انحراف شست پا یا بونیون چیست و چطور درمان می شود؟

بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا (مفصل متاتارسوفالانژیال(MTP) ) ایجاد می‌شود. مفصل MTP جایی است که پایه شست پا به پای شما می‌رسد. اصطلاح پزشکی برای بونیون‌ها، هالوکس والگوس است. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.

آناتومی

شست پا از دو مفصل تشکیل شده است. بزرگ‌ترین این دو، مفصل متاتارسوفالانژیال (MTP) است که در آن، اولین استخوان بلند پا (متاتارس) به اولین استخوان انگشت (فالانژ) می‌رسد. بونیون‌ها در مفصل MTP ایجاد می‌شوند.

بونیون زمانی شکل می‌گیرد که استخوان‌هایی که مفصل MTP را تشکیل می‌دهند از تراز خارج می‌شوند: استخوان بلند متاتارس به سمت داخل پا جابجا می‌شود و استخوان‌های فالانژ شست پا به سمت انگشت دوم زاویه پیدا می‌کنند. درنتیجه مفصلMTP بزرگ‌تر می‌شود و از قسمت داخلی پنجه پا بیرون می‌زند.

مفصل بزرگ‌شده اغلب به‌دلیل مکانیک غیرطبیعی و تحریک مستقیم ملتهب می‌شود. کلمه بونیون از کلمه‌ای یونانی به معنای «شلغم» گرفته شده است. دلیل این نام‌گذاری این است که برآمدگی در قسمت داخلی پا معمولاً قرمز و متورم می‌شود که شبیه به شلغم به نظر می‌رسد.

بونیون‌ها اغلب با گذشت زمان بدتر می‌شوند. ازآنجایی‌که مفصل MTP با هر قدم خم می‌شود، هرچه بونیون بزرگ‌تر شود، راه رفتن دردناک‌تر و دشوارتر می‌شود. بونیون پیشرفته می‌تواند ظاهر پا را به‌شدت تغییر دهد. در بونیون‌های شدید، شست پا ممکن است به‌طور کامل زیر یا روی انگشت دوم زاویه پیدا کند. فشار ناشی از شست پا ممکن است انگشت دوم را از تراز خارج کند و باعث تماس آن با انگشت سوم شود. این مسئله می‌تواند منجر به بدشکلی‌های انگشت چکشی در انگشتان کوچک‌تر شود. همچنین ممکن است در جایی که انگشتان به یکدیگر ساییده می‌شوند، پینه ایجاد شده که باعث ناراحتی و دشواری بیشتر در راه رفتن می‌شود.

مشکلات پا مرتبط با بونیون‌ها

در برخی موارد، بزرگ شدن مفصل MTP ممکن است منجر به بورسیت شود. بوریست، بیماری دردناکی است که در آن کیسه پر از مایع (بورسا) که استخوان نزدیک مفصل را بالشتک‌گذاری می‌کند، ملتهب می‌شود. اگر غضروف مفصلی صافی که مفصل را می‌پوشاند در اثر حرکت نامناسب آسیب ببیند، درد مزمن و آرتروز ایجاد می‌شود.

انواع بونیون

علاوه‌بر بونیون معمولی، انواع دیگری از بونیون نیز وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:

بونیون‌های مادرزادی (هالوکس والگوس مادرزادی)

این نوع از هالوکس والگوس به‌طور مادرزادی و در بدو تولد در نوزاد وجود دارد.

بونیون نوجوانان

بونیون‌هایی که در افراد جوان رخ می‌دهند، «بونیون نوجوانان» نامیده می‌شوند. این بونیون‌ها در دختران بین 10 تا 15 سال شایع‌تر هستند. در حالی که بونیون در بزرگسالان اغلب حرکت در مفصل MTP را محدود می‌کند، جوان مبتلا به بونیون می‌تواند به‌طور معمول شست پا را بالا و پایین ببرد. بااین‌حال، بونیون نوجوانان ممکن است همچنان دردناک باشد و پوشیدن کفش را دشوار کند.

بونیونت (Bunionette)

بونیونت، یا «بونیون خیاط»، در قسمت بیرونی پا و نزدیک پایه انگشت کوچک پا رخ می‌دهد. اگرچه بونیونت در نقطه متفاوتی از پا قرار دارد، شباهت زیادی به بونیون دارد. بیمار مبتلا به بونیونت ممکن است دچار بورسیت دردناک و میخچه یا پینه سخت روی برآمدگی شود.

