آرتروسکوپی لگن - نحوه عمل، عوارض و میزان موفقیت

آرتروسکوپی لگن در حال تبدیل شدن به یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای درمان مشکلات مفصل ران است. این روش چند مزیت مهم را به همراه دارد: کم‌تهاجمی است، سریع انجام می‌شود و نسبت به بسیاری از جراحی‌های دیگر زمان بهبودی کوتاه‌تری دارد.

آرتروسکوپی لگن چیست؟

آرتروسکوپی لگن، جراحی‌ای کم‌تهاجمی است که به جراح اجازه می‌دهد تا مفصل ران را بدون ایجاد برش بزرگ در پوست و سایر بافت‌های نرم و تنها با وارد‌کردن دوربین از سوراخ‌های کوچکی مشاهده کند. آرتروسکوپی برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از مشکلات مفصل ران استفاده می‌شود.

آرتروسکوپ یک وسیله اپتیک مخصوص جراحی بوده که متشکل از عدسی، منبع نور و یک دوربین ویدیویی است.

دوربین آرتروسکوپ  تصویرهای مربوط به داخل لگن را از داخل مفصل به یک مانیتور ارسال می‌کند که به کمک آن‌ها پزشک جراح می‌تواند آسیب موجود در مفصل را شناسایی کرده و با توجه به نوع آن، اقدام به ترمیم و درمان بیماری کند. همچنین در حین جراحی کلیه فعالیت‌ها درون صفحه‌نمایش نشان داده می‌شوند.

 

 

به دلیل آنکه عمق مفصل لگن زیاد بوده و شامل عصب‌های مهمی است، جراحی آرتروسکوپی لگن نیاز به ابزارهای مجهزتری دارد. انجام عمل آرتروسکوپی لگن سال‌های بسیاری است که به‌عنوان یک روش درمانی مؤثر، مورد استفاده پزشکان است، اما نسبت به عمل‌های آرتروسکوپی زانو یا شانه رواج کمتری دارد.

 

آناتومی لگن

لگن نوعی مفصل متشکل از گوی و حفره است. حفره، محل اتصال استخوان به لگن را شکل می‌دهد که قسمتی از استخوان بزرگ لگن خاصره است. گوی نیز سر استخوان ران (سر فمور) است که در انتهای بالایی استخوان فمور (استخوان ران) قرار دارد. 

 

بافتی لغزنده تحت عنوان غضروف مفصلی وجود دارد که پوشاننده سطح گوی و حفره است. این بافت با ایجاد سطحی صاف و بدون اصطکاک باعث می‌شود استخوان‌ها به سهولت روی یکدیگر حرکت کنند.

 

استابولوم (سوکت) با یک پوشش غضروفی فیبری قوی به نام لابروم احاطه شده است. لابروم واشری را دور سوکت تشکیل می‌دهدکه باعث عمق سوکت و پایداری مفصل می‌شود.

 

 

مفصل توسط بافت‌های نواری به نام رباط احاطه شده است و این رباط‌ها با تشکیل کپسول موجب نگه‌ داشته شدن مفصل در آن محل می‌شوند. سطوح زیر کپسول با سطح نازکی به نام سینویوم پوشانده شده‌اند. سینویوم با تولید ماده سینوویال باعث لغزش لگن در محل می‌شود. 

در یک لگن سالم، سر استخوان فمورال به‌طور کامل در ناحیه استابولوم قرار می‌گیرد.

 

 

چه زمانی آرتروسکوپی لگن پیشنهاد می‌شود؟

به‌طور کلی، آرتروسکوپی لگن  برای بیماران جوان‌تر مبتلا به درد لگن که نیاز به تعویض مفصل ران ندارند، توصیه می‌شود. درد آن‌ها معمولاً ناشی از وارد شدن آسیب‌های ورزشی به مفصل لگن، آسیب‌های ناشی از استفاده بیش‌ازحد یا ناهنجاری در شکل استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل لگن است. جراح ممکن است برای ترمیم آسیب بافت نرم لگن یا اصلاح شکل و تناسب استخوان‌های آن، آرتروسکوپی را توصیه کند. آرتروسکوپی لگن معمولاً گزینه‌ مناسبی برای مبتلایان به آرتروز نیست.

