری لوپوس نوعی اختلال خودایمنی است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافتهای سالم حمله میکند. لوپوس بر قلب، ریهها و سایر اندامهای بدن تأثیر میگذارد. یکی از علائم شایع لوپوس، درد و تورم مفاصل بهویژه در مفاصل کوچک دست و پا است. درد مفاصل در لوپوس میتواند از یک مفصل به مفصل دیگر منتقل شود. تشخیص این بیماری دشوار است؛ زیرا میتواند علائم مختلفی ایجاد کند که اغلب مانند سایر بیماریها ظاهر میشوند.
فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا، بیماریای طولانیمدت است که میتواند باعث درد و حساسیت در سراسر بدن شود. علائم این بیماری مشابه آرتروز هستند. البته در این بیماری علائم بهجای مفاصل عمدتاً در عضلات دیده میشوند.
شایعترین علائم فیبرومیالژیا شامل موارد زیر میباشند:
- درد پراکنده
- مشکل خواب
- خستگی
- سردرد
- مشکل در تمرکز
- حافظه ضعیف
پلی میالژیا روماتیکا (PMR)
این بیماری نوعی التهاب نادر است که بیشتر در افراد بالای 70 سال مشاهده شده و باعث درد و سفتی عضلات در باسن، شانهها و رانها میشود. بلند کردن هر دو دست بالای سر میتواند دردناک و دشوار باشد. درد و سفتی اغلب صبح ها بدتر میشود. علائم دیگر این بیماری شامل احساس عمومی ناخوشی و خستگی میباشند.
کمردرد
کمردرد مشکلی رایج است که بسیاری از ما را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری معمولاً ناشی از کشیدگی ساده ماهیچه یا رباط است و معمولاً مشکلی جدی نیست. حتی ممکن است دلیل خاصی نیز نداشته باشد. کمردرد معمولاً ظرف چند هفته و با کمک مسکن از بین میرود.
تاندونوپاتی
تاندونوپاتی بیماریای است که باعث درد تاندونها و طنابهای قویای که ماهیچهها را به استخوانها متصل میکنند، میشود.
در این بیماری، قسمت آسیبدیده بدن داغ، متورم و قرمز شده و باعث دشواری حرکت آن قسمت از بدن میشود. اولین قدم برای بهبود این بیماری توقف فعالیتهایی است که موجب ایجاد درد میشوند. فعال ماندن، مصرف داروهای مسکن و استفاده از کمپرس یخ نیز به تسکین درد و کاهش تورم کمک میکنند.
راه های پیشگیری از آرتروز
همان طور که بدان اشاره کردیم بیماری آرتروز از جمله اختلالاتی است که بسیار شایع است. احتمال اینکه شما و یکی از بستگانتان به آن مبتلا شوید، بسیار بالاست، بنابراین ما باید به دنبال راه هایی برای پیشگیری از آن باشیم.
تغییر سبک زندگی یکی از مهم ترین کارها برای پیشگیری و حتی درمان آرتروز است که شما می توانید از آن استفاده کنید. راه های پیشگیری از آرتروز عبارتاند از:
کم کردن وزن بدن
برخی گمان می کنند افزایش وزن فقط فشار اضافی بر مفصل وارد می کند. اما فشارها و استرس های مکانیکی تنها مشکل نیستند، بلکه بافت های چربی، پروتئینهایی به نام سیتوکین تولید میکنند که باعث افزایش التهاب در بدن میشوند.
سیتوکین ها با تغییر عملکرد سلولهای غضروفی باعث تخریب بافتها میشوند. زمانی که شما اضافه وزن دارید، بدن شما مقدار بیشتری از این پروتئینهای مخرب را تولید میکند. کاهش چند کیلو وزن باعث کاهش فشار و التهاب در مفاصل میشود و احتمال ابتلا به آرتروز را کاهش میدهد.
ورزش کردن و تقویت عضلات
اگر عضلات ضعیفی داشته باشید، بیشتر در خطر ابتلا به آرتروز قرار دارید. تمرینات ورزشی در آب از بهترین گزینهها برای بیماران مبتلا به آرتروز و انواع دیگر آرتریت محسوب میشوند.
