دررفتگی زانو - علائم جابجایی و نحوه تشخیص و درمان

دررفتگی زانو چیست؟

کشکک زانو یا پاتلا، یکی از سه استخوان تشکیل دهنده مفصل زانو است که با قرار گرفتن در کنار دیگر استخوان های زانو، استخوان ران و استخوان ساق پا را به یکدیگر متصل می کند.

در یک زانوی عادی و سالم، کشکک در حفره‌ای که در پایین استخوان ران قرار دارد؛ واقع شده است؛ جابجایی و دررفتگی زانو زمانی اتفاق می افتد که کاسه زانو به طور کامل از شیار خود در انتهای استخوان ران خارج شده و از مفصل زانو خارج می‌شود.

دررفتگی زانو اختلالی است که در اثر پارگی رباط ها یا لیگمان ها، استخوان ساق پا نسبت به استخوان ران جا به جا می شود. دررفتگی زانو معمولا بعد از یک ضربه یا آسیب جدی به زانو اتفاق می افتد و در صورت بروز آن موجب تغییر شکل دادن مفصل زانو و ناپایداری آن می شود.

دررفتگی مفصل زانو از عوارضی است که به ندرت رخ می دهد، اما بسیار خطرناک بوده و در صورت عدم رسیدگی و درمان مناسب عوارض جدی به همراه دارد.

عارضه انحراف یا جابه جایی کشکک زانو یک عارضه شایع در میان زنان و دختران جوان است که اصلی ترین علت آن ضعیف بودن ماهیچه هاست.

علت دررفتگی مفصل زانو

عوامل مختلفی در بروز این نوع آسیب دیدگی زانو دخیل هستند اما به طور کلی دو نوع آسیب وجود دارد که باعث بروز چنین مشکلی می شوند. از جمله:

انقباض شدید در ماهیچه های اطراف زانو

چنانچه یک انقباض شدید در ماهیچه چهارسر به همراه خمیدگی ناگهانی و پیچ‌خوردگی استخوان درشت‌نی اتفاق بیفتد ،جابجایی کشکک زانو اتفاق می‌افتد. این نوع آسیب شایع‌ترین دلیل بروز مشکل انحراف کشکک زانو می‌باشد.

وارد شدن فشار یا ضربه مستقیم به کشکک زانو

علت دیگری که باعث بروز این نوع آسیب دیدگی می شود؛ وارد شدن ضربه مستقیم به کشکک زانو در هنگام خمیدگی زانو است. که ممکن است در موارد زیر اتفاق بیفتد:

• سوانح رانندگی
• تصادف اتومبیل با عابر پیاده
• سقوط از ارتفاعات بلند
• آسیب دیدگی در حین فعالیت های ورزشی

به غیر از دو عامل بالا بیماری های هم هستند که موجب ریسک وقوع آسیب دیدگی را بالا ببرند که از رایج ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آرتریت ملتهب
• تومورهای استخوانی
• عفونت مفصل زانو
• شکستگی استخوان بر اثر فشار

علائم و نشانه های جابه جایی کشکک زانو

علائم عارضه جابه جایی کشکک زانو در هر فرد و با هر شرایطی متفاوت است به همین جهت بیماران دارای علائم جابجایی کشکک زانو را می توان به دو گروه افرادی که احساس لغزش کشکک می کنند و بیمارانی که صرفا احساس درد در زانو می کنند؛ تقسیم کرد.

زانو درد شدید را تجربه می کنید

در عارضه دررفتگی زانو به دلیل ناهموار شدن سطح مفصل، حرکت مفصل با مشکل مواجه می شود. از این رو فرد در هنگام نشستن و برخاستن درد شدیدی را احساس می کند. این درد بخصوص در زمانی ایجاد میشود که زانو از حالت خم به حالت صاف و کشیده درمیاید.

• وقتی صاف شدن زانو سریع انجام میشود درد بیشتر است و اگر بیمار سعی کند زانوی خود را آرام باز کند شدت درد کمتر خواهد بود.
• درد بیمار در هنگام برخاستن از زمین یا از روی صندلی زیاد است ولی بعد از چند قدم شدت درد بتدریج کاهش یافته و از بین میرود.
• بروز اینگونه علائم دررفتگی زانو به هیچ عنوان معمولی نیست و همین موضوع باعث اختلال در انجام فعالیت های روزمره می شود. 

تورم و ورم شدید در زانو

جابه جایی کشکک می‌تواند فوراً و به سرعت باعث تورم مفصل زانو شود. زانوی آسیب‌دیده پف کرده یا بزرگ می‌شود و به لمس حساس خواهد بود. آسیب‌دیدگی بافت ناشی از انحراف کشکک زانو نیز منجر به کبودی اطراف زانو می‌شود.

کبودی هنگامی رخ می‌دهد که خون زیر سطح پوست جمع شده به همین دلیل پوست ناحیه آسیب‌دیده به رنگ قرمز، آبی یا بنفش دیده می‌شود. با بهبود آسیب‌دیدگی، این علائم نیز به تدریج فروکش می‌کنند.

ناپایدار شدن مفصل زانو

در صورتی که همراه با جابه جایی کشک زانو، تاندون های زانو لغزنده و از جای خود خارج شوند؛ شخص در مفصل زانویش احساس ناپایداری می‌کند.

در این حالت قرار دادن وزن بدن روی زانوی آسیب‌دیده را، چه در هنگام راه رفتن و چه در حالت ایستاده، برای شخص مشکل می‌کند. به همین دلیل به هیچ عنوان نباید وزن بدن را بر روی زانوی آسیب دیده قرار دارد.

