خداوند مفصل‌ها و استخوان‌های بدن زنان را به گونه‌ای طراحی کرده است که از عهده کار سختی همچون زایمان بر بیایند. تاندون‌ها و مفصل‌های بدن خانم‌ها از انعطاف‌پذیری و کشسانی زیادی برخوردار هستند و همین عامل موجب شده است تا مفصل‌ها دامنه حرکتی بیشتری داشته باشند.
اما این فرایند همیشه برای خانم‌ها مفید نیست و برعکس در برخی مواقع آنها را مستعد آسیب بیشتری میکند. به همین جهت خانم‌ها بیشتر از آقایان به دردهای مفصلی ازجمله زانو درد دچار میشوند.
شایعترین علت زانو درد در زنان، آرتروز زانو است؛ آرتروز اختلالی است که در آن غضروف‌های پوشاننده مفصل زانو پایداری و ترمیم‌پذیری خود را از دست میدهند و از بین می‌روند.
زنان نسبت به آقایان دو برابر بیشتر به این عارضه دچار میشوند که طراحی خاص بدن زنان و پایین بودن سطح هورمون زنان در دوران یائسگی از مهم‌ترین علل آرتروز در زنان هستند. البته زانودرد در زنان به‌دلایل مختلف دیگری رخ می‌دهد که ما در این مطلب به‌طور مفصل به علت‌ها و راه‌های درمان آن پرداخته‌ایم.
انواع زانو درد در زنان
مفصل زانو که به‌عنوان بزرگترین مفصل بدن شناخته می‌شود از سه استخوان ران، استخوان درشت‌نی و استخوان کشکک تشکیل شده است که پایداری و استقامت زانو به کمک این استخوان‌ها در کنار رباط‌ها، غضروف‌ها و کپسول‌های مفصلی فراهم می‌شود. اما ازآنجایی‌که این مفصل به‌طور مکرر در معرض فشارهای پیوسته زیادی قرار دارد، ممکن است به دلایل مختلفی دچار آسیب شود.
زانو درد، علامت و نشانه شایع تمام اختلالات زانو است که دارای انواع مختلفی هستند. زانو درد به‌طور کلی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود.نوع حاد زانو درد بیشتر به‌دلایلی همچون شکستگی مفصل زانو، آسیبدیدگی مینیسک و دررفتگی زانو رخ می‌دهد و با دردها و علائم شدیدی همراه است. عدم درمان زانو درد حاد ممکن است بیمار را به زانو درد مزمن مبتلا کند. شایعترین علل زانو درد مزمن شامل آرتروز یا استئوآرتریت هستند.
علاوه‌بر زانو درد مزمن و حاد، اختلالات دیگری نیز وجود دارند که بیشتر از دیگر بیماری‌ها مشاهده میشوند. رایج‌ترین انواع زانو درد شامل موارد زیر می‌باشند:
آسیبدیدگی مینیسک زانو
مینیسک یکی از قسمت‌های مهم زانو است. این قسمت نقش ضربه‌گیر را در زانو برعهده دارد و باعث استحکام زانو می‌شود. زانو دو مینیسک دارد که یکی در قسمت داخلی (مدیال) و دیگری در قسمت خارجی (لترال) قرار دارد و این دو مینیسک زانو در کنار یکدیگر به‌عنوان ضربه‌گیر برای زانو عمل میکنند و سبب پایداری مفصل زانو میشوند.
آسیبدیدگی یا پارگی مینیسک زانو در زنان میتواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد صحیح زانو شود و تا زمان بهبودی در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند.
تاندونیت زانو
تاندون، کشکک استخوان ران و کشکک زانو را به هم متصل میکند. از بین رفتن کلاژن بافت این ناحیه به‌علت فشارهای مداوم، سفتی مزمن عضله همسترینگ، یا بهبود نامناسب این موضع میتواند باعث تاندونیت زانو شود. شیوع تاندونیت زانو در زنان ورزشکار بهدلیل پایین بودن قدرت استقامت زانو بیشتر از آقایان است.
آرتروز زانو
آرتروز زانو رایج‌ترین علت زانو درد در زنان به شمار می‌رود که این عارضه به‌دنبال تخریب و فرسایش مزمن غضروف مفصلی اطراف زانو رخ می‌دهد.
