درمان پوکی استخوان - انواع روش‌های درمانی

پوکی استخوان یا استئوپروز به معنای کم شدن تراکم استخوان هاست که در پی آن باعث می شود استخوان ها ضعیف و شکننده شوند؛ به گونه ای که پس از وارد شدن کوچکترین ضربه ای و یا حتی کوچکترین تنشی همچون خم شدن و سرفه استخوان دچار شکستگی شود.

شکستگی های ناشی از پوکی استخوان عموما در نواحی لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ می دهد و این نواحی بیشتر از سایر نقاط در معرض آسیب پذیری قرار دارند.
درمان پوکی استخوان در اغلب موارد به کمک رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی قابل انجام است و تمامی این روش‌ها به‌منظور افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان استفاده می‌شوند.

داروهای مورد استفاده برای درمان پوکی استخوان

پزشک ممکن است داروهای زیر را برای درمان پوکی استخوان توصیه کند:

• بیس فسفونات‌ها. سلول‌های استخوانی در چرخه‌ای ثابت ایجاد و تجزیه می‌شوند. بیس فسفونات‌ها با کند کردن روند تجزیه، تراکم استخوان را افزایش می‌دهند.;
• تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERM). مکان‌هایی در بدن زنان به نام گیرنده‌های استروژن به هورمون استروژن پاسخ می‌دهند. SERMها عملکرد استروژن را تقلید می‌کنند و بنابراین از تحلیل استخوان می‌کاهند. مطالعات نشان می‌دهند این مواد خطر شکستگی ستون فقرات را کاهش می‌دهند.
• دنوزومب. این دارو دو بار در سال زیر پوست تزریق می‌شود. دنوزومب تجزیه استخوان را کند می‌کند و زمانی که درمان دو بار در سال انجام شود، مؤثر است، اما تراکم استخوان می‌تواند پس از قطع درمان کاهش یابد.
• درمان با تستوسترون. مردان با علائم کمبود تستوسترون یا سطوح پایین آن می‌توانند تراکم استخوان خود را با جایگزینی تستوسترون بهبود بخشند. دوزهای تستوسترون ازطریق تزریق، ایمپلنت، پچ‌های پوستی، کپسول‌های خوراکی، ژل‌ها یا کرم‌ها برای برگرداندن سطح خون به حالت طبیعی تجویز می‌شوند.
• هورمون پاراتیروئید (PTH). غدد پاراتیروئید PTH می‌سازند. این ماده شیمیایی مقدار کلسیم، فسفر و منیزیم را در استخوان‌ها و خون تنظیم می‌کند. درمان با هورمون پاراتیروئید تشکیل استخوان جدید را تحریک می‌کند و می‌تواند تراکم و استحکام استخوان را افزایش دهد. این دارو در یک دوره 18 ماهه به‌صورت روزانه تزریق می‌شود و برای افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید که توسط سایر داروها درمان نشده‌اند، استفاده می‌شود.
• هورمون درمانی یائسگی (MHT، که قبلاً به‌عنوان HRT شناخته می‌شد). در زنان، هورمون جنسی زنانه استروژن نقش مهمی در حفظ استحکام بافت استخوان ایفا می‌کند. یائسگی باعث کاهش چشمگیر سطح استروژن می‌شود و خطر پوکی استخوان و شکستگی‌های ناشی از آن را افزایش می‌دهد. درحالی‌که MHT سطح استروژن را افزایش می‌دهد و از پوکی استخوان پس از یائسگی جلوگیری می‌کند، با افزایش خطر ابتلا به تعدادی از بیماری‌ها، مانند ترومبوز وریدی (لخته شدن خون در رگ‌ها) و سرطان پستان نیز مرتبط بوده است. بااین‌حال، MHT برای درمان علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق و اختلال خواب که در زمان یائسگی رخ می‌دهند، بسیار مفید است. استفاده طولانی‌مدت از آن برای مدیریت پوکی استخوان توصیه نمی‌شود، اما به‌عنوان خط اول درمان برای زنانی که کمتر از 60 سال سن دارند و در معرض خطر کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان هستند، در نظر گرفته می‌شود.

توجه داشته باشید همه داروها عوارض جانبی بالقوه دارند. بنابراین اگر برای پوکی استخوان دارویی برای شما تجویز شده است، درمورد مزایا و خطرات درمان با پزشک خود صحبت کنید.

درمان پوکی استخوان در افراد مسن

استخوان‌ها بافت‌ محکم و سفتی هستند که درون آن‌ها همچون لانه زنبور پر از سوراخ‌های ریز است و همین موضوع باعث می‌شود بافت استخوان دائماً در حال تجزیه و ساخت خود باشد.

