مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل زانو

مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو از اهمیت بالایی برخوردار هستند و در موفقیت جراحی تأثیر زیادی دارند. بیمار با رعایت تمام نکات ارائه‌شده توسط پزشک می‌تواند به نتیجه دلخواه خود از این جراحی برسد. در این مطلب به بررسی مراقبت‌های مهم بعد از جراحی تعویض مفصل زانو می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو در بیمارستان

مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو پس از انجام جراحی شروع می‌شوند. بیمار معمولاً به‌مدت دو روز در بیمارستان بستری می‌باشد که این زمان به نوع جراحی بستگی دارد. در بسیاری از موارد، بیماران پس از عمل مستقیماً به بخش منتقل می‌شوند. اما در برخی موارد بیمار با تشخیص پزشک جهت مراقبت‌های ویژه به آی‌سی‌یو منتقل شده و روز بعد به بخش انتقال داده می‌شود.
در طول مدت بستری بیمار در بیمارستان، شرایط او مرتب به پزشک گزارش شده و دستورات لازم جهت مصرف داروهای مسکن و سایر داروها به او ارائه می‌شوند. فیزیوتراپ پس از هوشیاری کامل بیمار به او کمک می‌کند زانوی خود را روی تخت و در حالت خوابیده، خم و راست کند. همچنین بیمار با استفاده از واکر از تخت پایین می‌آید و کم‌کم شروع به راه رفتن می‌کند. انجام تمرینات و جلسات فیزیوتراپی معمولاً دو هفته پس از جراحی آغاز می‌شوند و از مهم‌ترین اقدامات دوران نقاهت به شمار می‌روند.

مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو در خانه

جراحی تعویض مفصل زانو دوره نقاهت طولانی‌ای ندارد. اما بیمار یک تا دو ماه پس از جراحی درد خواهد داشت. بنابراین پس از ترخیص از بیمارستان، از یکی از اعضای خانواده خود بخواهید از شما مراقبت کند و برای بهبودی سریع‌تر نکات ذیل را رعایت کنید:

• برای درمان تورم و گرمای مفصل تعویض‌شده، از کمپرس یخ استفاده کنید. یخ‌گذاری به‌مدت 15 تا 20 دقیقه و در 5 نوبت از روز انجام می‌شود.
• اگر در محل زخم ناشی از جراحی تعویض مفصل، التهاب و ترشح مشاهده کردید، به جراح ارتوپد خود مراجعه کنید.
• درخصوص نحوه خوابیدن بیماران پس از عمل تعویض مفصل زانو محدودیتی وجود ندارد.
• همان‌طور که می‌دانید مفصل زانوی تعویض‌شده قابلیت خم شدن بیشتر از 90 درجه را دارد. اما بهتر است برای احتیاط و مراقبت از مفصل تعویض‌شده، آن را بیشتر از 90 درجه خم نکنید.
• برای جلوگیری از خم شدن زانو‌ها بیشتر از 90 درجه، به‌مدت 3 ماه بعد از جراحی ارتفاع سطوحی مانند صندلی،‌ سرویس بهداشتی و تخت خواب خود را هم‌سطح با زانوها یا 5 تا 6 سانتی‌متر بالاتر از آن‌ها قرار دهید.
  به دلیل اینکه بعد از جراحی تعویض مفصل زانو نمی‌توان برای برداشتن اشیاء از زمین مدام خم شد، توصیه می‌شود وسایل موردنیاز خود را روی سطوح مرتفع‌تر مانند صندلی یا میز کنار تخت خواب خود قرار دهید.
• چیدمان منزل خود را به‌گونه‌ای تغییر دهید که انجام فعالیت‌های روزمره راحت‌تر شود و احتمال افتادن و سر خوردن شما کاهش یابد. همچنین وسایل ضروری مانند تلفن، کنترل تلویزیون، دستمال کاغذی و داروهای خود را در دسترس قرار دهید. در حمام و سرویس بهداشتی نیز دستگیره‌هایی تعبیه کرده و از آن‌ها جهت حفظ تعادل خود استفاده کنید.
• استفاده از سرویس فرنگی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو ضروری است. درواقع بیمار باید تا آخر عمر خود از دستشویی فرنگی استفاده کند.
• تغذیه بعد از جراحی تعویض مفصل زانو بسیار اهمیت دارد. مصرف مواد غذایی مناسب و غنی از انواع ویتامین‌ها و مکمل‌های موردنیاز بدن، از اهمیت بسیاری برخوردار است. ضرورت این مورد به‌دلیل حفظ وزن مناسب بیمار و دریافت ویتامین‌های لازم جهت ترمیم زخم و بافت‌های آسیب‌دیده است.
• بیمار باید از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند.
• تا زمانی که درد بیمار به‌طور کامل از بین نرفته و قادر نیست زانوی خود را کاملاً خم و راست کند، اجازه رانندگی به او داده نمی‌شود. پزشک زمانی به بیمار اجازه رانندگی می‌دهد که بتواند بدون درد زانوی خود را به‌طور کامل جهت ترمز و گاز دادن، خم و راست کند و همچنین پاهای او قدرت لازم برای انجام عکس‌العمل‌های سریع و ناگهانی را به دست آورده باشند.
• بیمار باید به‌طور مرتب و در فواصل زمانی منظم به پزشک جراح خود مراجعه کند تا معاینات لازم صورت گیرند و عملکرد مفصل مصنوعی نیز کنترل شود.

