چگونه پوکی استخوان را تشخیص دهیم؟

اگر پوکی استخوان به موقع تشخیص داده شود ، می توان آن را معالجه کرد و از وخیم تر شدن این بیماری جلوگیری کرد. با این حال ، بسیاری از افراد تا زمانی که عوارض ناشی از شکستگی را تجربه نکنند ، بیماری آنها تشخیص داده نمی شود. از آنجا که پوکی استخوان به طور کلی یک بیماری وابسته به سن است ، غربالگری برای همه زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال برای تعیین نیاز به آزمایش تشخیصی توصیه می شود.

ارزیابی پوکی استخوان می تواند تشخیص دهد که آیا پوکی استخوان یا استئوپروز به پیری طبیعی (استئوپروز اولیه) مرتبط است یا به یک مشکل سلامتی دیگر که بر رشد استخوان تأثیر می گذارد (پوکی استخوان ثانویه).

اگر عوامل خطر پوکی استخوان را دارید، مهم است که  برای ارزیابی سلامت استخوان خود به پزشک مراجعه کنید.

غربالگری و معاینه اولیه

غربالگری پوکی استخوان شامل اخذ تاریخچه پزشکی کامل و معاینه جسمی متمرکز بر شناسایی علائم بیماری و علائم مرتبط با عوارض آن است.
سابقه پزشکی عوامل خطر کلی را ارزیابی می کند ، مانند سابقه خانوادگی پوکی استخوان و مشکلات سلامتی که بتوانند زمینه ساز کاهش تراکم استخوان (ایجاد پوکی استخوان ثانویه) باشند.

معاینه فیزیکی موارد زیر را بررسی می کند:

• انحنای قوز دار یا برجسته در قسمت فوقانی پشت (ستون فقرات توراسیک) با نام هایپرکیفوز یا کیفوز
• افزایش گودی کمر در قسمت پشت کمر و شکم بیرون زده
• از دست دادن قد کلی بدن

اگر فردی غربال شود و در معرض خطر پوکی استخوان قرار داشته و یا علائم ظاهری بیماری را داشته باشد ، آزمایش تشخیصی برای او تجویز می شود.

حتما بخوانید: علائم پوکی استخوان

همچنین پزشک احتمالاً با استفاده از ابزار ارزیابی خطر شکستگی مانند FRAX خطر شکستگی استخوان های شما در آینده را تخمین می زند.

بسته به نتایج ارزیابی خطر شکستگی شما، ممکن است آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) توصیه شود. در برخی از کشورها (به عنوان مثال، ایالات متحده)، آزمایش BMD برای همه زنان و مردان در سن 65 سالگی، صرف نظر از داشتن عوامل خطر توصیه می شود.

سنجش تراکم استخوان (BMD) چیست؟

سنجش تراکم استخوان یک روش ایمن، سریع و بدون درد برای بررسی ابتلای شما به پوکی استخوان و یا اینکه چقدر احتمال دارد در آینده به آن مبتلا شوید، است.

اشعه ایکس سنتی که برای شناسایی استخوان های شکسته (به عنوان مثال شکستگی ستون فقرات) استفاده می شود، نمی تواند BMD را اندازه گیری کند. BMD باید با تکنیک های تخصصی تری اندازه گیری شود. انواع مختلفی از تست های BMD در دسترس هستند، اما متداول ترین روش مورد استفاده و توصیه شده DXA نام دارد که مخفف عبارت جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه است. DXA نوعی اشعه ایکس است که قادر به تشخیص درصد بسیار کمی از کاهش استخوان است.

چطور انجام می شود؟

اسکن DEXA فرایندی کاملاً ساده دارد:

• بیمار به پشت روی تخت دراز می کشد دراز می کشد.
• یک بازوی اسکن کننده بر روی بیمار حرکت می کند ، و دوز کم اشعه ایکس را به ستون فقرات کمر ، ران و یا مچ دست بیمار می تاباند. در بعضی از دستگاه ها ، بازو فقط شامل دتکتور است و منبع اشعه ایکس در زیر تخت دستگاه قرار دارد.
• تصاویر حاصل از اسکن در کامپیوتری تولید می شوند که تراکم استخوان را اندازه گیری می کند.