با بالا رفتن سن، روند تجزیه و ساخت استخوان‌ها کاهش یافته و سوراخ‌های ریز داخل بافت استخوان با گذشت زمان کاهش می‌یابند و لایه بیرونی نازک می‌شود که به این فرایند کم شدن تراکم استخوان‌ها می‌گویند.

به عبارت دیگر با بالا رفتن سن، استخوان‌ها حالت سفت و محکم خود را از دست می‌دهند و حالت اسفنجی پیدا می‌کنند؛ زیرا افزایش سن میزان جذب کلسیم را کاهش می‌دهد.

پوکی استخوان از رایج‌ترین بیماری‌ها در افراد مسن و سالمندان است که شیوع آن در میان زنان سالمند بیشتر از مردان است؛ زیرا یائسگی که در خانم‌ها رخ می‌دهد باعث می‌شود استخوان سریع‌تر از بین برود.

تشخیص پوکی استخوان در سالمندان با استفاده از اسکن سنجش تراکم استخوان انجام می‌شود. در این اسکن، دانسیته ستون فقرات، لگن و کمر اندازه‌گیری می‌شود.

بیس فسفونیت‌ها از رایج‌ترین داروهایی هستند که پزشک متخصص ارتوپد برای درمان پوکی استخوان تجویز می‌کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:

• ;آلندرونات
• ;ایباندرونات
• زولدرونیک اسید

با اینکه نمی‌توانیم استخوان‌ها را به حالت اولیه بازگردانیم ولی می‌توان به‌گونه‌ای از بدتر شدن شرایط پیشگیری کرد. ازاین‌رو پزشک با تجویز چنین داروهایی به چرخه تشکیل استخوان و تقویت آن‌ها کمک می‌کند. این عامل فرایند از دست دادن استخوان را کند می‌کند و باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود.

کاربرد دیگر این داروها در درمان پوکی استخوان، جلوگیری از شکستگی استخوان است. اغلب پزشکان برای پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی، چنین داروهایی را پس از یائسگی و بالا رفتن سن بیمار تجویز می‌کنند.

درمان پوکی استخوان زودرس

از دست دادن تراکم استخوان‌ها، بخشی از فرایند طبیعی پیری است. به همین جهت شیوع این بیماری در میان افراد مسن و خانم‌های یائسه بیشتر است. اما امروزه به‌خاطر کم‌تحرک شدن جوان‌ها و زندگی ماشینی، این بیماری در میان جوانان نیز شیوع پیدا کرده است و زودتر از موعد تراکم استخوانشان از بین می‌رود.

عواملی که باعث پوکی استخوان زودرس در میان جوانان می‌شوند عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به پوکی استخوان
• استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدهای خوراکی
• سیگار کشیدن و استعمال دخانیات
• استفاده طولانی‌مدت از داروهای خاصی که بر میزان هورمون و درنهایت استحکام استخوان تأثیر دارند
• وجود مشکلات هورمونی در بدن
• یائسگی در زنان

خوشبختانه اگر این بیماری به‌درستی و در زمان مشخص تشخیص داده شود، قابل پیشگیری و درمان خواهد بود. بهترین راه درمان پوکی استخوان زودرس، اصلاح شیوه زندگی و رژیم درمانی است که بدین طریق انجام می‌شود:

• داشتن فعالیت بدنی منظم و ورزش کردن
• استفاده از کمپرس آب گرم برای کاهش و مدیریت درد
• ماساژ درمانی
• داشتن تغذیه مناسب
• متناسب نگه داشتن وزن بدن
• مصرف ویتامین‌های مورد نیاز استخوان (البته مصرف این مکمل‌ها باید زیر نظر پزشک انجام شود)
• امتناع از سیگار کشیدن

داشتن استخوان‌های قوی و مستحکم برای سلامتی امری طبیعی است.

حتما بخوانید:رژیم غذایی مفید برای زانو

درمان پوکی استخوان با تغذیه

همان‌طور که اشاره شد استخوان‌ها دائما در حال تجزیه و ساختن هستند. استخوان‌ها برای اینکه بتوانند به‌راحتی به تجزیه و ساخت خود بپردازند نیاز به ویتامین‌ها و مواد معدنی دارند که این مواد بیشتر ازطریق مواد غذایی‌ای که می‌خورید تأمین می‌شوند.