 

اگر پزشک شما یکی از موارد ذیل  را در شما تشخیص دهد یا به آن مشکوک باشد، شاید از آرتروسکوپی زانو استفاده کند:

• گیرافتادگی لگن: له‌شدگی بین استخوان‌های مفصل ران به‌دلیل شکل غیرمعمول استخوان. از آرتروسکوپی می‌توان برای تغییر شکل استخوان‌ها استفاده کرد.
• دیسپلازی: وضعیتی که در آن حفره مفصل ران به‌طور غیرطبیعی کم‌عمق است. این کار فشار بیشتری به لابروم وارد می‌کند تا سر استخوان ران در حفره نگه‌ داشته شود و لابروم را مستعد پارگی می‌کند. جراح در طول آرتروسکوپی مفصل دیسپلاستیک باید بسیار مراقب باشد؛ زیرا ممکن است بعد از جراحی بی‌ثباتی مفصل ایجاد شود.
• صدا دادن مفصل ران (سندرم اسنپینگ هیپ):  این سندرم باعث ساییدگی تاندون در قسمت بیرونی مفصل می‌شود. این نوع صدای تق‌تق یا ترکیدن اغلب بی‌ضرر است و نیازی به درمان ندارد. اما در برخی موارد، تاندون در اثر اصطکاک مکرر آسیب می‌بیند و جراحی ضروری می‌شود.
• پارگی لابروم لگن: پارگی در حلقه غضروفی که حفره لگن را احاطه می‌کند. از آرتروسکوپی می‌توان برای تمیز کردن لابروم آسیب‌دیده، ترمیم پارگی و رفع علل زمینه‌ای مانند گیرافتادگی لگن استفاده کرد.
• لق شدن قطعات غضروف در مفصل در اثر آسیب: آرتروسکوپی می‌تواند به حذف هرگونه دبریس (ذرات اضافی) از مفصل لگن کمک کند.
• عفونت مفصل لگن
• خارهای استخوانی (استئوفیت): برجستگی‌های استخوانی که در انتهای استخوان‌ها ایجاد می‌شوند و می‌توانند مانع از سرخوردن روان مفصل شوند. از آرتروسکوپی می‌توان برای تراشیدن خارها و بازیابی شکل مفصل استفاده کرد.
• سینوویت: التهاب پوشش مفصل. از آرتروسکوپی می‌توان برای برداشتن بافت ملتهب و همچنین تشخیص و درمان علل زمینه‌ای استفاده کرد.
• پارگی تاندون یا اختلالات مربوط به همسترینگ، یا عضلات سرینی مدیوس یا مینیموس.
• سایر دلایل گیرافتادگی مفصل ران که در خود مفصل لگن نیستند (گیرافتادگی ایسکیوفمورال)
• فشردگی عصب سیاتیک توسط ران/همسترینگ.

ازآنجاکه این مشکلات ممکن است در طول زمان به منجر به آرتروز لگن شوند، درمان آن‌ها با آرتروسکوپی مفصل لگن می‌تواند به تأخیر یا کند کردن آرتروز کمک کند. بنابراین نیاز به تعویض مفصل ران را به تعویق می‌اندازد.

 

مزایای آرتروسکوپی لگن

آرتروسکوپی لگن نوعی روش جراحی بسته به حساب می‌آید و نسبت به جراحی باز می‌تواند مزایای بیشتری داشته باشد. همچنین دوره بهبودی و نقاهت آن در مقایسه با روش جراحی باز کوتاه‌تر است. در روش آرتروسکوپی لگن به‌دلیل برش کمی که در ناحیه لگن ایجاد می‌شود، ریسک ابتلا به عفونت کاهش می‌یابد. از دیگر فواید این روش می‌توان به آسیب‌رسانی کمتر به عضلات و رباط‌ها اشاره کرد.

به‌طورکلی، مزایای عمل آرتروسکوپی لگن نسبت به جراحی‌های باز شامل موارد زیر است:

•  برش کمتر
•  کاهش آسیب به عضلات و رباط‌ها و سایر بافت‌های اطراف
•  احساس درد کمتر
•  بهبودی سریع‌تر
• کاهش ریسک ابتلا به عفونت
•  باقی ماندن جای زخم‌های کوچک‌تر
•  تحرک سریع‌تر
•  زمان بستری کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تر

 

اقدامات پیش از عمل آرتروسکوپی

زمانی که بیمار به تشخیص جراح ارتوپد نیاز به عمل آرتروسکوپی لگن داشته باشد، در وهله اول باید شرایط فیزیکی و جسمانی بیمار ارزیابی شود. این ارزیابی کمک می‌کند تا میزان سلامتی وی تعیین شود و موانعی که شاید در انجام جراحی مشکل ایجاد کنند، شناسایی و درصورت امکان رفع شوند.