غضروف مفصلی روی استخوان‌های مفصل زانو را می‌پوشاند. این غضروف در زمان بروز آرتروز زانو دستخوش تغییراتی تدریجی می‌شود؛ خاصیت کشسانی خود را از دست می‌دهد، به‌مرور سخت و سفت می‌شود، ترک برمی‌دارد و حین انجام فعالیت یا در اثر ضربه راحت‌تر از پیش آسیب می‌بیند و فرسوده می‌شود.
نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی
نرمی کشکک زانو یکی از شایعترین اختلالات مفصلی در خانم‌های جوان است که از دلایل آن می‌توان به فشار بیش‌ازحد به زانو اشاره کرد. علت این نرم شدن در اکثر اوقات، حرکت نامتعادل کشکک روی مفصل زانو، رفتار نامناسب با زانو در حین فعالیت‌های بدنی یا ورزشی، ضربه یا ضعف عضلات ران است.
در این بیماری، غضروف پشت کشکک زانو نرم می‌شود و آسیب می‌بیند. این بیماری منجر به درد جلوی زانو، ورم و صدای سایش در حین حرکت دادن زانو می‌شود. عارضه نرمی کشکک زانو عموماً در بین نوجوانان و جوانان اتفاق میفتد و در بین زنان بیشتر شایع است.
اضافه وزن
یکی از تفاوتهای بیولوژیکی زنان و مردان در میزان چربی است؛ که در زنان بیشتر از مردان است و علت تجمع چربی و چاق شدن زنان همین موضوع است. اصلی‌ترین دلیل این مسئله وجود هورمون‌های زنانه است.
این موضوع در زنانی که از قرص‌های استروژن استفاده میکنند، چند برابر بیشتر از دیگران است. زانودرد یکی از عواقب اضافه وزن است؛ زیرا چاقی فشار زیادی را بر زانو و اجزای آن وارد میکند.
اصلی‌ترین علت زانو درد در زنان چیست؟
آرتروز زانو یکی از شایعترین علت زانو درد در زنان است که شیوع این بیماری در خانم‌ها دو برابر آقایان است. خانم‌ها بهدلیل ساختار ویژه بدن و پایین بودن تراکم استخوانی خیلی بیشتر به این بیماری دچار میشوند. اما عوامل و علل دیگری نیز وجود دارند که در بروز این عارضه در خانم‌ها دخیل هستند. شایعترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- اولین علت شایع بودن زانو درد در زنان به خاص بودن طراحی بدن خانم‌ها برمی‌گردد. استخوان ران زنان پهن‌تر از زانوهایشان است، مفاصل زانوهایشان مانند زانوهای مردان، کاملاً در راستای عمود قرار نمی‌گیرد. فقدان راستایی در بدن زن باعث افزایش آسیبهای زانو می‌شود که منجر به ایجاد آرتروز در سیر آینده زندگی می‌گردد.
- علت دیگر زانو درد در زنان به‌خاطر پایین آمدن سطح هورمون در دوران یائسگی است؛ هورمون‌های زنانه روی غضروف بین استخوان‌های مفصل زانو اثر می‌گذارند. این غضروف‌ها باعث حرکت هموار و نرم استخوان‌ها میشوند و از درد حین حرکات مفصلی جلوگیری میکنند.
- هورمون زنانه استروژن از التهاب غضروف‌ها جلوگیری میکند. التهاب میتواند منجر به آرتروز شود. اما پس از یائسگی، سطح هورمون استروژن پایین می‌آید و غضروف‌ها این قدرت حفاظت را از دست میدهند. درنتیجه ریسک ابتلا به آرتروز بیشتر می‌شود؛ حتی اگر از درمان جایگزین هورمون استفاده شود.