نتایج اسکن DEXA با امتیازات T اندازه گیری می شوند که تراکم استخوان را با جمعیت بزرگسال جوان مقایسه می کند و با نمرات Z که تراکم استخوان را با جمعیت مشابه بیمار از نظر سن ، اندازه و جنسیت مقایسه می کند. این نتایج ممکن است نشان دهنده تراکم استخوان سالم ، تراکم استخوان تا حدودی پایین (استئوپنی) و تراکم استخوان بسیار پایین با خطر شکستگی بالا (استئروزیس یا پوکی استخوان) باشند.

هدف از اسکن DEXA این است که نشان دهد آیا بیمار به دلیل تراکم کم استخوان در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارد یا خیر. این اسکن بدون درد است و تابش اشعه در آن بسیار محدود است.

نتایج تست DXA به چه معناست؟

عدد T در گزارش تراکم استخوان نشان می دهد که توده استخوانی شما چقدر با توده استخوانی یک بزرگسال سالم در بیست سالگی متفاوت است.

T-score با انحراف استاندارد (SD) اندازه گیری می شود و مشخص می کند که آیا توده استخوانی شما در محدوده طبیعی قرار دارد یا اینکه آیا شما مبتلا به استئوپنی (مرحله میانی از دست دادن استخوان بین تراکم طبیعی استخوان و پوکی استخوان) هستید یا پوکی استخوان (نمره T-score= -2.5 یا کمتر). 

اگر نتایج آزمایش BMD شما استئوپنی یا پوکی استخوان را نشان دهد، به طور خودکار به این معنی نیست که دچار شکستگی خواهید شد. تغییراتی در شیوه زندگی و تعدادی از درمان‌های موجود وجود دارد که پزشک ممکن است برای کاهش سرعت تحلیل استخوان و کمک به جلوگیری از شکستگی تجویز کند.

اشعه ایکس استخوان

اشعه ایکس استخوان تصاویری از استخوان های داخل بدن از جمله دست، مچ دست، بازو، آرنج، شانه، پا، مچ پا، ساق پا، زانو، ران، لگن، لگن یا ستون فقرات تولید می کند. این به تشخیص شکستگی استخوان ها که گاهی در نتیجه پوکی استخوان است کمک می کند.

ممکن است از ناحیه پایین کمر (ستون فقرات لومبار) ، قسمت فوقانی پشت (ستون فقرات توراسیک) ، یا گردن (ستون فقرات سرویکال) تست اشعه ایکس معمولی گرفته شود تا شکستگی مهره ای تأیید شود. علاوه بر این ، از تصویربرداری مهره برای شناسایی هرگونه شکستگی در ستون فقرات که علائمی ایجاد نمی کنند ، استفاده می شود.

تست شکستگی مهره ممکن است همزمان با تست تراکم  استخوان ستون فقرات توراسیک و لومبار با دستگاه DEXA انجام شود. این دستگاه با تابش اشعه کمتری نسبت به اشعه ایکس استاندارد ، از ستون فقرات تصویر اشعه ایکس می گیرد.

سی تی اسکن ستون فقرات

سی تی اسکن ستون فقرات برای ارزیابی تراز و شکستگی انجام می شود. می توان از آن برای اندازه گیری تراکم استخوان و تعیین احتمال وقوع شکستگی مهره استفاده کرد.

MRI ستون فقرات

تست تصویربرداری رزونانس مغناطیسی از ستون فقرات برای ارزیابی شکستگی های مهره برای شواهد بیماری زمینه ای مانند سرطان و ارزیابی قدیمی یا جدید بودن شکستگی انجام می شود. شکستگی های جدید معمولاً پاسخ بهتری به درمان با ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی نشان می دهند.

آزمایش خون

برای ارزیابی موارد زیر می توان آزمایش خون داد:

• سطح کلسیم یا کمبود آن
• کمبود ویتامین D
• سطح هورمون ها ، به ویژه استروژن ، هورمون پاراتیروئید (PTH) و گاهی تستوسترون.
• مارکرهای بیوشیمیایی که نشانگر بازسازی و تشکیل استخوان هستند

علاوه بر این ، تست های آزمایشگاهی نیز برای رد کردن علل احتمالی پوکی استخوان ثانویه مانند پرکاری تیروئید یا دیابت استفاده می شوند. آزمایش خون برای تشخیص پوکی استخوان اولیه ممکن است صبح بعد از چند ساعت ناشتایی انجام شود ، چرا که در این زمان نشانگرهای بیوشیمیایی در بیشترین حد هستند.