مراقبت از زخم‌ها

بعد از عمل جراحی تعویض مفصل زانو باید به‌صورت مرتب به رسیدگی از زخم‌های خود بپردازید. در ادامه مراحل مراقبت از زخم‌ها بعد از جراحی توضیح داده شده‌اند:

• پانسمان بیمار باید طبق دستور پزشک و در فواصل زمانی منظم تعویض شود. زخم‌ نیز تا زمان قطع شدن ترشحات باید خشک بماند. معمولاً پانسمان را نباید تا چند روز پس از عمل تعویض کرد؛ زیرا استریل‌ترین پانسمان در اتاق عمل انجام می‌شود و عوض کردن آن پیش از خیس شدن امکان آلوده شدن زخم و انتقال عفونت را در این دوران افزایش می‌دهد.
• زمان حمام رفتن بیمار نیز توسط پزشک تعیین می‌شود. بیمار باید در طول استحمام از پوششی پلاستیکی بر روی پانسمان استفاده کند تا از خیس شدن آن جلوگیری شود. همچنین می‌توان از پانسمان ضدآب نیز استفاده کرد. درصورت خیس شدن محل عمل، آن را بلافاصله با سشوار خشک کنید.
• نیاز نیست بیمار بعد از جراحی به‌مدت‌ طولانی در بستر بماند و تحرک نداشته باشد. بلکه او باید از فردای روز عمل از تخت پایین بیاید و راه برود. عدم تحرک و فعالیت بیمار،‌ احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهد که منجر به مشکلات دیگر‌ی برای او می‌شود.
• بیمار نباید از مصرف داروهای مسکن و خواب‌آور امتناع کند. او باید داروهای تجویز‌شده توسط پزشک را به‌موقع مصرف کند و استراحت کافی نیز داشته باشد. ممکن است پزشک در این دوران داروی ضدلخته نیز به بیمار بدهد تا از لخته شدن خون در پاهای بیمار جلوگیری شود.
• ورزشکاران باید برای انجام مجدد فعالیت‌های ورزشی پس از جراحی تعویض مفصل زانو، با پزشک جراح خود مشورت کنند. بهتر است ورزش و فعالیت‌های سنگین را تا مدت‌ها به تأخیر بیندازند تا منجر به آسیب مجدد به زانو و مفصل مصنوعی آن‌ها نشوند.

استحمام و استفاده از سرویس بهداشتی

برخی از اقدامات مهم بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، نحوه مناسب استحمام و استفاده از سرویس بهداشتی هستند. در ادامه به بررسی نکاتی در مورد چگونگی استحمام و استفاده از سرویس بهداشتی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو می‌پردازیم. توجه به این نکات مانع از افتادن و آسیب دیدن شما می‌شوند:

نکات مهم در استفاده از سرویس بهداشتی

نکات مهم درخصوص استفاده از سرویس بهداشتی عبارت‌اند از:

• حتماً از توالت فرنگی استفاده کنید. حتی می‌توانید از توالت فرنگی متحرک در کنار تخت خود استفاده کنید.
• برای نشستن و بلند شدن از روی توالت فرنگی از دستگیره‌های محکم استفاده کنید. (اصلاً از جاحوله‌ای و جای دستمال توالت برای نشستن یا بلند شدن از روی توالت فرنگی کمک نگیرید)
• از دمپایی‌های مناسب استفاده کنید تا احتمال سر خوردن و زمین خوردن شما کاهش یابد.
• به‌منظور راحتی تردد از اتاق خواب تا دستشویی در هنگام شب، سعی کنید مسیر را روشن نگه دارید تا از زمین خوردن یا آسیب دیدن در تاریکی جلوگیری کنید.
• درصورت عدم تعادل یا احساس سرگیجه، پزشک خود را مطلع سازید و بلافاصله به او مراجعه کنید.