همچنین اگر جراحی دارای ریسک‌هایی برای بیمار باشد، پیش از انجام جراحی باید بررسی‌های دقیق‌تری توسط پزشک صورت پذیرد. بیمار باید پزشک خود را از تمام داروها و مکمل‌هایی که استفاده می‌کند، مطلع کند. در این صورت پزشک می‌تواند از اطلاعات موردنیاز برای پیش از عمل آگاه شود و آن‌ها را به او ارائه دهد. به‌عنوان‌ مثال شاید نیاز باشد که مصرف دارویی خاص را مدتی قبل از عمل متوقف کند.

پس‌ از آن که وضعیت بیمار به‌طور کامل مورد ارزیابی قرار گرفت و سلامت عمومی وی تائید شد، بیمار می‌تواند طبق وقت تعیین‌شده به بیمارستان مراجعه کند. او باید از زمان دقیق مراجعه به بیمارستان و مدت‌زمان توقف خوردن و آشامیدن خود نیز مطلع شود.

 

جراحی آرتروسکوپی لگن چگونه انجام می‌شود؟

جراحی آرتروسکوپی مفصل ران معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار در همان روز جراحی به خانه بازمی‌گردد. بسته به تشخیص پزشک و نوع درمانی که نیاز باشد، جراحی آرتروسکوپی لگن ممکن است بین 30 دقیقه تا دو ساعت طول بکشد.

 

آماده‌سازی

قبل از عمل، برای جلوگیری از احساس درد،  به بیمار داروی بیهوشی داده می‌شود. بیمار ممکن است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد که در آن کل زمان عمل را در خواب کامل است. همچنین احتمال دارد بیهوشی نخاعی انجام شود و با تزریق دارو به ستون فقرات از کمر به پایین بی‌حس شود. در بیش از 90 درصد از آرتروسکوپی‌های لگن به‌جای بیهوشی عمومی از بی‌حسی نخاعی استفاده می‌شود. این امر خطرات مرتبط با بیهوشی و زمان بین جراحی و ترخیص بیمار از بیمارستان را کاهش می‌دهد.

 

بیشتر مواقع، پوزیشن بیمار به‌گونه‌ای است که پای او با استفاده از ترکشن در حالت کشیده قرار می‌گیرد. این امر باعث ایجاد فضای ناسب در مفصل ران می‌شود و ورود ابزارها بدون آسیب رساندن به غضروف اطراف مفصل را میسر می‌کند. دسترسی به فضای باریک مفصل لگن به‌دلیل جهت‌گیری اعصاب اطراف و عروق خونی پیچیده است. برای اطمینان از قرار گرفتن صحیح آرتروسکوپ و ابزارها، از دستگاه اشعه ایکس قابل‌حمل (فلوروسکوپ) برای استفاده در طول عمل استفاده می‌شود.

 

برش و دسترسی به مفصل

پزشک دو یا سه برش کمتر از یک سانتی‌متر روی قسمت‌های از پیش تعیین‌شده در  مفصل بیمار ایجاد می‌کند. سپس یک سوزن وارد می‌شود و زمانی که موقعیت توسط فلوروسکوپ تائید شد، محلولی استریل بر پایه آب به مفصل تزریق می‌شود تا با فشار جریان مایع به باز نگه‌ داشتن مفصل کمک کند.

 

 

 

سپس برش دیگری انجام شده و لوله نازکی به نام کانولا وارد مفصل می‌شود. سپس آرتروسکوپ ازطریق کانولا وارد می‌شود تا فضای مفصل را نشان دهد. دریچه‌های دیگر نیز به همین صورت ایجاد می‌شوند. محل قرارگیری آرتروسکوپ و ابزارها می‌تواند برای مشاهده مفصل یا ترمیم بافت از قسمت‌های مختلف، جابه‌جا شود.

 

 

ازطریق تصاویر ارسالی از آرتروسکوپ پزشک می‌تواند تمام جوانب لگن را مورد ارزیابی قرار دهد و به درمان مشکلات آن بپردازد.

 

تشخیص و ترمیم توسط جراحی

به‌طور معمول، جراح وضعیت غضروف مفصلی را که سر توپ لگن (سر استخوان ران) و قسمت داخلی حفره (استابولوم) را پوشش می‌دهد، بررسی می‌کند. این غضروف به سطوح استخوانی اجازه می‌دهد تا به‌راحتی روی یکدیگر بلغزند. جراح موارد زیر را نیز بررسی خواهد کرد:

• وضعیت رباط‌هایی که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند.
• حلقه محکم غضروفی (لابروم) که حفره لگن را احاطه کرده است، برای جستجوی پارگی بررسی می‌کند.
• فضای داخل مفصل را برای وجود تکه‌های شل غضروف یا علائم التهاب یا بیماری‌های دژنراتیو مانند آرتروز بررسی می‌کند.