پیشگیری از آسیب دیدگی
آسیبدیدگی یک مفصل در بزرگسالی فشار بیشتری بر مفاصل شما وارد میکند. اگر در دروان جوانی دچار آسیبدیدگی مفصلی شوید، همان مفصل در دوران پیری به آرتروز مبتلا خواهد شد.
داشتن رژیم غذایی مناسب
مصرف برخی غذاها از جمله امگا3 و ویتامین دی، در کاهش ابتلا به این بیماری مؤثر است. اسید چرب امگا3 موجب کاهش التهاب مفصل میشود و همین امر احتمال ابتلا به آرتروز را تا چندین برابر کاهش می دهد.
مواد غذاییای که باعث سلامت مفاصل و کاهش التهاب میشوند، عبارتاند از:
- ماهیها
- آجیل و دانهها
- میوه و سبزیجات
- لوبیا
- روغن زیتون
- غلات کامل
همچنین پیشنهاد می شود در کنار مصرف چنین موادی از مصرف مواد غذایی بسیار شیرین و پرچرب نیز خودداری کنید؛ زیرا بالا بودن سطح قند خون باعث افزایش سرعت شکلگیری مولکولهایی میشود که باعث سختتر شدن و حساستر شدن غضروف نسبت به فشارهای مکانیکی میشوند. دیابت همچنین باعث تحریک التهاب سیستماتیک در بدن و در نتیجه تحلیل غضروفها میشود.
تأثیر آب و هوا بر آرتروز
برخی از افراد معتقدند آرتروز در برخی از شرایط آب و هوایی بدتر میشود. رطوبت و سرما دو عامل شایع درد مفاصل هستند.
دلایل مختلفی برای بروز این اتفاق وجود دارند. معمولاً سطح فعالیت در فصول بارانی و زمستان کمتر میشود. سرما و رطوبت مفاصل را سفت کرده و آرتروز را تشدید میکنند. تئوریهای دیگر نشان میدهند فشار هوا تا حدودی بر آرتروز تأثیر میگذارد.
اگر احساس میکنید شرایط آب و هوایی یا فصول خاصی آرتروز را بدتر میکنند، با پزشک خود صحبت کنید.
تشخیص استئوآرتریت
تشخیص درست و دقیق بیماری استئوآرتریت اولین گام برای درمان موفقیت آمیز است. زمانی که برای تشخیص این بیماری به پزشک مراجعه میکنید، او ابتدا علائم شما را در نظر می گیرد و سپس یک معاینه فیزیکی برای بررسی مفاصل متورم یا از دست دادن حرکت انجام می دهد. در نهایت برای تایید تشخیص از آزمایشات خون و اشعه ایکس استفاده می کند.
آسیب دیدن غضروف در تصاویر اشعه ایکس نمایش داده نمی شود، اما به کمک این تصاویر، کم شدن فضای بین استخوانی مفصل کاملا مشهود است.
برای تشخیص آرتریت یا دیگر اختلالات مفاصل، MRI یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی توصیه می شود که می تواند مفید باشد. اسکن با MRI آزمایشی است که تصاویر واضحی از بدن انسان بدون استفاده از اشعه ایکس تهیه می کند. ام ار آی از یک مگنت یا آهنربای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تولید این تصاویر استفاده می کند.
بهعلاوه پزشک از سیتی اسکن و اولتراسوند نیز برای بررسی آسیب داخل مفاصل استفاده میکند. او از آزمایش خون برای بررسی سطح اسید اوریک بهره میگیرد تا احتمال نقرس را رد کند. آزمایش خون همچنین میتواند علائم عفونت یا بیماریهای خود ایمنی را نیز نشان دهد.
