شکستگی استرسی، نوعی شکستگی یا ترک در استخوان است. شکستگی‌های استرسی زمانی رخ می‌دهند که مقدار کم یا متوسطی از نیرو به‌طور مکرر و در طول زمان به استخوان وارد شود. این نوع آسیب با شکستگی تروماتیک که در آن مقدار قابل توجهی از نیرو به‌طور ناگهانی وارد می‌شود، متفاوت است.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آن‌ها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
نیروهایی که باعث شکستگی استرسی در پا یا مچ پا می‌شوند شبیه به خم کردن گیره کاغذ هستند. اگر گیره کاغذ را به‌آرامی یک‌بار خم کنید، نمی‌شکند. اما اگر به‌طور مداوم آن را بارها و بارها خم و راست کنید، فلز ضعیف می‌شود و درنهایت می‌شکند. استخوان‌هایی که تحت نیروی مکرر قرار می‌گیرند، نوعی خستگی مشابه به نام «واکنش استرسی» را تجربه می‌کنند. این واکنش، خطر شکستگی نهایی استخوان یا شکستگی استرسی را افزایش می‌دهد.
علت شکستگی استرسی پا
شکستگی‌های استرسی معمولاً به یکی از دو روش زیر اتفاق میفتند:
- افراد دارای استخوان‌های سالم از حرکات مکرر و تکراری در پا و مچ پا استفاده می‌کنند. این امر به‌ویژه در ورزشکارانی که در ورزش‌های پربرخورد مانند دو و میدانی، فوتبال آمریکایی، بسکتبال، فوتبال، تنیس و ژیمناستیک شرکت می‌کنند، صدق می‌کند.
- افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند پوکی استخوان مبتلا هستند، استخوان‌های بسیار ضعیفی دارند. بنابراین حتی فعالیت‌های نسبتاً کم‌برخورد مانند پیاده‌روی مکرر باعث شکستگی استرسی در پاهای آن‌ها می‌شوند. این نوع شکستگی استرسی «شکستگی ناشی از بی‌کفایتی استخوان» نامیده می‌شود؛ زیرا در استخوانی اتفاق میفتد که «تراکم» یا «قدرت» کافی برای مقاومت در برابر نیروهای ضربه‌ای عادی را ندارد. این نوع شکستگی‌ها گاهی‌اوقات می‌توانند زنان جوان‌تر و سالم را که بیش‌ازحد ورزش می‌کنند، تحت تأثیر قرار دهند؛ زیرا چنین فعالیتی می‌تواند منجر به چرخه‌های قاعدگی نامنظم شود که به‌نوبه خود بر قدرت استخوان‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
پا و مچ پا شایع‌ترین قسمت‌های بدن برای تجربه شکستگی استرسی هستند؛ زیرا ما دائماً روی پاهای خود هستیم. شکستگی‌های استرسی پا و مچ پا اغلب در افرادی رخ می‌دهند که فعالیت جدیدی مانند پیاده‌روی یا دویدن را که شامل هرگونه ضربه پاها به زمین است، شروع می‌کنند.
شکستگی‌های استرسی همچنین در افرادی رخ می‌دهند که به‌سرعت میزان فعالیت خاصی را افزایش می‌دهند. به‌عنوان مثال، کسی که معمولاً دو بار در هفته به‌مدت 30 دقیقه می‌دود و سپس ناگهان شروع به دویدن هفت روز در هفته به‌مدت یک ساعت می‌کند، بیشتر در معرض شکستگی استرسی قرار دارد.
کفش‌هایی که پشتیبانی ضعیفی دارند، مانند کفش‌های پاشنه بلند که فشار زیادی به انگشتان پا وارد می‌کنند و همچنین کفش‌های کهنه و سفت می‌توانند فرد را در معرض خطر شکستگی استرسی پا قرار دهند.
درنهایت، اگر ناهنجاری‌هایی در پا ایجاد شوند که تحمل وزن را تغییر دهند، بیمار دچار شکستگی استرسی می‌شود. به‌عنوان مثال، در پایی با بونیون (انحراف شست)، انگشت شست پا ممکن است به گونه‌ای قرار گیرد که دیگر وزن طبیعی خود را تحمل نکند. این امر فشار بیشتری را بر سایر انگشتان پا وارد می‌کند که می‌تواند منجر به شکستگی استرسی در یک یا چند مورد از آن‌ها شود. در چنین مواردی، انگشت دوم پا بیشتر در معرض شکستگی قرار دارد.