پیشگیری از زانو درد در زنان
زانو درد عموماً جزو بیماری‌های استهلاکی است که با افزایش سن رخ می‌دهد و شیوع آن در خانم‌ها بیشتر از آقایان است. اما این درد را می‌توان با رژیم غذایی مناسب و ورزشهای منظم کنترل کرد. مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری از زانو درد در زنان شامل موارد زیر هستند:
نگه داشتن وزن متعادل بدن برای جلوگیری از درد زانو
در اغلب موارد، برای زانو درد نیاز به مراجعه به دکتر نیست و با تغییر سبک زندگی می‌توانید از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید. توجه نمایید همیشه وزن طبیعی داشته باشید که متناسب با قدتان باشد. چاقی سبب بیماری آرتروز و بیماری مفصل می‌شود و برای جلوگیری از درد زانو، لاغری بهترین راه‌حل است. رژیم غذایی سالم میتواند به کاهش وزن و جلوگیری از ایجاد فشار غیرطبیعی بر روی مفصل زانو کمک کند.
پوشیدن کفش تخت
کفش پاشنه بلند باعث مشکلات پاشنه پا می‌شود. بنابراین توصیه می‌کنیم کفش‌های تخت بپوشید تا از درد زانو جلوگیری شود.
ورزش منظم
ورزش به زانو قدرت می‌دهد و از درد جلوگیری میکند. تمرینات مخصوص زانو را با کمک مربی ورزش انجام دهید تا در آینده از زانو درد پیشگیری کنید.
اجتناب از بی‌تحرکی
باور اشتباه درباره درد زانو این است که زانو درد به‌علت ورزش کردن بیش‌ازحد ایجاد می‌شود. اگر شما در محل کار برای مدت طولانی نشسته‌اید، این بی‌تحرکی باعث می‌شود که عضلات خشک شوند و دچار زانو درد شوید.
مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم
برای جلوگیری از درد زانو باید رژیم غذایی غنی از کلسیم داشته باشید. به خانم‌ها توصیه می‌شود که تخم‌مرغ، ماهی، پنیر و ماست بخورند که استخوان‌هایشان قوی شده و از زانو درد پیشگیری شود.
روش‌های درمان زانو درد در زنان
اگر دچار زانودرد باشید، پزشک برای تشخیص دقیق درد، از تکنیک‌های تصویربرداری استفاده خواهد کرد. به‌طور خاص، سی‌تی اسکن و ام‌آر‌آی میتوانند آسیبهای بافت نرم، مانند پارگی رباط‌ها یا تحریک باند ایلیوتیبیال (IT band) را نشان دهند.
پزشک پس از دریافت تشخیص، ممکن است روش‌های درمانی زیر را توصیه کند:
- داروهای ضدالتهاب: داروهای ضدالتهاب شامل مسکن‌های خوراکی بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن می‌باشند. بیماران میتوانند از مکمل‌های ضدالتهاب طبیعی مانند روغن ماهی و زردچوبه نیز استفاده کنند و به رژیم غذایی ضدالتهاب، مانند رژیم مدیترانه‌ای، روی بیاورند.
- روش RICE (استراحت، یخ، فشار، بالا نگه داشتن پاها): آسیبهای جزئی زانو ممکن است با ترکیبی از استراحت، استفاده از یخ، اعمال فشار و بالا نگه داشتن پا بهبود یابند. پزشک همچنین ممکن است داروهای ضدالتهاب را برای کاهش تورم و درد در حین بهبودی آسیب تجویز کند.
- فیزیوتراپی: آسیبهای زانو اغلب زمانی رخ میدهند که نتوانیم حرکات عملکردی (مانند بالا رفتن از پله‌ها) را با مکانیک صحیح بدن انجام دهیم. فیزیوتراپ برای بهبود وضعیت زانوها، ورزشهایی برای تقویت عضلات کلیدی (مانند همسترینگ) و رهاسازی عضلات سفت (مانند خم‌کننده‌های لگن) پیشنهاد می‌دهد.
- تزریقات: مطالعات نشان میدهند تزریق کورتیکواستروئید برای حدود 40 درصد از بیماران مبتلا به آرتروز زانو مؤثر است. این تزریقات معمولاً در بیمارانی که درد و تورم دارند بهتر عمل میکنند؛ زیرا پاسخ التهابی را آرام میکنند. داروی تزریقی دیگر برای آرتروز، ویسکوساپلمنتاسیون است. ویسکوساپلمنتاسیون، گزینه‌ای درمانی برای آرتروز زانو است. این روش شامل تزریق مایعی ژل‌مانند به نام اسید هیالورونیک به مفصل زانو است. این مایع به‌عنوان روان‌کننده عمل میکند، اصطکاک را کاهش می‌دهد و به‌طور موقت درد را تسکین می‌بخشد. اگرچه ویسکوساپلمنتاسیون آرتروز زمینه‌ای را برطرف نمی‌کند، اما میتواند عملکرد مفصل را بهبود بخشد و ناراحتی را کاهش دهد.
