علت درد مفاصل چیست و راه های درمان آن کدامند؟

عوامل و دلایل متعددی در بروز دردهای مفصلی دخیل هستند اما بهتر است قبل از شناسایی اصلی‌ترین علت درد مفاصل کمی با آناتومی مفصل آشنا شوید تا بهتر بتوانید عوامل ایجادکننده این بیماری را درک کنید.

به محل اتصال استخوان با یک یا چند استخوان دیگر، مفصل یا بندگاه می‌گویند. وجود مفصل برای حرکت و پشتیبانی استخوان ضروری است. حرکات بدن بدون وجود مفصل انجام‌پذیر نیستند.

دو استخوانی که در کنار یکدیگر مفصل را تشکیل می‌دهند به وسیله رباط‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. عضو دیگر مفصل‌ها، غضروف‌ها هستند که بر روی هم حرکت می‌کنند.

دو سر استخوانی که مفصل را تشکیل می‌دهند،‌ در داخل بافتی به نام کپسول مفصل قرار گرفته‌اند. محتوای درونی این کپسول را فضای مفصلی می‌گویند که درون آن را مایع سینوویال پر کرده است. این مایع بسیار لزج است و بدین ترتیب باعث لیز شدن سطح غضروف مفصلی و حرکت راحت‌تر استخوان می‌شود.

اصلی‌ترین علت درد مفاصل چیست؟

عوامل و علل مختلفی در بروز دردهای مفصلی دخیل هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آرتریت

به التهاب مفاصل بدن، آرتریت می‌گویند که این بیماری باعث بروز درد و سفتی شدید در مفصل می‌شود. انواع گوناگونی از این بیماری وجود دارند که همه آن‌ها باعث بروز درد مفاصل می‌شوند.

انواع شایع آرتریت عبارت‌اند از:

• استئوآرتریت

• آرتریت روماتوئید

• آرتروز یا ساییدگی مفصل

• آرتریت عفونی

• آرتریت پسوریاتیک

هر مفصلی ممکن است دچار آرتریت شود اما بروز این عارضه بیشتر در مفاصل زانوها، ستون مهره‌ها و لگن مشاهده می‌شود. اگر احساس درد مفصلی داشتید برای تشخیص صحیح حتماً به پزشک مراجعه کنید.

بوریست

بورس‌ها، کیسه‌های ظریف انعطاف‌پذیری هستند که موجب تسهیل حرکت تاندون‌ها و مفاصل می‌شوند. در داخل بورس‌ها مایعی به نام مایع سینوویال وجود دارد. این مایع از سلول‌هایی تشکیل شده است که سطح داخلی بورس را به‌طور کامل می‌پوشاند.

به التهاب بورس‌ها، بورسیت می‌گویند. این عارضه باعث بروز تورم و درد در مفصل می‌شود؛ زیرا حرکت تاندون‌ها را با اختلال همراه می‌سازد. عارضه بورسیت بیشتر در اثر استفاده بیش‌ازحد از مفصل و حرکت مداوم تاندون‌ها ایجاد می‌شود.

تاندونیت

تاندون‌ها، طناب‌های ضخیمی از جنس فیبرهای کلاژنی هستند که به‌عنوان اتصال‌دهنده‌هایی منعطف، عضلات را به استخوان متصل می‌کنند. تاندونیت، بیماری‌ای است که از التهاب تاندون‌ها منشأ می‌گیرد. تاندونیت یا بیماری التهاب تاندون‌ها بیشتر در آرنج، مچ دست، انگشتان، ران و سایر قسمت‌های بدن مشاهده می‌شود.

درد مفاصل به همراه تورم از شایع‌ترین علائم تاندونیت است که در ناحیه آسیب‌دیده نمایان می‌شود.

کشیدگی رباط‌ها

کشیدگی رباط‌ها یکی از شایع‌ترین علل درد مفاصل است که عموماً به‌دنبال آسیب‌های ورزشی ایجاد می‌شود. رباط‌ها، نوارهای محکمی از جنس بافت‌های فیبری هستند که دو استخوان را در محل مفصل به یکدیگر متصل می‌کنند.