همچنین حین انجام عمل آرتروسکوپی لگن، پزشک می‌تواند چندین عارضه موجود در بدن بیمار در آن ناحیه را درمان کند:

• ترمیم غضروف پاره‌شده و اصلاح وضعیت آن
• ترمیم یا بازسازی لابروم
• تراشیدن زائده‌های استخوانی
• حذف قسمت‌هایی از بافت سینویال که دچار التهاب شده‌اند

 

پایان عمل

پس از تکمیل بررسی و هرگونه درمان لازم، جراح آرتروسکوپ و سایر ابزارها را خارج می‌کند. برش‌های بیمار با دو تا سه بخیه غیرقابل‌  حل بسته شده و با باندهای کوچک پوشانده می‌شوند یا ممکن است با چسب‌های نواری زخم جراحی، بسته شوند.

 

دوره نقاهت پس از انجام عمل آرتروسکوپی لگن

بیشتر بیماران پس از عمل آرتروسکوپی در همان روز از بیمارستان ترخیص می‌شوند و معمولاً همان روز یا روز بعد تأثیرات مثبت این عمل را مشاهده خواهند کرد. همچنین ممکن است بیمار بعد از عمل، چندهفته‌ای احساس درد خفیف داشته باشد. در برخی مواقع این درد 3 تا 4 ماه ادامه دارد و گاهی نیز زودتر از بین می‌رود.

این درد اغلب ناشی از خونریزی به درون مفصل بوده که پس از جراحی اتفاق افتاده است و باعث ناراحتی در پوشش مفصل می‌شود.

برای چند روز اول پس از جراحی، معمولاً به بیماران داروی مسکن تجویز می‌شود تا درد را کاهش دهد. پس از جراحی آرتروسکوپی در بیمارستان به بیمار عصا می‌دهند و با توجه به نوع عمل به او اجازه می‌دهند تا اندکی از وزن خود را روی پای جراحی‌شده بیندازد.

معمولاً پس از گذشت دو هفته از عمل آرتروسکوپی لگن، بیمار می‌تواند به‌طور عادی راه رفتن را آغاز کند. ورزشکاران نیز می‌توانند تمرینات ورزشی خود را پس از حدود سه ماه از سر گیرند. اندکی ناراحتی و درد در حین انجام فعالیت‌ها به مدت 3 تا 6 ماه پس از جراحی طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

تورم اطراف مفصل لگن و کشاله‌ ران و پا نیز پس از یک هفته برطرف خواهد شد. گاهی نیز ممکن است بیمار در زانوی خود احساس درد داشته باشد. این بدان دلیل است که در حین عمل کشش مفصل لگن از ناحیه‌ کف پا اعمال شده و باعث کشیدگی مفصل زانو نیز می‌شود. درد ایجادشده موقتی خواهد بود و به‌تدریج رفع می‌شود. 

 

اقدامات توانبخشی بیمار پس از عمل آرتروسکوپی لگن

با توجه به برنامه جراحی بیمار، پزشک یک برنامه توانبخشی مناسب به بیمار ارائه می‌دهد. گاهی نیاز است تا وقتی که لنگیدن بیمار متوقف می‌شود، از عصای زیر بغل استفاده کند.

بااین‌وجود اگر چنانچه فرد به شیوه‌های درمانی بیشتری نیاز داشته باشد، استفاده از عصای زیر بغل به مدت 1 تا 2 ماه ادامه پیدا می‌کند. در بیشتر موارد نیز جهت کسب بهترین نتایج درمانی و ریکاوری بیمار، پزشک دستور انجام فیزیوتراپی می‌دهد.

انجام تمرین‌های حرکتی خاص برای بازیابی بدن به حالت اولیه از موارد بسیار ضروری است که متخصص فیزیوتراپی آموزش‌های لازم در این زمینه را به بیمار می‌دهد.