مواد غذایی‌ای که در درمان پوکی استخوان بسیار مؤثر هستند شامل موارد زیر هستند:

کلسیم

90 درصد کلسیم موجود در بدن در استخوان‌ها قرار دارد و درواقع استخوان‌ها به‌عنوان منبع ذخیره‌اي براي کلسیم و فسفر عمل کرده و درموارد لزوم، کمبودهای غذایی را جبران می‌کنند.

کلسیم اصلی‌ترین ماده معدنی تشکیل‌دهنده استخوان‌ها می‌باشد و لبنیات بهترین منبع کلسیم هستند. به همین دلیل اغلب پزشکان به مصرف روزانه مواد لبنی تأکید دارند.

علاوه بر لبنیات، برگ‌هاي تربچه، جعفري، کلم پیچ، گل کلم، مغزها مانند بادام، فندق و کنجد منابع غنی از کلسیم هستند.

ویتامین دی

ويتامين دی براي استحكام استخوان‌ها ضروريست. ویتامین دی به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک می‌کند و موجب به‌کارگیری این مواد معدنی در ساختمان استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود.

کمبود طولانی‌مدت ویتامین دی منجر به کاهش جذب کلسیم می‌شود و خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.

تابش اشعه خورشید به پوست باعث تولید ویتامین دی در پوست می‌گردد. از این جهت اگر روزانه 10 دقیقه به‌طور مستقیم در معرض تابش آفتاب قرار گیرید، ویتامین دی مورد نیاز روزانه شما تأمین می‌شود.

منیزیم

منیزیم یکی از عناصر اصلی برای سالم ماندن استخوان‌هاست. فواید سلامت‌بخش متعدد منیزیم شامل انتقال پیام‌های عصبی، تنظیم دمای بدن، سم‌زدایی، تولید انرژی و ساخت استخوان و دندان‌های سالم هستند. کاربرد مهم منیزیم در استخوان‌ها، جذب کلسیم بدن است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.

درمان پوکی استخوان با ورزش

با اینکه پوکی استخوان با هیچ دردی همراه نیست و به‌تنهایی باعث آزار و اذیت بیمار نمی‌شود و تنها زمانی که باعث شکستگی شود، می‌تواند مشکل‌ساز باشد اما درمان و پیشگیری از آن بسیار اهمیت دارد.

پس افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند باید قبل از بدتر شدن شرایط در کنار مصرف مواد مغذی و داروها، با انجام فعالیت‌های ورزشی از بدتر شدن بیماری پیشگیری کنند.

ورزش‌های مناسب برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان شامل موارد زیر هستند:

حرکت اول

در نزدیکی دیوار قرار بگیرید، پاهای خود را کمی باز کنید، دست‌ها را در ناحیه آرنج خم کرده و به‌اندازه عرض شانه باز کنید. بدن خود را با خم کردن آرنج‌ها در حرکتی کنترل‌شده به سمت دیوار نزدیک کنید. پس از قرارگرفتن در این حالت، سپس به عقب برگردید و بدن را به وضعیت اولیه باز گردانید.

حرکت دوم

این حرکت به ورزش کششی قفسه سینه معروف است که به تقویت عضلات و استخوان‌های کمری کمک می‌کند و آن‌ها را بهبود می‌بخشد.;

برای انجام آن روی صندلی و به‌حالت صاف بنشینید و مستقیم رو به جلو نگاه کنید. دستان خود را به دو طرف باز کنید و درحالی‌که دست‌ها هم‌سطح با شانه‌هایتان قرار دارند، آن‌ها را به سمت عقب بکشید. با خم کردن بازوهایتان در ناحیه آرنج، دست‌هایتان را به سمت قفسه سینه‌تان بیاورید. این حرکت را 5 تا 10 مرتبه تکرار کنید.

حرکت سوم

روی صندلی بنشینید ولی به آن تکیه ندهید. اما کمر و گردن خود را راست نگه دارید. حالا درحالی‌که رو به جلو نگاه می‌کنید، بازوهایتان را از ناحیه آرنج خم کنید.

سپس به‌آرامی بازوهایتان و سپس شانه‌هایتان را به سمت عقب حرکت دهید تا جایی که احساس ناراحتی نکنید. به مدت 5 ثانیه و درحالی‌که به‌طور طبیعی نفس می‌کشید این وضعیت را نگه دارید. سپس بازوهای خود را به حالت اول برگردانید و این حرکت را 5 تا 10 مرتبه انجام دهید.

حرکت چهارم

این حرکت نیز نوع دیگر حرکت ورزشی کششی قفسه است که بدین صورت انجام می‌شود:

روی صندلی بنشینید و دست‌هایتان را پشت گردنتان ببرید. درحالی‌که به‌آرامی آرنج‌هایتان را به سمت عقب حرکت می‌دهید، به‌طور طبیعی نفس بکشید. این حالت را برای مدت چندین ثانیه حفظ کنید و بسته به توانایی‌تان، 5 تا 10 مرتبه آن را انجام دهید.