علل بونیون

بونیون‌ها، برآمدگی‌های استخوانی هستند که اغلب در پایه شست پا ایجاد می‌شوند. بسیاری از دانشمندان پزشکی معتقدند که فرزندان ساختار استخوانی‌‌ای را که باعث ایجاد بونیون می‌شوند، از والدین به ارث می‌برند. عوامل دیگری نیز احتمال رشد بونیون را افزایش می‌دهند، ازجمله:

• پرونیشن بیش‌ازحد (overpronation)، به معنای داشتن قوس کف پای کم یا تحمل وزن نامتعادل در پا و تاندونی که مفصل انگشت را ناپایدار می‌کند.
• تحرک بیش‌ازحد (hypermobility)، یا داشتن استخوان شست پا که بیش‌ازحد معمول حرکت می‌کند.
• آسیب‌های پا
• انواع آرتریت، مانند آرتریت روماتوئید
• بیماری‌هایی که هم اعصاب و هم عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند فلج اطفال (پولیومیلیت)

اگر پاها قبل از تولد به‌درستی رشد نکنند، احتمال ایجاد بونیون افزایش می‌یابد.

علائم انحراف شست پا

علامت کلاسیک بونیون، برآمدگی‌ای است که در پایه شست پا ایجاد می‌شود. این برآمدگی‌ها می‌توانند در پایه انگشت کوچک پا ایجاد شوند. وقتی این اتفاق میفتد، پزشک بونیونت یا «بونیون خیاط» را تشخیص می‌دهد. سایر علائم بونیون ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد و کوفتگی
• بی‌حسی
• احساس سوزش
• تورم در مفصل انگشت آسیب‌دیده
• افزایش ضخامت پوست در پایه انگشت آسیب‌دیده
• سفت شدن پوست در زیر پا
• قرمزی
• برآمدگی در پایه انگشت آسیب‌دیده
• وجود میخچه یا پینه
• محدودیت حرکت در انگشت آسیب‌دیده

پوشیدن کفش‌های تنگ و پاشنه‌بلند یا ایستادن طولانی‌مدت ممکن است علائم را بدتر کند. بونیون‌ها به‌صورت توده‌های کوچک شروع می‌شوند. بااین‌حال، با گذشت زمان بدتر شده و باعث درد و دشواری در راه رفتن می‌شوند.

عوارض بونیون‌ها

بونیون‌ها می‌توانند منجر به سایر شرایط شوند، ازجمله:

• بورسیت، یا تورم کیسه‌های پر از مایع مسئول بالشتک‌سازی استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات
• انگشت چکشی (hammertoe)، که در آن خم شدن غیرطبیعی مفصل منجر به درد و فشار می‌شود
• متاتارسالژیا (metatarsalgia)، یا تورم و درد در پنجه پا
• پینه‌ها
• درد
• دشواری در راه رفتن
• کاهش تحرک در انگشتان پا
• آرتروز

اجتناب از کفش‌هایی که پاها را فشرده می‌کنند، یکی از راه‌های جلوگیری از بروز برخی از این عوارض است.

تشخیص بونیون

پزشک برای تشخیص بونیون در ابتدا درمورد سابقه پزشکی، سلامت عمومی و علائم شما سؤال خواهد کرد. او معاینه‌ای دقیق از پای شما انجام خواهد داد. اگرچه پزشک احتمالاً می‌تواند بونیون شما را بر اساس علائم و ظاهر انگشتتان تشخیص دهد، عکس اشعه ایکس نیز تجویز خواهد کرد.

عکس‌برداری با اشعه ایکس

اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان را ارائه می‌دهد. اشعه ایکس به پزشک شما اجازه می‌دهد:

• تراز انگشتان پای شما را بررسی کند و به‌دنبال آسیب به مفصل MTP بگردد. تراز استخوان‌های پای شما هنگام ایستادن یا نشستن تغییر می‌کند. پزشک هنگام ایستادن عکس اشعه ایکس را می‌گیرد تا ناهماهنگی استخوان‌های پای شما را واضح‌تر ببیند.
• تشخیص دهد که آیا آرتروز با بونیون همراه است یا خیر.
• شدت بونیون و بهترین راه برای اصلاح آن را تعیین کند.

درمان انحراف شست پا

دو گزینه اصلی برای درمان فعال بونیون وجود دارند: داروها و جراحی.

دارودرمانی

دارو می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند.