قرار دادن وزن بدن روی زانوی آسیب‌دیده باعث می‌شود زانو قفل کرده یا خالی کند، که این خطر از دست رفتن تعادل و زمین خوردن شخص مصدوم را افزایش می‌دهد.

تغییر شکل زانو

گاهی اوقات ممکن است زانویی که دچار جابه جایی کشکک شده، بدشکل شده. این حالت زمانی رخ می‌دهد که کشکک زانو از جای به بیرون لغزیده و باعث به هم خوردن راستای زانو می‌شود.

راهکارهای درمان انحراف کشکک زانو

جا انداختن و درمان دررفتگی زانو بسته به شرایط مفصل و شدت آسیب های موجود در هر فرد متفاوت می باشد.

• در مواقعی که قطعات جابجایی زیادی نداشته باشد پزشک می تواند بدون نیاز به فشار زیاد و اعمال بی حسی و یا بیهوشی، اقدامات مورد نیاز برای جا اندازی مفصل زانو را انجام دهد.
• اگر شاهد گیر افتادن بافت در میان قعات جابجا شده ی مفصل زانو باشیم و این در رفتگی به صورت بسته درمان نشود؛ ممکن است جراح ارتوپدی؛ عمل جراحی برای درمان آسیب های موجود انتخاب نماید.
• همچنین اگر در هنگام در رفتن مفصل زانو؛ شاهد آسیب دیدگی عروق و اعصاب اطراف این مفصل باشیم؛ نیاز است تا با عمل جراحی آسیب های شریانی موجود ترمیم و در رفتن مفصل زانو درمان شود.

برخی از روش های درمان انحراف کشکک زانو عبارت‌اند از:

برگرداندن کشکک زانو به محل اصلی خود یا ریداکشن

اگر کشکک زانو کاملاً از شیار خارج شده باشد، نخستین گام بازگرداندن آن به موقعیت طبیعی و اولیه آن خواهد بود. این فرایند را ریداکشن می‌گویند

با وجود اینکه بازگردانی کشکک به محل قبل عملی آسان است اما درد و گرفتگی عضلات حاصل از آن معمولا عمل فوق را کمی با دشواری‌هایی همراه می‌کند. لذا جهت حل مشکل فوق از بی‌حسی موضعی کامل در حین این عمل استفاده می‌شود. بیشتر جابجایی‌های کشکک زانو با مستقیم کردن یکباره زانو با کنترل درد و گرفتگی ناشی از آن قابل ترمیم است.

تجویز بریس

جهت کنترل درد معمولا استفاده از عصا و زانوبندهای مخصوص به بیماران پیشنهاد می‌گردد. از آنجایی که جهت کاهش درد بهتر است وزن خود را بر روی پایی که دچار مشکل جابجایی کشکک شده است قرار ندهید. به همین جهت پس از جااندازی کشکک زانو، به بیمار پیشنهاد می شود که حتما از بریس استفاده شود.

فیزیوتراپی

درمان فیزیوتراپی برای تسریع در بهبودی جابه جایی کشکک زانو، کاهش احتمال در رفتگی مجدد آن و دستیابی به نتایج رضایت بخش از درمان زانو، اهمیت بسیار زیادی دارد. درمان فیزیوتراپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• الکتروتراپی
• استفاده از عصای زیر بغل
• استفاده از بست ثابت کننده زانو
• بستن یا ضربه خفیف زدن به کشکک برای جا انداختن آن در وضعیت صحیح

درمان جابه جایی کشکک زانو با یخ یا گرما

طراحی و آموزش تمرینات ورزشی به بیمار برای افزایش انعطاف پذیری، تعادل و قدرت زانو

آموزش نحوه صحیح راه رفتن و انجام کارهای روزمره به منظور بازگشت تدریجی به فعالیت های روزمره

عمل جراحی

در صورتی که با تاخیر در درمان جابه جایی کشکک زانو، این مشکل وخیم شود؛ برای حل این مشکل باید هر چه سریعتر بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرید.

از رایج ترین جراحی که برای درمان انحراف یا جابه جایی کشکک زانو مورد استفاده قرار می گیرد؛ جراحی شل کردن رباط جانبی زانوست که به کمک این جراحی، کشکک زانو به داخل کشیده شده و در محل اصلی خود در زانو قرار می گیرد.

مراقبت های بعد از در رفتگی مفصل زانو

در مواردی بعد از جاانداختن زانو؛ نیاز است تا مفصل مربوطه مدتی ثابت و بی حرکت شود. (مدت زمان بی حرکتی زانو، طبق نظر و تجویز پزشک، تعیین می گردد.)

انجام فیزیوتراپی بعد از درمان در رفتگی زانو؛ نقش مهمی در تسریع روند بهبودی، ترمیم آسیب های لیگامان های زانو و تقویت دامنه ی حرکتی مفصل مذکور دارد.

نتیجه گیری

در رفتگی مفصل زانو نیاز به بررسی های دقیق پزشکی دارد. به خاطر داشته باشید اگر در رفتگی مفصل زانو از طریق اصولی و با راهکارهای مناسب، درمان نگردد ممکن است عروق و اعصاب اطراف این مفصل به شدت آسیب ببینند و بیمار متحمل عوارض نامطلوبی مانند بی حس شدن مفصل و از دست رفتن توانایی راه رفتن، شود.