عقب زدگی زانو چیست و چطور درمان می شود؟

عقب زدگی زانو چیست؟

عقب زدگی زانو یا ژنورکورواتوم یک نوع تغییر شکل در مفصل زانو است که در پی آن زانو به سمت عقب متمایل می شود. عقب زدگی زانو از شایع ترین آسیب ها ی زانو در ورزشکارانی است که در ورزش هایی همچون فوتبال، اسکی، بسکتبال فعالیت دارند. این وضعیت اغلب نتیجه ضربه مستقیم به زانو یا نیروهایی است که در طول کاهش سرعت یا توقف سریع ایجاد می‌شوند. طبق مطالعه‌ای در مجله پزشکی ورزشی آمریکا، ورزشکاران زنی که در ورزش‌های پرخطر شرکت می‌کنند، به‌دلیل افزایش بی‌ثباتی مفصلی، بیشتر از مردان در معرض آسیب‌دیدگی زانو قرار دارند.

عارضه هیپراکستنشن زانو زمانی ایجاد می شود که مفصل زانو بیشتر از دامنه حرکتی خود کشیده شود و همین عامل موجب می شود مفصل زانو به سمت عقب خود حرکت کند. چنین عارضه ای بر عملکرد و حرکت زانو تاثیرگذار بوده و در صورتی که از بروز آن جلوگیری به عمل نیاید موجب بروز تغییراتی در مفصل زانو می شود.

مقایسه زانوی فرد سالم با فرد مبتلا به عارضه عقب زدگی زانو

در ژنورکورواتوم ، مفصل زانو در جهت اشتباه خم می‌شود که اغلب منجر به تورم، درد و آسیب بافتی می‌گردد. در موارد شدید، رباط‌هایی مانند رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، یا رباط پوپلیتئال (رباطی که در امتداد پشت زانو قرار دارد) ممکن است دچار پیچ‌خوردگی (رگ به رگ شدن) یا پارگی شوند.

انواع عقب زدگی زانو

عقب زدگی زانو می‌تواند به دو روش متمایز ایجاد شود که هر کدام ویژگی‌ها و علل منحصربه‌فردی دارند:

عقب زدگی مزمن زانو

این نوع عقب زدگی معمولاً در طول زمان و به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای یا استرس مکرر ایجاد می‌شود. علل شایع شامل موارد زیر هستند:

• ضعف عضلانی: به‌ویژه در عضلات چهارسر ران
• شل بودن مفصل: سستی طبیعی در رباط‌ها و حرکت بیش‌ازحد
• مشکلات وضعیتی: ناهماهنگی ضعیف و اعمال فشار اضافی بر ساختارهای زانو
• شرایط عصبی: ایجاد مشکل برای کنترل و هماهنگی عضلات
• استفاده بیش‌ازحد: فعالیت‌های مکرر و اعمال فشار بر مفصل زانوی آسیب‌دیده

عقب‌ زدگی حاد

مزمن زانو که در طول زمان پیشرفت می‌کند، ژنورکورواتوم حاد ناشی از موارد زیر است:

• فعالیت‌های ورزشی: به‌ویژه در طول ورزش‌های تماسی یا حرکات پربرخورد
• ضربه مستقیم: ضربه به جلوی زانو
• مشکلات هنگام فرود آمدن: فرود آمدن پس از پرش با تکنیک ضعیف
• تغییر جهت‌های سریع: توقف‌ها یا چرخش‌های ناگهانی و اعمال فشار به زانو به سمت عقب
• سقوط: به‌ویژه در هنگام گیر کردن پا و ادامه حرکت بدن

علت ژنورکورواتوم

وارد شدن فشار مضاعف به مفصل زانو از شایع ترین دلایل تغییر شکل دادن مفصل زانو و به عقب حرکت کردن زانو می باشد. فشار هایی وارده بر مفصل زانو عموما بر اثر چنین اتفاقاتی ایجاد می شود که شامل موارد زیر می‌شود:

وارد شدن ضربه غیرمنتظره به قسمت جلویی زانو

وارد شدن ضربه شدید به زانو نتیجه ای جز پارگی رباط ها و کشیدگی رباط ها ندارد. همان طور که می دانید رباط ها در ثبات و پایداری زانو بسیار تاثیرگذار است پس با این وجود در صورتی که رباط ها آسیب ببیند؛ مفصل زانو ثابت خود را از دست می دهد و به سمت عقب خود متمایل می شود.