• داروهای تسکین‌دهنده درد: به‌عنوان مثال، ایبوپروفن می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد. این داروها را می‌توان بدون نسخه تهیه کرد.
• تزریق کورتون: این تزریق‌ها می‌توانند تورم را به‌ویژه در کیسه‌های پر از مایع که استخوان‌ها را بالشتک‌گذاری می‌کنند، تسکین دهند. پزشک درمورد این موارد مشاوره خواهد داد.

جراحی

برخی از افراد مبتلا به بونیون ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. هنگامی که بونیون‌ها نیاز به جراحی دارند، چندین روش مختلف در دسترس هستند. جراحی ممکن است برای افرادی مناسب باشد که:

• درد و التهابی را تجربه می‌کنند که با سایر درمان‌ها بهبود نمی‌یابد.
• بدشکلی آن‌ها به‌حدی شدید است که انگشت پا ممکن است روی انگشت دیگری قرار گیرد.
• به‌دلیل سفتی نمی‌توانند انگشت پا را خم یا صاف کنند.

جراحی بونیون به‌ندرت در افراد جوان‌تر مبتلا به بونیون انجام می‌شود.

پس از جراحی، بهبودی کامل ممکن است تا 6 ماه طول بکشد. معاینات منظم توسط پزشک در این دوران ضروری است.

هدف از جراحی تسکین درد، تراز مجدد مفصل متاتارسوفالانژیال (MTP) و اصلاح هرگونه بدشکلی است که باعث مشکل می‌شود.

روش‌های مختلف جراحی بونیون شامل موارد زیر هستند:

• ترمیم تاندون‌ها و رباط‌ها: این جراحی شامل کوتاه کردن هر گونه بافت مفصلی ضعیف و بلند کردن انگشت پا است. ترمیم تاندون‌ها و رباط‌ها اغلب همراه با استئوتومی انجام می‌شود.
• استئوتومی: این جراحی، روشی اصلاحی برای تراز مجدد مفصل است. پزشکان از پین‌ها، پیچ‌ها یا صفحات برای ثابت نگه داشتن استخوان استفاده می‌کنند.
• آرترودزیس: این عمل جراحی، روشی برای برداشتن سطح مفصل متورم است. جراح پیچ‌ها، سیم‌ها یا صفحات را برای ثابت نگه داشتن مفصل در طول بهبودی وارد می‌کند. این روش معمولاً به افراد مبتلا به بونیون‌های شدید، آرتروز، یا کسانی که جراحی بونیون ناموفق داشته‌اند، کمک می‌کند.
• اگزوستکتومی: جراح برآمدگی روی مفصل انگشت پا را برمی‌دارد. او اغلب این جراحی را در ترکیب با استئوتومی انجام می‌دهد. اگزوستکتومی معمولاً علت اصلی بونیون را درمان نمی‌کند.
• آرتروپلاستی رزکسیون: این روش برای برداشتن قسمت آسیب‌دیده مفصل انگشت پا است که فضای بیشتری بین استخوان‌های انگشت پا فراهم می‌کند. جراحان این روش را برای بیماران زیر تجویز می‌کنند:

• سالمندان مبتلا به بونیون
• افرادی که جراحی بونیون داشته‌اند ولی مشکلشان حل نشده است.
• افرادی با آرتروز شدید که نمی‌توانند تحت آرترودزیس قرار گیرند.

پزشکان اغلب آرتروپلاستی رزکسیون را توصیه نمی‌کنند.

درمان‌های خانگی

درمان برخی از بونیون‌ها نیازی به جراحی ندارد و می‌توان از تزریق کورتون برای بهبود علائم استفاده کرد. روش‌های اصلاح سبک زندگی نیز به تسکین بونیون‌ها کمک می‌کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• کفش مناسب: کفش‌هایی که فضای کافی در داخل برای انگشتان پا باقی می‌گذارند، می‌توانند فشار را کاهش دهند.
• اندازه‌گیری پا: کفش‌فروشی خوب پاهای شما را اندازه می‌گیرد و درمورد گزینه‌های مناسب راهنمایی می‌کند.
• کفی طبی (ارتز):‌ کفی‌های طبی، که به آن‌ها ارتز نیز گفته می‌شود، فشار را از روی انگشت پا برمی‌دارند.
• پدگذاری، چسباندن یا آتل‌بندی انگشت پا: این کار می‌تواند به حمایت و کاهش تحریک کمک کند.
• اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را افزایش می‌دهند: این فعالیت‌ها ممکن است شامل ایستادن طولانی‌مدت یا انجام ورزش‌های تماسی باشند.
• کمپرس یخ: قرار دادن یخ روی ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.