کدام استخوان‌ها در پا و مچ پا تحت تأثیر شکستگی استرسی قرار می‌گیرند؟
هر یک از استخوان‌های ساق پا، مچ پا و پا می‌توانند دچار شکستگی استرسی شوند. شایع‌ترین استخوان‌های درگیر عبارت‌اند از:
- متاتارس‌ها، که انگشتان پا را به میانه پا متصل می‌کنند.
- کالکانئوس (استخوان پاشنه)
- ناویکولار، استخوانی نزدیک مچ پا. شکستگی‌های استرسی ناویکولار زمان زیادی برای بهبود نیاز دارند.
- استخوان‌هایی که مفصل مچ پا را تشکیل می‌دهند؛ به‌ویژه درشت‌نی (تیبیا) و نازک‌نی (فیبولا).
علائم شکستگی استرسی در پا و مچ پا چیست؟
علامت اصلی شکستگی استرسی، درد است. درد بسته به استخوان درگیر در نواحی بسیار خاص و مشخصی ایجاد می‌شود و زمانی که دقیقاً ناحیه‌ای را که استخوان شکسته است لمس کنید، درد خواهید داشت.
اگر اخیراً فعالیت خود را تغییر داده یا افزایش داده‌اید و در ناحیه خاصی از پا یا مچ پا درد دارید، ممکن است دچار شکستگی استرسی شده باشید. درد معمولاً با فعالیت‌های پربرخورد تشدید می‌شود و در دوره‌های استراحت بهبود می‌یابد.
اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار شکستگی استرسی در پا یا مچ پا شده باشید، مهم‌ترین کار این است که فوراً تمام فعالیت‌هایی را که باعث درد می‌شوند، متوقف کنید. اگر شکستگی استرسی درمان‌نشده بدتر شود، فعالیت‌هایی که به استخوان آسیب‌دیده فشار وارد می‌کنند باعث بدتر شدن شرایط بیمار و افزایش درد می‌شوند. این درد خیلی سریع‌تر از زمانی که برای اولین بار شکستگی استرسی ظاهر شد بروز می‌کند.
اگر درد شما پس از چندین روز استراحت ادامه داشت یا از بین رفت اما دوباره بازگشت، باید به جراح ارتوپد مراجعه کنید.
تشخیص
پزشک شما ابتدا برای ارزیابی عوامل خطر ذکرشده در بالا، سؤالاتی درمورد درد و سطح فعالیت شما خواهد پرسید.
سپس، شما را معاینه کرده و عکس‌برداری با اشعه ایکس را برای ناحیه‌ای که درد دارید، درخواست می‌کند. در برخی موارد اگر شکستگی استرسی داشته باشید، ممکن است در تصاویر اشعه ایکس شکستگی مشخص نشود. این به این دلیل است که گاهی‌اوقات استخوان واکنش نشان می‌دهد و استخوان جدیدی برای ترمیم ترک رشد می‌کند (بااین‌حال، استخوان آسیب‌دیده هنوز در معرض شکستگی مجدد است). هنگامی که استخوان جدید رشد می‌کند، مرحله نهایی آن کلسیمی شدن است. اگر رادیولوژیست یا ارتوپد کلسیمی شدن رشد استخوان جدید را در تصاویر اشعه ایکس مشاهده کند، تشخیص شکستگی استرسی را تأیید می‌کند.
در برخی موارد، پزشک ممکن است برای ارائه اطلاعات بیشتر اشعه ایکس استاندارد، اسکن استخوان یا MRI را درخواست کند. بااین‌حال، این آزمایشات معمولاً برای تشخیص شکستگی استرسی استفاده نمی‌شوند.
روش‌های درمان
هدف از درمان، تسکین درد و اجازه به بهبود شکستگی است تا بتوانید به فعالیت‌های خود بازگردید. پیروی از برنامه درمانی پزشک به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر به فعالیت‌ها بازگردید و از آسیب بیشتر به استخوان جلوگیری کنید.
درمان به محل شکستگی استرسی و شدت آن بستگی دارد. بیشتر شکستگی‌های استرسی به‌روش‌های غیرجراحی درمان می‌شوند.
درمان غیرجراحی
پزشک علاوه‌بر پروتکل RICE (استراحت، کمپرس یخ، فشار، بالا نگه داشتن عضو) و داروهای ضدالتهابی، ممکن است استفاده از عصا را توصیه کند تا وزن از روی پای شما برداشته شود و درد فروکش کند. سایر توصیه‌ها برای درمان غیرجراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- فعالیت‌های اصلاح‌شده: معمولاً 6 تا 8 هفته طول می‌کشد تا شکستگی استرسی بهبود یابد. در طول این مدت، به فعالیت‌هایی روی آورید که فشار کمتری بر پا و ساق پا وارد می‌کنند. شنا و دوچرخه‌سواری فعالیت‌های جایگزین خوبی هستند. بااین‌حال، نباید هیچ نوع فعالیت بدنی را که شامل پا یا مچ پای آسیب‌دیده شما می‌شود (حتی اگر کم‌برخورد باشد) بدون تأیید پزشک خود انجام دهید.