وارد شدن فشار مضاعف بر استخوان ران و پاتلا

استخوان ران و پاتلا از دیگر مواردی هستند که در پایداری و ثبات مفصل زانو تاثیرگذارند. در صورتی فشار زیادی به استخوان تیبا وارد شود در این صورت این استخوان پایداری خود را از دست می دهند و باعث بروز عقب زدگی در زانو می شوند.

البته بغیر از این دو مورد که در عقب زدگی زانو بسیار تاثیرگذارند عوامل و دلایل دیگری هستند که احتمال عقب زدگی را افزایش می دهند. این عوامل شامل:

• شل بودن مادرزادی رباط های مفصل زانو
• دررفتگی مفصل زانو
• ضعیف و بی حرکت بودن عضلات چهار سر ران
• ضعیف بودن مفصل زانو
• بدجوش خوردن استخوان زانو بعد از شکستگی
• ضعیف بودن عضلات صاف کننده مفصل
• آسیب دیدگی رباط های صلیبی زانو
• دیستروفی عضلانی
• عقب زدگی مادرزادی زانو
• نامتوازن قرار گرفتن استخوان های درشت نی و ساق پا
• پلانتار فلکشن دائم ناشی از انقباض دائم در عارضه اکوانوس (راه رفتن روی سینه پا بدون تماس پاشنه ی پا با زمین)

علائم عقب زدگی زانو

عارضه ژنورکورواتوم مشکلی است که بسیاری از ورزشکاران را در معرض ابتلا قرار می دهد. علاوه بر این احتمال بروز این بیماری در میان افراد مسن نیز زیاد می باشد. با اینکه اصلی ترین علامت عقب زدگی زانو، متمایل شدن مفصل زانو به عقب می باشد اما همین علامت خود با نشانه هایی همراه است که بسته به نوع و علت عقب زدگی زانو متفاوت است و در حالت کلی با چنین نشانه هایی همراه است:

درد

عقب زدگی باعث ایجاد درد موضعی در مفصل زانو می‌شود. درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً هنگامی که رباط‌ها یا ساختارهای دیگر آسیب می‌بینند یا پاره می‌شوند، افزایش می‌یابد. درد هیپراکستنشن زانو به‌صورت درد خفیف تا شدید در پشت زانو یا درد نیشگون‌ مانند در جلوی مفصل زانو توصیف می‌شود.

بی ثباتی و ناپایداری زانو

بی ثباتی و ناپایداری زانو از اصلی ترین نشانه های عارضه عقب زدگی زانو است که بیشتر به دنبال پارگی رباط رخ می دهد. معمولا علامت بی ثباتی باافاصله پس از آسیب دیدگی زانو ظاهر می شود و ممکن است باعث حرکت غیرارادی در هنگام حرکت دادن زانو شود. بسیاری از افراد احساس می‌کنند که پایشان هنگام راه رفتن «خالی می‌کند» یا در ایستادن روی یک پا مشکل دارند.

کم شدن تحرک و دامنه حرکت زانو

ممکن است پس از آسیب عقب زدگی زانو، در خم یا صاف کردن پای خود دچار مشکل شوید. این وضعیت می‌تواند به‌دلیل تورم اطراف زانو باشد که میزان حرکت شما را محدود می‌کند. همچنین آسیب به ساختارهای داخلی مانند ACL، PCL، رباط پوپلیتئال یا منیسک نیز موجب کاهش دامنه حرکتی می‌شود. سفتی، بی حرکتی و سفتی زانو از مهم ترین نشانه های این عارضه می باشند که حرکت مفصل را محدود می کند.

تورم و کبودی اطراف مفصل زانو

در مورادی که علت عقب زدگی زانو ناشی از وارد شدن یک ضربه شدید به زانو باشد در این صورت تغییر رنگی و تورمی در ناحیه زانو ایجاد می شود که ما آن را به عنوان کبودی می شناسیم.

کبودی ها می توانند نه تنها زیر پوست، بلکه در عمق بیشتر یعنی در بافت ها، اندام ها و استخوان ها نیز شکل بگیرند. در شرایطی که این کبودی های عمیق‌تر باشد. نشانه های قابل رویت خونریزی را نشان نمی دهند، اما می توانند موجب احساس درد شوند.

تشخیص هیپراکستنشن زانو

پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص عقب زدگی زانو استفاده می‌کند:

معاینه فیزیکی

تشخیص عقب زدگی زانو با بررسی سابقه پزشکی بیمار شروع می‌شود. در این صورت پزشک درمورد شرایط آسیب، ازجمله نحوه وقوع آن و علائمی که بلافاصله پس از آن تجربه کردید، سؤال می‌کند.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک شما بادقت پایداری زانو و نحوه حرکت آن را بررسی کرده و با زانوی سالم شما مقایسه می‌کند. او به‌دنبال علائم تورم و کبودی خواهد بود و دامنه حرکتی شما را آزمایش می‌کند.