چگونه می‌توانم از بونیون پیشگیری کنم؟

ازآنجایی‌که بونیون‌ها ناشی از ترکیبی از دلایل مختلف هستند، پیشگیری از آن‌ها می‌تواند دشوار باشد. بااین‌حال، پوشیدن کفش‌های مناسب ممکن است به کاهش پیشرفت بونیون‌ها کمک کند. به‌طور کلی، برای پیدا کردن کفش‌های راحت و مناسب برای پاهای خود، این نکات را دنبال کنید:

• از کفش‌های با نوک باریک و نوک تیز خودداری کنید؛ به‌خصوص اگر انگشتان پای شما را به‌شدت فشار می‌دهند.
• کفش‌هایی با رویه پهن، فضای پنجه بزرگ، کفی نرم و پایداری زیاد انتخاب کنید.
• از خرید کفش‌هایی با پاشنه بلندتر از چند سانتیمتر خودداری کنید. کفش‌های پاشنه‌بلند فشار بیشتری بر پنجه پا وارد می‌کنند و احتمال مشکلات یا آسیب‌های پا را افزایش می‌دهند.
• حتی اگر سایز خود را می‌دانید، چند جفت کفش را امتحان کنید تا مطمئن شوید بهترین اندازه را پیدا می‌کنید. سایزهای درج‌شده روی کفش‌ها همیشه در بین مارک‌ها و مدل‌های مختلف یکسان نیستند.
• هر دو پای خود را اندازه بگیرید. در بیشتر افراد، یک پا بزرگ‌تر از دیگری است. کفش را بر اساس پای بزرگ‌تر تنظیم کنید.
• مطمئن شوید که پنجه پای شما به‌خوبی در پهن‌ترین قسمت (فضای پنجه) کفش قرار می‌گیرد.
• کفش‌هایی را که خیلی تنگ هستند، به امید اینکه بعداً گشاد شده و اندازه شوند، خریداری نکنید.
• پاشنه پای شما باید به‌راحتی در کفش قرار گیرد و حداقل میزان لغزش را داشته باشد.
• قبل از خرید کفش‌های جدید، بنشینید، بایستید و با آن‌ها راه بروید. مطمئن شوید که هیچ حرکت یا وضعیتی به انگشتان پای شما آسیب نمی‌رساند و آن‌ها را تحت فشار قرار نمی‌دهد.
• امتحان کردن کفش‌ها در پایان روز ممکن است اندازه‌ای دقیق‌تر به شما بدهد (پاهای شما به‌طور طبیعی در طول روز کمی متورم می‌شوند و در اواخر روز بزرگ‌تر از صبح هستند).

پزشک یا متخصص پاهای شما می‌تواند انواع یا مارک‌های کفشی را که برای پاهای شما مناسب هستند، توصیه کند. اگر مشکلات ساختاری دیگری در پا مانند کف پای صاف یا کف پای با قوس زیاد دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا برای جلوگیری از بونیون به ارتز نیاز دارید یا خیر.

جمع‌بندی

بونیون‌ها، مشکلات رایج پا هستند. آن‌ها زمانی اتفاق میفتند که چیزی شست پای شما را از تراز طبیعی خود خارج می‌کند و به سمت انگشتان دیگر فشار می‌دهد. درنهایت، برآمدگی‌ای استخوانی می‌تواند در مفصلی که شست پای شما به پایتان می‌رسد، ایجاد شود. اگر بونیون‌ها باعث درد شوند، نیاز به درمان دارند. حتی اگر راه‌حل ساده‌ای مانند تغییر نوع کفشی باشد که می‌پوشید، همچنان باید برای تشخیص بونیون به متخصص مراجعه کنید. پزشک شما درمان‌هایی را پیشنهاد می‌کند که علائم را تسکین می‌دهند و به شما کمک می‌کنند به فعالیت‌هایی که دوست دارید بازگردید. برای معاینه بونیون و درمان آن می‌توانید با شماره‌های مطب دکتر علیرضا جواهری تماس بگیرید و برای ویزیت هماهنگ کنید.

منابع

brownhealth.org

orthoinfo.aaos.org

my.clevelandclinic.org

medicalnewstoday.com