کشیدگی رباط‌ها عموماً عارضه‌ای است که بیشتر در هنگام وارد شدن فشار بیش‌ازحد، پاره شدن رباط‌ها و پیچ‌خوردگی اتفاق میفتد. البته بهتر است بدانید کشیدگی رباط نباید با کشیدگی تاندون اشتباه گرفته شود.

نقرس

بیماری نقرس نوعی آرتریت است که می‌تواند به‌صورت حمله‌ای ناگهانی موجب بروز درد و سوزش، سفتی و تورم در مفصل شود.

داشتن اضافه‌وزن، نوشیدن بیش‌ازحد الکل، یا خوردن بیش‌ازحد گوشت و ماهی که حاوی مقدار زیادی از مواد شیمیایی موسوم به پورین باشد، احتمال ابتلا به نقرس را افزایش خواهد داد. همچنین برخی از داروها، مانند قرص‌های ادرار‌آور (دیورتیک‌ها) می‌توانند منجر به نقرس شوند.

اضافه وزن

اضافه وزن به شکل‌های مختلفی بر سلامت انسان تأثیر منفی می‌گذارد. برای نمونه، باعث درد زانو یا سایر دردهایی می‌شود که بر اثر ساییدگی مفاصل ایجاد می‌شوند.

بنابر آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2022 میلادی، حدود یک‌ میلیارد نفر در جهان دچار چاقی هستند. از این تعداد، حدود 650 میلیون نفر را بزرگسالان، 340 میلیون نفر را نوجوانان، و 39 میلیون نفر را کودکان تشکیل می‌دهند.

همین وزن اضافی، باعث افزایش فشار روی مفاصل شده و به‌مرور زمان باعث ساییدگی آن‌ها خواهد شد. جالب است بدانید بنابر نظر متخصصان، 35 درصد از علائم درد مفاصل، با کاهش وزن از بین می‌روند!

وزن اضافی به مفاصل تحمل‌کننده وزن، مانند زانو، فشار بیشتری وارد می‌کند و باعث درد مفاصل می‌شود. عوامل التهابی مرتبط با افزایش وزن هم در ایجاد مشکل برای مفاصل نقش دارند.

بدن انسان در حالت ایده‌آل خود بسیار کارآمد است. شانه‌ها در راستای ستون فقرات قرار می‌گیرند؛ ستون فقرات هم در مرکز مفاصل ران قرار می‌گیرد. بنابراین وزن به‌طور مساوی روی زانوها و پاها تقسیم می‌شود. اما با افزایش وزن، بدن مثل مجموعه‌ای از اهرم‌ها عمل می‌کند تا وزن را تنظیم کند. همین‌طور که وزن افزایش پیدا می‌کند، فشار بیشتری هم بر مفاصل وارد می‌شود.

نکته قابل‌توجه اینکه دو کیلوگرم اضافه وزن، حدود 11 کیلوگرم فشار بیشتر روی مفاصل وارد می‌کند. همین فشار اضافی روی ماهیچه‌ها و مفاصل، فرسودگی غضروف‌ها و خستگی عضلات را در پی دارد.

علاوه‌براین‌ها، اضافه وزن ریسک ابتلا به بیماری آرتروز را هم افزایش می‌دهد. مطالعات زیادی هستند که ارتباط مستقیم میان اضافه وزن و آرتروز زانو را نشان می‌دهند.

نکته مهم دیگر اینکه زنان دارای اضافه وزن، تقریباً 4 برابر بیشتر از سایر زنان در معرض ابتلا به آرتروز زانو هستند. این ریسک برای مردان دارای اضافه وزن، حدود 5 برابر است.

کاهش چند کیلوگرم وزن، می‌تواند فشار روی مفاصل را تا حد زیادی کاهش دهد و از آن‌ها محافظت کند. البته کاهش وزن، مسابقه نیست که یک‌بار انجام بدهید و رهایش کنید؛ بلکه فرایند مادام‌العمری برای سالم بودن و سالم ماندن است.

علت اصلی درد مفاصل در زنان

طبق تحقیقات انجام‌شده، زنان در مقایسه با مردان بیشتر در معرض ابتلا به درد مفاصل قرار دارند. پایین بودن هورمونهای زنانه از مهم‌ترین عواملی است که بدن زنان را در برابر درد ضعیف می‌کند. اما عوامل و دلایل زیادی دیگری نیز وجود دارند که در بروز این عارضه دخیل هستند.