 

مراقبت‌های لازم بعد از انجام عمل آرتروسکوپی لگن

متخصص ارتوپد پس از انجام جراحی دستوراتی را در جهت کاهش دوره نقاهت و جلوگیری از ابتلا به عوارض احتمالی پس از عمل به بیمار ارائه می‌دهد. بیمار نیز موظف است تمام توصیه‌های پزشک را به مدت چند هفته رعایت نماید تا بهبودی کامل او حاصل شود:

 

• تغذیه سالم و مناسب
• خودداری از بلند کردن اجسام سنگین
• خودداری از رانندگی
• خودداری از پیاده‌روی‌های طولانی
• انجام تمرینات ورزشی مناسب طبق دستور پزشک
• پرهیز از مصرف دخانیات
• مصرف به‌موقع و صحیح داروها و مسکن‌های تجویزشده
• انجام فیزیوتراپی به‌منظور بازگشت هر چه زودتر عملکرد طبیعی مفاصل ران و انعطاف مفاصل
• استفاده از عصای زیر بغل برای به حداقل رساندن فشار واردشده روی محل جراحی
• انجام فعالیت‌های روزانه عادی با کمک فردی دیگر
• استفاده از سرویس فرنگی
• انجام فعالیت‌های ورزشی و سنگین

برای اطلاعات بیشتر صفحه  " مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروسکوپی لگن" را مطالعه کنید

عوارض آرتروسکوپی لگن

به‌صورت کلی می‌توان گفت عوارض ناشی از عمل آرتروسکوپی لگن بسیار اندک هستند و هر چه متخصص ارتوپد از تجربه و مهارت بیشتری برخوردار باشد، این عوارض به حداقل میزان خود خواهند رسید.

آرتروسکوپی لگن یک روش جراحی کم‌خطر بوده  و شامل عوارض کوتاه‌مدت مانند تورم احتمالی است که خیلی زود رفع می‌شود. از دیگر آسیب‌هایی که ممکن است حین عمل به بدن وارد شود آسیب غضروف‌های مفصلی است  که بر اثر برخورد وسایل جراحی به وجود می‌آید. البته این عارضه ممکن است در تمام جراحی‌ها اتفاق بیفتد.

با توجه به توضیحات ارائه‌شده، خطرات عمل آرتروسکوپی لگن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• وسایل جراحی استفاده‌شده ممکن است باعث صدمه به غضروف‌های مفصل لگن شوند. این اتفاق می‌تواند در تمام جراحی‌های آرتروسکوپی رخ دهد، اما در آرتروسکوپی مفصل لگن شدیدتر است. این بدان دلیل است که مفصل لگن سفت است، بنابراین دسترسی به آن نیز دشوارتر خواهد بود.
• تورم مفاصل امری طبیعی و رایج در اعمال جراحی است که معمولاً خودبه‌خود پس از یک هفته برطرف می‌شود.
• ممکن است آسیب‌های عصبی به‌دلیل کشیدن مفصل در حین عمل به وجود آیند که معمولاً دائمی نخواهند بود.
• ریسک کمی در رابطه با عفونت و تشکیل ترومبوز وریدی عمقی (لخته خون در پاها) نیز وجود دارد.

 

میزان موفقیت عمل آرتروسکوپی لگن

میزان موفقیت و کسب نتیجه عالی از عمل آرتروسکوپی لگن به نوع بیماری و عارضه موجود در مفاصل بستگی دارد. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، عمل آرتروسکوپی لگن بین 85 تا 90 درصد موفقیت‌آمیز بوده و به درمان بیماران، رفع مشکلات آنان و بازیابی بدن آن‌ها به حالت اولیه، کمک بسیاری کرده است.

اغلب بیماران بعد از انجام جراحی آرتروسکوپی به‌طور کامل بهبود می‌یابند. ولی هنوز به‌طور قطعی نمی‌توان گفت که این عمل تا چه میزان پیشرفت آرتروز را متوقف می‌کند. به‌عنوان‌ مثال، درمان اجسام شناور که به‌دلیل ضربه ایجاد می‌شوند، بهترین نتایج را به همراه دارد. همچنین درمان پارگی لابروم نیز در صورت خفیف بودن میزان آرتروز، میزان موفقیت خوبی را به دنبال داشته است. 

 

هزینه جراحی آرتروسکوپی لگن

هزینه آرتروسکوپی لگن بر اساس نوع عارضه و آسیب‌های وارده به بدن بیمار متفاوت است. هنگام مراجعه به پزشک، اگر او عمل جراحی را با توجه به وضعیت بیمار ترجیح دهد، در همان جلسه بیمار را از تمام هزینه‌های جراحی مطلع می‌سازد.

 

می‌خواهید برای ارزیابی آرتروسکوپی لگن ویزیت شوید؟

دکتر علیرضا امین جواهری، فوق تخصص زانو و لگن، درزمینه آرتروسکوپی لگن با حداقل تهاجم تخصص دارد و بیماران در تمامی سطوح را درمان می‌کند.