- کفش محافظ: پزشک ممکن است برای کاهش فشار بر پا و ساق پا، استفاده از کفش محافظ را توصیه کند. این کفش‌ها، کفی‌های سفتی دارند یا صندل با کفی چوبی، یا آتل شکستگی ساق پا (بوت پیاده‌روی) هستند.
- گچ‌گیری: انواع خاصی از شکستگی‌های استرسی ممکن است به ثبات بیشتری نیاز داشته باشند. پزشک ممکن است برای ثابت نگه داشتن استخوان‌های شما و برداشتن فشار از روی پای درگیر، از گچ گرفتن پا استفاده کند.
درمان جراحی
برخی از شکستگی‌های استرسی برای بهبود صحیح به جراحی نیاز دارند. در بیشتر موارد، جراحی شامل حمایت از استخوان‌ها با قرار دادن نوعی تثبیت داخلی است. پین‌ها، پیچ‌ها یا صفحات تخصصی اغلب برای نگه داشتن استخوان‌های کوچک پا و مچ پا در طول فرایند بهبودی استفاده می‌شوند. اگر شکستگی استرسی به‌طور کامل باعث شکستگی و جابجایی استخوان شود، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
پزشک جراح ممکن است این نوع جراحی را به صورت آرتروسکوپی با ایجاد برشی کوچک در نزدیکی استخوان شکسته یا با وارد کردن پین یا پیچ ازطریق پوست انجام دهد. بیشتر اوقات، نیازی به برداشتن ابزارهای به‌کاررفته پس از بهبود استخوان نیست. بااین‌حال، گاهی‌اوقات، جراح ممکن است برداشتن ایزارها را توصیه کند؛ این عمل معمولاً به‌صورت سرپایی و سریع انجام می‌شود.
بهبود شکستگی استرسی چقدر طول می‌کشد؟
بسیاری از شکستگی‌های استرسی پا یا مچ پا در 4 تا 6 هفته بهبود می‌یابند. بااین‌حال، زمان بهبودی بسته به اینکه کدام استخوان شکسته است، متفاوت می‌باشد. بهبود برخی از استخوان‌های پا، مانند ناویکولار یا متاتارس پنجم، می‌تواند بسیار طولانی‌تر از سایرین باشد.
پس از هفته‌ها استراحت، و هنگامی که درد به‌طور کامل از بین رفت، می‌توانید به‌تدریج به فعالیت بدنی و ورزشی بازگردید. این دوره بازگشت تدریجی باید حدود 4 تا 6 هفته طول بکشد. تا زمانی که به‌طور کامل بهبود نیافته‌اید، سعی کنید ورزشی که فشار کمتری بر پا و ساق پا وارد می‌کند، انجام دهید. نمونه‌هایی از فعالیت‌های مناسب با تأثیر کم عبارت‌اند از:
- شنا
- دوچرخه‌سواری
بدترین انتخاب‌ها برای از سرگیری فعالیت در حین بهبودی از شکستگی استرسی پا یا مچ پا، دویدن یا حتی راه رفتن روی سطوح سخت است. این فعالیت‌ها باعث می‌شوند به‌راحتی شکستگی دوباره باز شود و مجبور شوید روند بهبودی را دوباره از سر بگیرید.
در طول بهبودی، کفش‌های راحت و بدون پاشنه بپوشید. کفش باید انعطاف‌پذیر باشد. بنابراین از پوشیدن کفش‌های سفت بپرهیزید. اگر دونده هستید، پس از 4 تا 6 هفته فعالیت‌های کم‌برخورد و دویدن آهسته و محافظه‌کارانه را شروع کنید. مسافت دویدن خود را با سرعت بسیار آهسته در طول زمان افزایش دهید.
پیشگیری از شکستگی‌های استرسی
اصول زیر می‌توانند به شما در داشتن سبک زندگی سالم و جلوگیری از مشکلات شکستگی استرسی کمک کنند:
- غذاهای غنی از کلسیم بخورید و مطمئن شوید که ویتامین دی کافی روزانه دریافت می‌کنید تا به حفظ تراکم استخوان کمک کنید.
- کفش‌های خوب بپوشید. کفش‌های کهنه یا سفت نپوشید، بلکه کفش‌های راحت، دارای بالشتک خوب و حمایتی را امتحان کنید. بهتر است کفش‌های مخصوص فعالیت ورزشی مورد نظر خود را تهیه کنید. تا حد امکان از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید.