پزشک ممکن است تست‌های پایداری خاصی را نیز انجام دهد که شامل حرکت ملایم زانوی شما در جهت‌های مختلف برای ارزیابی یکپارچگی رباط هستند. این تست‌ها به تشخیص ساختارهای آسیب‌دیده و شدت آسیب کمک می‌کنند. پزشک همچنین نحوه راه رفتن و تحمل وزن توسط پای آسیب‌دیده را ارزیابی خواهد کرد.

بررسی تصویربرداری

• عکسبرداری با اشعه ایکس معمولاً برای بررسی ترازبندی استخوان و رد هرگونه شکستگی تجویز می‌شود.
• پزشک برای مشاهده دقیق‌تر آسیب بافت نرم، اسکن MRI را توصیه می‌کند. این روش می‌تواند آسیب‌های وارده به رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف را که در اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند، نشان دهد.
• در برخی موارد، به‌ویژه برای آسیب‌های پیچیده، سی تی اسکن تجویز می‌شود که تصویری کامل از آسیب مورد نیاز ارائه می‌دهد.

پزشک از اطلاعاتی که از معاینه فیزیکی و مطالعات تصویربرداری به دست می‌آورد، برای تدوین برنامه درمانی متناسب با آسیب و نیازهای شما استفاده خواهد کرد. درمان ارائه‌شده به شدت عقب زدگی زانو و آسیب‌های وارده به ساختارهای اطراف بستگی دارد.

روش های درمان عقب زدگی زانو

خوشبختانه عارضه هیپراکستنشن زانو از جمله اختلالاتی است که به آسانی و طی دو تا چهار هفته تسکین می یابد. اما بیمار باید توجه داشته باشد که در این دوران از فعالیت هایی که فشار زیادی را به مفصل زانو و عضلات اطراف آن وارد می کند خودداری کند.

از جمله روش های درمان ژنورکورواتوم می توان به:

استراحت و مراقبت‌های اولیه

روش RICE شامل چهار روش درمان کاملا ساده و در عین بسیار موثر است که این روش ها شاملموارد زیر می‌شود:

• استراحت(Rest): استراحت دادن به منطقه آسیب دیده و امتناع از فشار آوردن به آن
• یخ (Ice): استفاده از بسته یخ یا کمپرس یخ بر روی منطقه آسیب دیده به منظور کاهش التهاب بیمار
• فشرده سازی (Compression): فشرده سازی و گرم کردن منطقه آسیب دیده با بانداژ کشی به منظور کاهش درد و محافظت از زام.
• بالا نگه داشتن زانو (Elevate): بالا نگه داشتن ناحیه آسیب دیده بالاتر از قلب به منظور کاهش تورم بیمار

دارو درمانی

داروهای مسکن و ضد التهاب از پرکاربردترین داروها برای درمان این عارضه می باشند. ممکن است پزشک برای کاهش درد و التهاب، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن را تجویز کند. البته نباید تا حدود زیادی به این داروها متکی بود چرا که این دارو با کاهش درد شما، تنها علت واقعی آسیب‌دیدگی شما را پنهان می‌کنند.

بریس و زانوبند طبی

پزشک برای جلوگیری از تشدید عقب ‌زدگی زانو، استفاده از بریس یا زانوبند طبی را پیشنهاد می‌دهد.

بریس‌ها طوری ساخته شده‌اند تا از باز شدن بیش‌ازحد زانو جلوگیری کرده و به ثابت ماندن آن کمک کنند. رایج‌ترین بریس تجویزشده برای عقب زدگی زانو از نوع سه‌‌نقطه ‌فشار است که زانو را در سه نقطه ثابت نگه می‌دارد و از به عقب برگشتن آن جلوگیری می‌کند.

استفاده از بریس‌ها در کنار حرکات اصلاحی می‌توانند باعث درمان و اصلاح هیپراکستنشن زانو در کودکان شوند، اما در بزرگسالان استفاده از زانوبند صرفاً برای جلوگیری از بروز عوارض و کاهش علائم ناشی از عقب زدگی زانو است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی زانو می‌‌تواند به تقویت و حفظ سلامت زانوها کمک ‌کند همچنین در توانبخشی زانو پس از عقب زدگی زانو بسیار سودمند است.