- بریس‌های زانو برای آرتروز: بریس‌های زانو میتوانند ابزاری مؤثر برای مدیریت زانو درد ناشی از آرتروز باشند. آنها از مفصل زانو حمایت کرده، فشار را کاهش میدهند و ناراحتی را کم میکنند. بریس‌های زانو در انواع مختلفی موجود هستند. با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود کدام نوع بریس زانو برای وضعیت شما مناسب‌تر است.
- آمبولیزاسیون شریان ژنیکولار: یکی دیگر از درمان‌های نوآورانه برای زانو درد، آمبولیزاسیون شریان ژنیکولار است. این روش کم‌تهاجمی، اعصابی را هدف قرار می‌دهد که سیگنال‌های درد را از مفصل زانو به مغز منتقل میکنند. با مسدود کردن این اعصاب، آمبولیزاسیون شریان ژنیکولار میتواند بدون نیاز به جراحی، تسکین طولانیمدت درد را فراهم کند.
- آرتروسکوپی زانو: اگر وضعیت زانوی شما به گونه‌ای باشد که نیاز به جراحی داشته باشید، پزشک ممکن است آرتروسکوپ (دوربین انعطاف‌پذیر) را برای مشاهده بافت‌های زانو وارد بدن کند. سپس با استفاده از ابزارهای کوچک، قطعات رباط پاره‌شده را برمی‌دارد تا حرکت زانو را بازگرداند.
- تعویض مفصل زانو: به‌ندرت وضعیت شما به گونه‌ای است که به تعویض جزئی یا کامل مفصل زانو نیاز داشته باشید. اگر به این نوع جراحی نیاز پیدا کنید، پزشک از ابزارآلات فلزی برای بازسازی آناتومی زانو استفاده خواهد کرد.
جمع‌بندی
زانو درد در زنان، مشکلی رایج است که میتواند در هر سنی و به دلایل مختلفی ازجمله تفاوتهای ساختاری، تغییرات هورمونی، عدم تعادل عضلانی، آسیبهای ورزشی یا آرتروز رخ دهد. ازآنجایی‌که این درد میتواند کیفیت زندگی و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد، پیگیری و درمان به‌موقع آن اهمیت زیادی دارد. با مراجعه به پزشک متخصص، می‌توان علت دقیق درد را شناسایی کرده و بهترین رویکرد درمانی را که ممکن است شامل فیزیوتراپی، دارودرمانی، تزریقات یا در موارد نادر جراحی باشد، آغاز کرد تا به تسکین درد و بهبود عملکرد زانو کمک شود. پیشنهاد می‌دهیم درصورت وجود مشکل جدی با تلفن‌های مطب دکتر علیرضا جواهری تماس بگیرید و برای درمان به او مراجعه کنید.
منابع
سوالات متداول
زنان بهدلیل تفاوتهای ساختاری (آناتومیک)، تغییرات هورمونی و عدم تعادل عضلانی، بهویژه در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی، بیشتر مستعد زانو درد هستند.
مطالب مشابه
پس از جراحی رباط صلیبی، تجربه مقداری درد طبیعی است. سطوح درد میتوانند بر اساس شرایط فردی متفاوت باشند، اما به‌طور کلی، درد خفیف تا متوسط نشان می‌دهد که بدن در حال بهبودی است. اما درد شدید ، تیز یا دردی که به‌جای بهبودی، بدتر شود نگران‌کننده است و گاها نشانه عفونت، لخته‌ی خون یا بهبود نامناسب است.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها میتوانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان میکند) میشوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیبهای بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر میکند. میتواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام میدهند، مشاهده می‌شود.
آسیبهای وارده به زانوها میتوانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل میکند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل میشوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان میکند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، بهویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.