- سیگار نکشید. سیگار می‌تواند منجر به مشکلاتی در بهبودی شود. درواقع، نیکوتین موجود در سیگار است که باعث ایجاد مشکل می‌شود. بنابراین سایر آدامس‌ها و محصولات حاوی نیکوتین نیز مانع از بهبودی استخوان خواهند شد.
- تمرین متقاطع (کراس) انجام دهید. این بدان معناست که باید فعالیت‌ها را به‌صورت متناوب انجام دهید. به‌عنوان مثال، می‌توانید در طول هفته دویدن را با شنا یا دوچرخه‌سواری جایگزین کنید.
- به‌آرامی به فعالیت‌های ورزشی قبلی یا جدید بازگردید. به‌تدریج سرعت و مسافت را افزایش دهید. بسیاری از کارشناسان افزایش 10 درصدی تایم ورزش در طول هفته را پیشنهاد می‌کنند.
جمع‌بندی
شکستگی استرسی پا در اثر حرکات تکراری و مکرر ایجاد می‌شود. بیمار پس از مشاهده درد و علائم شکستگی بلافاصله باید به پزشک مراجعه کند. پزشک در برخی موارد، استفاده از روش‌های غیرجراحی را پیشنهاد می‌دهد اما در صورتی که این روش‌ها تأثیرگذار نباشند، انجام عمل جراحی توصیه می‌شود. دکتر علیرضا جواهری یکی از متخصصان حاذق درزمینه جراحی زانو، لگن و پا است. بنابراین اگر خودتان یا یکی از عزیزانتان به جراحی نیاز دارید با شماره‌های ما تماس بگیرید و برای ویزیت هماهنگ کنید.
منابع
سوالات متداول
می‌توانید زمانی به رانندگی بازگردید که: دیگر از بوت خود استفاده نمی‌کنید، می‌توانید به راحتی راه بروید و می‌توانید بدون درد ترمز اضطراری بگیرید. همیشه ابتدا در مکانی امن، میزان توانایی خود در رانندگی را بررسی کنید.
مطالب مشابه
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آن‌ها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.
آرتروسنتز زانو که به آن آسپیراسیون نیز گفته می‌شود، روشی ساده برای تخلیه مایع از مفصل ازطریق سوزنی توخالی است. اگر مفصل شما ملتهب و متورم باشد، مایع اضافی در آن جمع می‌شود. تخلیه این مایع، مقداری از تورم و درد را تسکین می‌دهد و همچنین جهت بررسی آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.
شکستگی‌های استرسی لگن با ترک ناقص در یکی از استخوان‌های لگن مشخص می‌شود. ممکن است در ابتدا به‌صورت درد خفیف ظاهر شوند که با فعالیت، به‌ویژه فعالیت‌های با ضربه بالا مانند دویدن یا پریدن، بدتر می‌شوند.
آرتروز پس از سانحه (PTOA) نوعی از آرتروز است که پس از آسیب مفصلی ایجاد می‌شود. درواقع، این بیماری درصد قابل توجهی از موارد آرتروز در مراحل پایانی را تشکیل می‌دهد.
سندرم پیریفورمیس زمانی اتفاق میفتد که عضله پیریفورمیس شما عصب سیاتیک را فشرده می‌کند و منجر به التهاب می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث درد یا بی‌حسی در لگن و پشت ساق پا در یک یا هر دو طرف بدن شود.
اگر هنگام حرکت مفاصل، صدای تق‌تق یا ترکیدن می‌شنوید، باید به آن توجه کنید. اگر صدای مفاصل با درد یا ناراحتی همراه نباشد، احتمالاً آسیبی اتفاق نیفتاده است. اما در برخی موارد صدای مفصل نشان‌دهنده کمبود مواد مغذی در بدن است.
پیشگیری و درمان لخته‌های خون پس از جراحی تعویض مفصل لگن بخش مهمی از بهبودی بیمار است. بیمارانی که تعویض مفصل انجام داده‌اند، دو تا ده روز پس از جراحی در بالاترین خطر ابتلا به DVT (ترومبوز ورید عمقی) قرار دارند و این خطر حدود سه ماه ادامه می‌یابد.
جراحی تعویض مفصل زانو، عمل بزرگی بوده که شامل دوره بهبودی قابل توجهی است و بیمار قطعاً پس از جراحی، علائمی را مشاهده می‌کند. اما تشخیص تفاوت بین درد معمول پس از جراحی و درد ناشی از لخته شدن خون بسیار مهم است. در اینجا تفاوت این علائم را توضیح می‌دهیم.