فیزیوتراپی با تاثیری که در تقویت عضلات اطراف همچون عضله چهارسر، عضله همسترینگ و دیگر عضلات اطراف آن دارد موجب کاهش فشار از روی زانو عقب زده شده و بدین طریق عملکرد و کارایی مفصل را به حالت قبلی باز می گرداند.

ورزش و حرکات اصلاحی

در اینجا چند تمرین مفید وجود دارند که می‌توانند برای اصلاح عقب زدگی زانو و بهبود راه رفتن شما انجام شوند:

تقویت عضلات چهارسر ران

این تمرین ساده‌ترین راه برای تقویت عضله چهارسر ران شما است.

• حوله را لوله کنید و آن را پشت زانوی خود قرار دهید.
• سپس دراز بکشید و حوله را با زانوی خود به پایین فشار دهید.
• 6 ثانیه در این حالت بمانید.
• این حرکت را 10 تا 20 بار تکرار کنید.

حرکت قوس کوتاه

این حرکت به تقویت عضلات چهار سر کمک می‌کند.

• حوله بزرگی را لوله کنید و آن را پشت زانوی خود بگذارید.
• سعی کنید قسمت پایین پای خود را به سمت بالا بلند کنید تا زانو و ران‌های شما در یک راستا قرار گیرند.
• سپس پای خود را به‌آرامی پایین بیاورید تا پاشنه شما دوباره زمین را لمس کند.
• این حرکت را 10 تا 20 بار انجام دهید.

بالا آوردن پا

این تمرین عضلات همسترینگ و چهار سر ران را تقویت می‌کند.

• در حالی که دراز کشیده‌اید، پای خود را بالا ببرید و آن را به‌مدت 6 ثانیه نگه دارید.
• سپس پای خود را به‌آرامی به سمت زمین پایین بیاورید.
• این حرکت را 10 تا 20 بار انجام دهید.

اسکات

این تمرین نیز به تقویت زانو کمک می‌کند. می‌توانید این حرکت را با تکیه دادن به دیوار انجام دهید.

• صاف بایستید و پاهایتان را به اندازه عرض شانه باز کنید.
• سپس هر دو زانو را خم کنید و وزن خود را روی پاهایتان بیندازید (توجه داشته باشید که زانوها از انگشتان پا جلوتر نرود).
• 6 ثانیه در همین حالت بمانید. سپس به‌آرامی به موقعیت شروع خود بازگردید.
• این حرکت را 10 تا 20 بار انجام دهید.

استپ آپ

این تمرین به تقویت عضلات پایین‌تنه کمک می‌کند.

• با پای راست خود روی پله یا چهارپایه قدم بگذارید و سپس از آن برای بالا بردن بدن خود استفاده کنید تا پای چپ شما به بالای پله برسد.
• هنگام بازگشت به زمین، از پای چپ استفاده کنید تا خود را پایین بیاورید.
• این حرکت را 10 تا 20 بار برای هر پا انجام دهید.

کفی طبی و کفش مخصوص

کفی طبی به حمایت از زانو، تثبیت پا و محدود کردن مفصل زانو کمک می‌کند. درنتیجه زانو بیش‌ازحد باز نمی‌شود و بیمار قادر خواهد بود تا هماهنگ‌تر گام بردارد. کفی کفش طبی باید سبک باشد و فشاری به پا وارد نکند تا بیمار بتواند به‌راحتی راه برود. ممکن است عقب ‌زدگی زانو باعث فاصله‌ گرفتن پاشنه پا از زمین شود. در چنین مواردی می‌توان از کفش‌های دارای کفی مخصوص استفاده کرد تا این فاصله جبران شود و مفصل زانو بیش‌ازحد باز نشود.

جراحی آرتروسکوپی ترمیم رباط

اگر دچار پیچ‌خوردگی شدید زانو شده‌اید، ممکن است نیاز به جراحی ترمیم رباط داشته باشید. در این جراحی، تکه‌ای تاندون از قسمت دیگری از بدن، مانند همسترینگ، گرفته شده و برای جایگزینی رباط آسیب‌دیده استفاده می‌شود.

در مورادی که عارضه عقب زدگی زانو به قدری شدید باشد که بیمار از انجام فعالیت های روزمره باز دارد و یا علت عقب زدگی زانو پارگی رباط های زانو باشد در این صورت تنها روش درمان عقب زدگی زانو انجام عمل جراحی به صورت سرپایی یا جراحی آرتروسکوپی است.

جراحی آرتروسکوپی یک روش جراحی است که در طول آن، جراح ارتوپد تنها یک برش کوچک را در مفصل ایجاد می کند تا از این طریق به درمان آسیب های زانو بپردازد.