درمان های غیرجراحی آرتروز چیست؟
متاسفانه بیماری آرتروز هیچگاه کاملا بهبود نمی یابد و تمام روشهای درمانی آرتروز به منظور کنترل درد، به حداقل رساندن آسیب مفاصل، حفظ عملکرد و بهبود کیفیت زندگی ارائه می شوند. روش ها و تکنیک های زیادی هستند که می توانند به شما در رسیدن به این هدف کمک کنند. درمان آرتروز به طور کلی شامل موارد زیر است:
دارودرمانی
داروهای تجویز شده برای درمان آرتروز بستگی به نوع آن دارند. اما به طور کلی داروهای مورد استفاده در درمان آرتروز شامل موارد زیر می باشند:
- دارو های ضددرد همچون استامینوفن و ...
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئید نظیر ایبوپروفن
- داروهای ضد روماتیسمی برای درمان روماتیسم مفصلی
درمان فیزیکی
دورههای فیزیوتراپی و ماساژ، درمان آب گرم، کار درمانی و مدیریت درد و پیشگیری از بدتر شدن شرایط از جمله روش های درمان فیزیکی هستند که برای کمک به بیماران مبتلا به آرتروز جهت کنترل برخی مشکلات و کاهش محدودیت حرکتی توصیه می شوند.
درمان خانگی آرتروز
تغییر در سبک زندگی و استفاده از برخی راهنماییها میتوانند در بهبود زندگی با آرتروز بسیار کمک کننده باشند. شما میتوانید از راهنماییهای ذیل برای درمان خانگی آرتروز استفاده کنید:
- در صورتی که در مفاصل خود احساس درد و یا التهاب دارید، سعی کنید بین 12 تا 24 ساعت به مفصل مربوطه استراحت دهید و فشار زیاد و مکرری به آن وارد نکنید.
- ورزش میتواند تحمل شما را افزایش دهد، با تقویت ماهیچههای دور مفاصل، مفاصل را پایدارتر کند و باعث کاهش درد آرتروز شود. ورزش های نرم از جمله پیادهروی، دوچرخه سواری و شنا میتوانند به شما کمک کنند. اگر موقع ورزش احساس درد جدیدی در سایر مفاصل کردید، بدانید که ورزش برای درمان آرتروز شما مناسب نیست یا بیش از حد به خود فشار آوردهاید.
- چاقی، فشار روی مفاصل شما، به خصوص مفاصل زانو و لگن را افزایش میدهد. با کاهش وزن میتوان فشار روی مفاصل و درنتیجه درد را کاهش داد.
- استفاده از کمپرس های سرد باعث کاهش درد و گرفتگی عضلات میشود. همچنین استفاده از کمپرس های گرم در درمان خشکی مفصل و آرتروز موثر است. هر دو کمپرس ها در درمان درد مفید هستند.
- استفاده از کرم ها یا ژل های کاهش دهنده درد می تواند در کاهش درد شما یسیار موثر باشد.
- اگر به هنگام راه رفتن دردی را احساس می کنید، از وسایل کمکی نظیر عصا یا واکر برای کاهش درد مفصل خود استفاده نمایید؛ زیرا این وسایل فشار را بر مفاصل کاهش داده و از این طریق درد را کاهش میدهند.
عمل جراحی تعویض مفصل
اگر سایر درمانها برای دردها و آسیبدیدگیهای مفاصل ثمربخش نباشند، عمل جراحی تعویض مفصل انجام میگیرد. انجام عمل توسط جراح متخصص درمان آرتروز میتواند آسودگی خاطر شما را از نتیجه کار بیشتر کند. جراحی تعویض مفصل برای درمان آرتروز به دو روش کلی ذیل انجام می شود:
جراحی جزئی تعویض مفصل
در این روش، جراح تنها قسمتهای آسیب دیده از مفصل را با پروتز مصنوعی جایگزین میکند.
جراحی کامل تعویض مفصل
در صورتی که چندین ناحیه از مفصل آسیب دیده باشند، از روش جراحی کامل مفصل استفاده می شود. در این روش، کل مفصل زانو با یک مفصل مصنوعی به طور کامل تعویض میشود.