حرکت پنجم

این حرکت برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان به‌صورت ایستاده انجام می‌شود. برای حفظ تعادل خود می‌توانید از صندلی به‌عنوان تکیه‌گاه استفاده کنید. سپس پای خود را تا حد امکان از صندلی دور کنید و بااحتیاط آن را سرجای خود برگردانید.

این حرکت رفت و برگشتی را 10 مرتبه تکرار کنید. پای خود را عوض کنید و حرکت را بر روی پای دیگر نیز انجام دهید.

حرکت ششم

این حرکت به‌وسیله باند کششی انجام می‌شود. برای انجام آن در جلوی صندلی بنشینید و پاهای خود را دراز کنید. حالا به‌کمک باندی پای خود را از زمین بالا بیاورید و سپس دست‌های خود را به سمت باسن بکشید.

اکنون پاشنه پا را از خودتان دور کنید تا جایی که پای شما صاف شود و پاشنه شما از کف زمین فاصله بگیرد. به‌آرامی از یک تا پنج را بشمارید و سپس به وضعیت اولیه برگردید. این حرکت را در هر پا بین 6 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

حرکت هفتم

برای انجام این حرکت به حالت دمر یا روی شکم دراز بکشید. سپس سر خود را روی دست‌های خود قرار دهید. پاهای خود را صاف نگه دارید، عضلات لگن خود را سفت کنید و پای خود را تا حد امکان بکشید، یکی از پاهای خود را به‌آهستگی از زمین تا ارتفاع چند سانتی‌متر بالا بیاورید.

پاهای خود را چندین ثانیه در این وضعیت نگه دارید و سپس به‌آهستگی آن را پایین بیاورید. این حرکت را با هر دو پای خود انجام دهید. این حرکت را دو بار و هر بار 10 مرتبه انجام دهید.

در صورتی که انجام هر یک از این ورزش‌ها برای شما دشوار است از ادامه دادن آن‌ها خودداری کنید.

حتما بخوانید:هفت حرکت ورزشی برای درمان درد لگن

آیا درمان پوکی استخوان با مغناطیس درمانی ممکن است؟

مگنت تراپی (Magnet Therapy) یا مغناطیس درمانی می‌تواند به بازسازی و بهبود تراکم استخوان‌ها و افزایش مواد معدنی در آن‌ها کمک کرده، و از این راه، درمان پوکی استخوان را ممکن کند.

در پوکی استخوان، تراکم و جرم استخوان‌های فرد مبتلا کاهش می‌یابند و استخوان‌هایش شکننده می‌شوند. کیفیت و ساختار استخوان‌ها هم با گذشت زمان تغییر می‌کنند و خطر شکستگی افزایش می‌یابد.

شکستگی برای هر استخوانی ممکن است رخ بدهد، اما بیشتر در استخوان‌های ستون فقرات، مچ دست یا لگن پیش می‌آید. اگر استخوان فرد مسنی به‌طور غیرمنتظره بشکند، می‌تواند نشانه پوکی استخوان در او باشد.

متخصصان مدت‌هاست از مغناطیس برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. مگنت‌های درمانی اغلب نئودیمیوم (Neodymium) یا مگنت‌های خاکی کم‌یاب هستند.

البته مطالعات نشان داده‌اند مغناطیس برای همه دردها و بیماری‌ها هم مفید نیست. محققان روی درمان این شرایط با مگنت‌تراپی مطالعه کرده‌اند:

• درد آرتریت
• سردرد
• سندرم درد مزمن
• بی‌خوابی
• التیام زخم
• کاهش جریان خون
• افزایش میکروسیرکولاسیون (Microcirculation) یا ریزجریان
• افسردگی

محققان مشغول بررسی استفاده از درمان‌های مغناطیسی برای پوکی استخوان هستند. در این روش درمان پوکی استخوان، پزشک میدان‌های مغناطیسی را برای تحریک بازسازی سلول‌های استخوانی فعال می‌کند، که به آن استئوبلاست (Osteoblasts) می‌گویند.

محققان درباره نقش مگنت در مهار استئوکلاست‌ها هم مطالعه می‌کنند. استئوکلاست (Osteoclast) یا استخوان‌کاه، نوعی سلول استخوانی است که بافت استخوانی را تجزیه می‌کند.