اصلی‌ترین دلایل و علل درد مفاصل در زنان شامل موارد زیر هستند:

یائسگی

یکی از مهم‌ترین عوارض دوران یائسگی، بروز دردهای استخوانی و دردهای مفاصل است که زندگی افراد مسن را درگیر می‌کند.

استروژن و پروژسترون ازجمله مهم‌ترین هورمون‌های زنانه هستند که با تولید مثل و سلامت خانم‌ها ارتباط مستقیم دارند. با افزایش سن تولید هورمون استروژن و پروژسترون توسط تخمدان‌ها کاهش می‌یابد و همین عامل موجب خشکی و سفتی مفاصل بدن خانم‌های مسن می‌شود.

پوکی استخوان

اثر دیگری که یائسگی بر بدن دارد، پوکی استخوان است؛ زیرا یائسگی باعث می‌شود استخوان‌ها چگالی خود را از دست بدهند و همین عامل خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.

آرتروز

همان‌طور که اشاره شد زنان به‌طور طبیعی به‌دلیل عوامل خطرساز هورمونی، سه برابر بیشتر از مردان در معرض آرتروز قرار دارند. هورمون‌های زنانه به‌مرور زمان بر روی غضروف بین مفاصل اثر می‌گذارند و در آینده موجب آرتروز می‌شوند.

کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی

بدن خانم‌ها در مراحل مختلف به ویتامین، مواد معدنی و مواد مغذی خاصی نیاز دارد. کلسیم، ویتامین دی، آهن و منیزیم از مهم‌ترین مواد معدنی برای خانم‌ها هستند که باید در رژیم غذایی آن‌ها گنجانده شوند.

راهکارهای درمان درد مفاصل

دردهای مفاصل به روش‌های مختلفی درمان می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

درمان‌های محافظه کارانه

در اغلب موارد درد مفاصل به کمک روش‌های خانگی و محافظه‌کارانه تسکین می‌یابد. می‌توانید با به کارگیری این روش‌ها از دردهای خود خلاص شوید:

• استفاده از بریس یا باند محافظتی به منظور محافظت از مفصل
• استراحت دادن به مفصل و خودداری از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به مفصل وارد می‌کنند
• استفاده از داروهای مسکن و تسکین‌دهنده درد بدون تجویز پزشک

دارودرمانی

داروهای مسکن مانند NSAIDها همچون ناپروکسن، ایبوپروفن، سلکوکسیب، استامینوفن، اپیوئیدها و داروهای شل‌کننده عضلات ازجمله شایع‌ترین داروهای مورد استفاده در درمان درد مفاصل هستند که توسط متخصص ارتوپد تجویز می‌شوند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش دردهای مفاصل است که تأثیرات خوبی در به دست آوردن توانایی و بهبود حرکت مفاصل دارد. در روش فیزیوتراپی از چنین مواردی برای بازگردانی توانایی مفصل‌ها و درد مفصل استفاده می‌شود:

• آموزش حرکات کششی مخصوص و متناسب با شرایط بدنی هر شخص
• سرما و گرما درمانی
• ماساژ و اولتراسوند تراپی
• تحریک الکتریکی عصب و عضله
• مگنت تراپی

تزریق

اگر داروهای خوراکی یا موضعی موجب تسکین درد مفصل نشوند، پزشک تزریقاتی مانند موارد زیر را پیشنهاد می‌دهد:

• کورتیکواستروئیدها: پزشک می‌تواند داروی استروئیدی را مستقیماً هر 3 تا 4 ماه یک بار به مفصل تزریق کند. تزریق استروئید می‌تواند درد را برای 1 تا 3 ماه تسکین دهد، اما تزریق بیش‌ازحد این آمپول‌ها می‌تواند به غضروف، رباط‌ها و تاندون‌های مفصل آسیب بیشتری برساند.
• هیالورونیک اسید: این ماده جایگزین مایعی طبیعی روان‌کننده مفاصل شما می‌شود. پزشک برای بیشتر افراد هر 3 تا 5 هفته یک‌بار تزریق را انجام می‌دهد. تزریق هیالورونیک اسید درد و سفتی را با عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها تسکین می‌دهد. این درمان بهترین عملکرد را برای استئوآرتریت دارد.
• پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): پلاسمای غنی از پلاکت، ماده‌ای است که پزشک با تغلیظ پلاسما و پروتئین‌ها از خون شما تهیه می‌کند. این مواد باعث کاهش التهاب مفاصل می‌شوند و درد و سفتی را کاهش می‌دهند. همچنین ممکن است به بهبود مفصل آسیب‌دیده کمک کنند. PRP ممکن است به تسکین درد و سفتی آرتریت برای دوره‌های کوتاه کمک کند، اما پزشکان هنوز اثرات طولانی‌مدت آن را نمی‌دانند. علاوه‌براین، این درمان بسیار گران است و بیمه معمولاً هزینه‌های آن را پوشش نمی‌دهد.
• پرولوتراپی: پزشک در طول این درمان، ماده محرکی مانند محلول قند را به مفاصل، رباط‌ها و تاندون‌ها تزریق می‌کند تا باعث بهبود شود. ممکن است به 15-20 تزریق در ماه برای 3 تا 4 ماه نیاز داشته باشید. در حالی که پرولوتراپی ممکن است تسکین کوتاه‌مدت درد و سفتی را فراهم کند، پزشکان اثرات طولانی‌مدت آن را نمی‌دانند.
• سرم تعدیل‌شده اتولوگ: این سرم مانند پی‌آرپی، از خون خود بیمار گرفته شده و برای افزایش میزان مواد ضدالتهابی تغلیظ می‌شود. سپس پزشک سرم را به مفصل(های) آسیب‌دیده تزریق می‌کند. به نظر می‌رسد این سرم برای تسکین علائم آرتریت متوسط بهترین عملکرد را دارد.
• آسپیراسیون مفصلی: این درمان مایع اضافی را برای کاهش فشار و تورم خارج می‌کند. کاهش فشار ممکن است به درد و سفتی نیز کمک کند.

جراحی

اگر هیچ یک از روش‌های درمانی برای دردهای مفاصل مؤثر واقع نشوند، پزشک ارتوپد از روش جراحی برای درمان دردهای مفاصل استفاده می‌کند.

پزشک از تکنیک‌های زیر برای تسکین درد مفصل استفاده می‌کند:

• آرتروسکوپی: جراح شما این روش را ازطریق برش‌های بسیار کوچک انجام می‌دهد. جراحی آرتروسکوپی می‌تواند غضروف و رباط‌های آسیب‌دیده در مفصل را ترمیم کند.
• جراحی تعویض کامل یا جزئی مفصل: جراح در طول جراحی تعویض کامل مفصل، تمام مفصل آسیب‌دیده را برمی‌دارد و آن را با قطعات متحرک ساخته‌شده از فلز، پلاستیک یا سرامیک جایگزین می‌کند. این روش تسکین طولانی‌مدت درد و سفتی مفصل را ارائه می‌دهد. در طول جراحی تعویض جزئی مفصل، تنها بخشی از مفصل آسیب‌دیده برداشته شده و جایگزین می‌شود.
• استئوتومی: جراح در طول این روش، استخوان آسیب‌دیده را برش داده و آن را در راستای بهتری قرار می‌دهد.
• سینووکتومی: در این روش، قسمت‌های ملتهب سینوویوم (پوشش مفصل) که به غضروف‌های مجاور آسیب می‌رسانند، برداشته می‌شوند. جراحان سینووکتومی را ازطریق جراحی باز یا آرتروسکوپی انجام می‌دهند. این روش به کند شدن آسیب مفصل و تسکین درد و سفتی ناشی از آرتریت کمک می‌کند، اما سینوویوم می‌تواند درنهایت دوباره رشد کرده و علائم درد مفصل را ایجاد کند.
• فیوژن مفصل: این روش مفاصل به شدت آسیب‌دیده در ستون فقرات، مچ پا، مچ دست یا انگشت را با هم پیوند می‌دهد. جراح دو یا چند استخوان را با میله، پین یا صفحه به هم وصل می‌کند. با گذشت زمان، استخوان‌ها با هم جوش می‌خورند تا مفصل را در جای خود نگه دارند و آن را پایدارتر کنند. اگر سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشند، جراحی فیوژن مفصل به‌عنوان آخرین راه‌حل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درمان جایگزین برای درد مفصل