چگونه با آرتروز کنار بیاییم؟ 5 توصیه کاربردی به افراد مبتلا به این بیماری
درباره پیشگیری و درمان آرتروز صحبت کردیم، اما کسانی که به این بیماری دچار شدهاند، باید چه کار کنند؟ چگونه میتوان با وجود آرتروز، زندگی سالم و فعالی داشت؟ در ادامه، پنج توصیه کاربردی را مطرح میکنیم تا با آرتروز خود، به بهترین شکل ممکن کنار بیایید:
1. سالم زندگی کنید.
تغییر سبک زندگی برای مدیریت آرتروز بسیار مهم است. رژیم غذایی خوب و ورزش منظم، به قوی نگه داشتن ماهیچهها و کنترل وزن کمک زیادی میکنند. وزن مناسب و عضلات قوی برای آرتروز مفید هستند و صد البته که فواید بیشمار دیگری هم برای سلامتی دارند.
2. داروهایتان را مصرف کنید.
یکی از مهمترین توصیهها به افراد مبتلا به آرتروز این است که داروی تجویزی پزشک متخصص را طبق دستور مصرف کنند. حتی اگر احساس کردید بهتر شدهاید، بدون مشورت پزشک، دارو را قطع نکنید!
شاید نگرانی یا سؤالی درباره دارویی خاص یا عوارض جانبی آن داشته باشید. در چنین شرایطی، مصرف دارو را خودسرانه قطع نکرده و حتما با پزشک مشورت کنید.
اگر درد دارید و میخواهید از داروهای بدون نیاز به نسخه، مانند مسکنها یا مکملهای غذایی استفاده کنید، باز هم با پزشک صحبت کنید؛ زیرا شاید داروی مدنظرتان با دارویی که مصرف میکنید، تداخل داشته باشد.
3. سر وقت به پزشک مراجعه کنید.
آرتروز بیماری طولانیمدتی است. پس برای کنترل آن، باید بهطور منظم و طبق وقتهای تعیینشده، به پزشک مراجعه کنید. مسلما این مراجعه منظم، نگرانیهای ذهنیتان را نیز کاهش خواهد داد.
4. واکسیناسیون را جدی بگیرید.
افراد مبتلا به بیماریهای طولانیمدتی مانند آرتروز، بهتر است برای محافظت در برابر آنفولانزا، پاییز هر سال واکسن این بیماری را دریافت کنند.
با پزشک مشورت کنید. شاید واکسن نومنیا (Pneumonia) یا همان سینهپهلو را هم توصیه کند. این تزریقی یکباره است که از عفونت بسیار جدی قفسه سینه جلوگیری میکند.
5. با اطرافیان صحبت کنید.
برای بسیاری از ما، صحبت با کسانی که در موقعیتی مشابه هستند، خیلی مفید و آرامبخش است. میتوانید با گروههای حمایتی آرتروز بهصورت حضوری یا آنلاین را هم صحبت کنید.
بعضی گروههای حمایتی برای بیماریهای مختلف تشکیل شدهاند که در آنها مبتلایان به آن بیماریها و متخصصان آن حوزه دورهم جمع میشوند و درباره نگرانیها و مسائل مربوط به بیماریشان گفتوگو میکنند.
کلام آخر
آرتروز یکی از بیماریهای شایع است که باعث از بین رفتن غضروف مفصلی میشود. این بیماری غضروف مفصلی را بهمرور زمان دچار تخریب میکند. در نتیجه راه رفتن بیمار با مشکل مواجه میشود. با آسیب غضروف، استخوانها بهطور مستقیم با هم تماس پیدا میکنند که به ایجاد درد شدید در بیمار منجر میشود. بنابراین توجه به مدیریت علائم این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. دکتر جواهری جراح ارتوپد و فوق تخصص زانو و لگن است که به بیماران مبتلا به آرتروز کمک میکند. بنابراین اگر خودتان یا یکی از عزیزانتان مبتلا به آرتروز هستید، می توانید از خدمات فوق تخصصی ایشان بهرهمند شوید.
منبع :