خوشبختانه جراحی آتروسکوپی از جمله جراحی هایی است که دوره نقاهت بسیار کوتاهی دارد زیرا این جراحی با ایجاد شکاف های کوچکی در مفصل زانو انجام می شود.

در طول بهبودی ، باید فیزیوتراپی انجام دهید که شامل تمریناتی برای کمک به تقویت عضلات پا است. همچنین می‌توانید برای بهبود پایداری مفصل در حین بهبودی، از بریس زانو استفاده کنید.

در بیش از 80 درصد موارد، جراحی ACL، همراه با فیزیوتراپی، عملکرد زانو را به‌طور کامل باز می‌گرداند. اگر تلاش اول ناموفق باشد، پزشک ممکن است جراحی‌های بعدی رباط را توصیه کند. بااین‌حال، جراحی‌های بعدی ممکن است دشوارتر بوده و نتایج بلندمدت ضعیف‌تری داشته باشند.

به‌طور کلی، ممکن است مقداری درد و تورم پس از این جراحی باقی بماند. این امر به‌ویژه در صورتی صادق است که آسیب‌های دیگری مانند پارگی غضروف در زانو رخ داده باشند.

در هر صورت، حتی آسیب‌های جزئی می‌توانند احتمال آسیب‌دیدگی مجدد زانو در آینده را افزایش دهند. برای کاهش این خطر، می‌توانید به برنامه‌های پیشگیری از آسیب بپیوندید.

عوارض عقب زدگی زانو

در صورت عدم درمان، عارضه ژنورکورواتوم در آینده با چنین عوارض همراه می باشد:

• آرتروز زودرس زانو
• بدتر شدن درد و تورم زانو
• افزایش آسیب پذیری زانو
• کوتاهی یکی از پاها نسبت به دیگری
• ناخوشایند شدن ظاهر مفصل زانو
• بروز تغییراتی در مفصل زانو
• افتادگی و دررفتگی لگن

پیشگیری از ژنورکورواتوم

در حالی که پیشگیری کامل همیشه امکان‌پذیر نیست، تمرکز اصلی باید بر حفظ پایداری مفصل و الگوهای حرکتی بهینه باشد. به‌عنوان مثال، تمرینات تقویتی منظم با هدف قرار دادن عضلات اطراف زانو، به‌ویژه چهارسر ران و همسترینگ‌ها، پایه‌ای قوی برای حفاظت از زانو ایجاد می‌کنند. تکنیک صحیح در طول فعالیت‌های فیزیکی، به‌ویژه در ورزش‌هایی که شامل پریدن یا تغییر جهت سریع هستند، می‌تواند خطر آسیب را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.

استفاده از تمرینات گرم کردن مناسب و آموزش حرکات مختلف به ورزشکاران به توسعه آگاهی و کنترل بهتر بدن آن‌ها کمک می‌کنند. استفاده از کفش مناسب با حمایت کافی و در نظر گرفتن بریس‌های پیشگیرانه در طول فعالیت‌های پرخطر نیز به محافظت بیشتر منجر می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنم؟

اگر علائمی مانند درد یا تورم را تجربه می‌کنید که پس از چند روز بدتر می‌شوند یا اگر نمی‌توانید زانوی خود را مانند حالت عادی حرکت دهید، با پزشک خود صحبت کنید.

چه زمانی باید به اورژانس بروم؟

اگر متوجه موارد زیر شدید، به اورژانس مراجعه کنید:

• درد شدید
• تورمی که در حال بدتر شدن است
• تغییر رنگ (پوست)
• ناتوانی در حرکت دادن زانوی خود

چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟

• آیا به هیچ آزمایش تصویربرداری نیاز خواهم داشت؟
• آیا پارگی ACL یا PCL دارم؟
• چه مدت باید استراحت کنم و از ورزش و سایر فعالیت‌های بدنی اجتناب کنم؟
• آیا نیاز به جراحی خواهم داشت؟

جمع‌بندی

آسیب‌های عقب‌ زدگی زانو می‌توانند از رگ به رگ شدن خفیف تا آسیب شدید تاندون متغیر باشند. افرادی که در ورزش‌های پربرخورد شرکت می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای عقب زدگی زانو و پارگی تاندون قرار دارند.

پیشگیری از این آسیب شامل حفظ قدرت کافی در عضلات اطراف زانو، به‌ویژه عضلات چهارسر ران، و همچنین انجام گرم کردن و سرد کردن مناسب قبل و بعد از هر تمرین یا فعالیت ورزشی است.پ

منابع

healthline.com

primecareprosthetics.com

verywellhealth.com