نکته اینجاست که همه موجودات روی کره زمین در معرض میدان مغناطیسی هستند. سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌ها، میدان‌های مغناطیسی خود را تولید می‌کنند.

پزشکان هم می‌توانند از مگنت‌های خارجی برای تعامل با این میدان‌های داخلی و درمان پوکی استخوان یا بعضی بیماری‌های دیگر استفاده کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که آهنرباهای ضعیف می‌توانند روی تعداد و جهت حرکت استئوبلاست‌ها تأثیر بگذارند که باعث رشد استخوان جدید می‌شود. شدت میدان‌های مغناطیسی هم اثرات متفاوتی بر بدن خواهد داشت.

به‌طور کلی دو نوع مغناطیس درمانی وجود دارند که عبارت‌اند از:

• میدان مغناطیسی ساکن (Static Magnetic Fields) یا به‌اختصار SMF که در این روش، میدان مغناطیسی با توجه به اندازه و خواص مگنت کاربردی، قدرت و قطبیت متفاوتی دارد. فرد مبتلا، آهنربا را دور مچ دست بسته یا به‌جای کفی کفش از آن استفاده می‌کند.
• میدان الکترومغناطیسی پالسی (Pulsed Electromagnetic Fields) یا به‌اختصار PEMF که در این روش، جریان الکتریکی و منبع انرژی امکان تغییر میدان‌های الکترومغناطیسی را فراهم می‌کنند و بر فرایندهای بیولوژیکی بدن تأثیر می‌گذارند.

این فناوری نتایج امیدوارکننده‌ای را طی سال‌های اخیر به نمایش گذاشته است، اما تحقیقات درباره مغناطیس‌درمانی و یافتن بهینه‌ترین دوز برای بهترین نتیجه همچنان ادامه دارند.

درصورت ابتلا به پوکی استخوان چگونه از خود مراقبت کنم؟

پیروی از رژیم غذایی و برنامه ورزشی سالم به شما کمک می‌کند تا سلامت استخوان (و به‌طور کلی) خود را حفظ کنید. برای معاینات منظم به پزشک مراجعه کنید. پزشک به تشخیص هرگونه مشکل یا علامتی که در اسرع وقت استخوان‌های شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، کمک می‌کند.

اگر بیش از 65 سال سن داشته یا سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید، درمورد آزمایش تراکم استخوان با پزشک خود صحبت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر متوجه هرگونه تغییری در بدن خود شدید که می‌تواند از علائم هشداردهنده پوکی استخوان باشد، به پزشک مراجعه کنید. درمورد هرگونه علامت دیگری که تجربه می‌کنید، به‌خصوص اگر درد استخوان یا مشکل در حرکت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.

چه زمانی باید برای پوکی استخوان با اورژانس تماس بگیرم؟

اگر فکر می‌کنید استخوانتان شکسته است یا هر یک از علائم زیر را تجربه می‌کنید، با اورژانس تماس بگیرید:

• درد شدید
• ناتوانی در حرکت دادن بخشی از بدن خود
• متفاوت به نظر رسیدن بخشی از بدن شما یا خارج شدن آن از جای معمول خود
• دیدن استخوان ازطریق پوست;
• تورم
• ظاهر شدن کبودی جدیدی همزمان با هر یک از علائم دیگر;

چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟

• خطر ابتلا به پوکی استخوان چقدر است؟
• هر چند وقت یک‌بار به آزمایش تراکم استخوان نیاز دارم؟
• به کدام درمان‌ها نیاز خواهم داشت؟
• برخی از تمرینات خوب که می‌توانم برای کمک به تقویت استخوان‌هایم انجام دهم چیست؟
• آیا به فیزیوتراپی نیاز خواهم داشت؟

جمع‌بندی

پوکی استخوان باعث می‌شود استخوان‌های شما نازک‌تر و ضعیف‌تر از آنچه باید باشند، شوند. این مسئله می‌تواند خطرناک باشد؛ زیرا شما را بیشتر مستعد شکستگی استخوان می‌کند. بسیاری از افراد تا زمانی که پوکی استخوان باعث شکستگی نمی‌شود، متوجه آن نمی‌شوند.;

بهترین راه برای جلوگیری از شکستگی استخوان، تشخیص پوکی استخوان قبل از ایجاد آسیب است. بنابراین برای معاینات منظم به پزشک مراجعه کنید. از او بپرسید چه زمانی به آزمایش تراکم استخوان نیاز دارید و هر چند وقت یک‌بار باید آزمایش‌های پیگیری برای نظارت بر سلامت استخوان خود را انجام دهید.

منابع

medicalnewstoday.com

my.clevelandclinic.org

betterhealth.vic.gov.au