درد مفصل همیشه نیاز به درمان دارویی ندارد. برخی درمان‌های طبیعی نیز برای تسکین ناراحتی امیدبخش بوده‌اند. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• طب سوزنی: در این شکل از طب سنتی چینی، متخصص طب سوزنی سوزن‌های بسیار نازکی را در نقاط فشار مختلف در اطراف بدن شما وارد می‌کند. این کار جریان خون و ترشح مسکن‌های طبیعی را تحریک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که طب سوزنی برای استئوآرتریت زانو مفید بوده اما برای استئوآرتریت لگن یا آرتریت روماتوئید مفید نیست.
• ورزش: ورزش راهی مؤثر برای کاهش وزن است که می‌تواند فشار روی مفاصل دردناک را کاهش دهد. همچنین انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت را در مفاصل بهبود می‌بخشد. فقط مراقب باشید که به ورزش‌های کم‌برخورد که باعث تحریک بیشتر مفصل نمی‌شوند، بپردازید. بهترین ورزش‌ها شامل شنا، دوچرخه‌سواری و تای چی هستند؛ زیرا مفاصل شما را بدون وارد آوردن فشار زیاد به آن‌ها ورزش می‌دهند.

مکمل‌های مناسب برای تسکین درد مفصل

گلوکزامین و کندرویتین اجزای غضروف سالم هستند که معمولاً به‌عنوان بالشتک برای استخوان‌ها عمل کرده و از مفاصل محافظت می‌کنند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل‌های گلوکزامین و کندرویتین می‌توانند درد ناشی از آرتریت زانو، لگن و دست را بهبود بخشند. این مکمل‌ها به‌صورت کپسول، قرص، پودر یا مایع عرضه می‌شوند.

اگرچه گلوکزامین و کندرویتین برای همه مؤثر نیستند، اما امتحان کردن آن‌ها بی‌خطر است؛ زیرا عوارض جانبی عمده‌ای ندارند.

بااین‌حال، اگر دیابت دارید، رقیق‌کننده خون مانند وارفارین (کومادین) مصرف می‌کنید، یا باردار هستید یا شیر می‌دهید، قبل از استفاده از این مکمل‌ها با پزشک خود صحبت کنید. گلوکزامین و کندرویتین می‌توانند قند خون را افزایش بدهند و خطر خونریزی را بالا ببرند. پزشکان هنوز نمی‌دانند که این مکمل برای زنان باردار یا شیرده چقدر ایمن است.

چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرید؟

اگر درد مفصل شما را آزار می‌دهد یا در فعالیت‌های روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند، با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین، اگر مسکن‌ها، ورزش و سایر درمان‌های خانگی را امتحان کرده‌اید و کمکی نکرده‌اند، با پزشک خود تماس بگیرید.

مهم نیست چه درمانی را دنبال می‌کنید، درصورت مشاهده علائم زیر به دنبال درمان باشید:

• درد شدید می‌شود.
• مفصل شما ناگهان ملتهب یا بدشکل به نظر می‌رسد.
• نمی‌توانید راه بروید یا به هیچ وجه از مفصل استفاده کنید.
• تب دارید یا حدود 4.5 کیلوگرم یا بیشتر وزن کم کرده‌اید.

جمع‌بندی

درد مفصل اتفاقی بسیار شایع است و افراد زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آرتریت، آسیب‌های مفصلی و بورسیت برخی از شایع‌ترین علل آن هستند. اغلب، می‌توانید درد مفصل را در خانه با مسکن‌های بدون نسخه، ورزش، یخ و گرما مدیریت کنید. اما اگر این درمان‌ها کمکی نکردند و درد مفصل بر زندگی روزمره شما تأثیر گذاشت، برای توصیه‌های درمانی به پزشک خود مراجعه کنید. در برخی موارد پزشک انجام جراحی را برای درمان درد مفصل پیشنهاد می‌دهد. در این صورت توصیه می‌کنیم با مطب دکتر علیرضا جواهری تماس گرفته و برای بهره‌مند شدن از راهنمایی‌های او وقت مشاوره بگیرید.

منابع

beaumont.org

webmd.com