نکات مهم در استحمام کردن

نکات مهم درخصوص چگونگی استحمام کردن شامل موارد زیر هستند:

• برای شستن موها و بدن خود از صندلی استفاده کنید. به‌منظور سر نخوردن صندلی در حمام از فرش زیر پایی کمک بگیرید و نهایت دقت را مدنظر قرار دهید تا در حین استحمام زمین نخورید.
• به‌منظور تسهیل در استحمام از دوش‌های دستی و شلنگ‌دار استفاده کنید.

فیزیوتراپی و توانبخشی

فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو از اهمیت بالایی برخوردار است و به‌نوعی مهم‌ترین بخش درمان و مکمل آن می‌باشد. بیمار پس از جراحی نمی‌داند که چه کارهایی را باید انجام دهد و از انجام چه فعالیت‌هایی باید پرهیز کند. بنابراین فیزیوتراپ می‌تواند راهنمایی‌های لازم را به او ارائه ‌دهد.
دستگاه‌های فیزیوتراپی که در زیر زانوی بیمار قرار می‌گیرند به خم و راست کردن زانو می‌پردازند و در این فرایند نیازی به تحرک بیمار نیست. اینجاست که بیمار متوجه اهمیت فیزیوتراپی می‌شود.
هدف فیزیوتراپی کاهش درد بیمار، تقویت قوای عضلانی او، افزایش دامنه حرکتی و جلوگیری از خشکی زانو است و درصورت رعایت نکردن دستورالعمل‌های پزشک، بروز این عوارض بسیار شایع می‌باشد. دردهای پراکنده چند هفته پس از جراحی ممکن است ادامه داشته باشند که به‌تدریج و با انجام تمرین‌های ورزشی ارائه‌شده توسط پزشک و فیزیوتراپ بهبود می‌یابند.
تمرینات و حرکات ورزشی‌ای که بیمار باید در منزل انجام دهد، توسط پزشک به او ارائه می‌شود. این تمرینات به همراه توضیحات و تصاویر آن‌ها روی برگه‌ای پرینت می‌شوند. بیمار می‌تواند درصورت نیاز با فیزیوتراپ خود درخصوص انجام صحیح تمرینات مشورت کند.
اگر هنگام انجام این حرکات، احساس درد کردید حتماً باید به پزشک یا فیزیوتراپ اطلاع دهید؛ زیرا ادامه تمرین با درد موجب ایجاد آسیب مجدد به زانوی شما می‌شود. همچنین از فشار بیش‌ازحد به خود در حین انجام تمرینات خودداری کرده و زیاده‌روی نکنید.

ورزش کردن بعد از تعویض مفصل زانو

بعد از تعویض مفصل زانو تمرین و ورزش توصیه می‌شوند، البته به‌غیر از ورزش‌های تماسی‌ای که ممکن است سیمان استفاده‌شده را ضعیف کنند و منجر به شل شدن اجزای مفصلی شوند. ورزش‌های تفریحی ازجمله گلف، تنیس و اسکی، با توجه به اینکه قبل از عمل چقدر تناسب‌ اندام داشته و اهل ورزش بوده‌اید، به‌تدریج امکان‌پذیر می‌شوند. دوچرخه‌سواری ورزش بسیار خوبی برای افزایش قدرت و تحرک بعد از جراحی زانو است.

تمرین دادن گروه‌های عضلانی اصلی اطراف زانو، چه قبل و چه بعد از تعویض زانو بسیار مهم است. شما می‌توانید تمرین‌های مختلفی را آموزش ببینید که برای کشش، تقویت و تثبیت ساختارهایی که از زانوی شما حمایت می‌کنند، طراحی شده‌اند. سعی کنید این تمرینات را به‌طور منظم، برای مثال به مدت 10 دقیقه شش تا هشت بار در روز انجام دهید. بااین‌حال، مهم است که بین استراحت و ورزش تعادل ایجاد کنید تا زانوی خود را بیش‌ازحد به کار نگیرید. بهتر است که قبل از شروع تمرینات خاص، از پزشک یا فیزیوتراپ خود مشاوره بگیرید.

برخی از تمرینات دوره نقاهت شامل موارد زیر می‌باشند:

• خم کردن زانو در حالت ایستاده
• خم کردن زانو با کمک دست
• انجام تمریناتی با کش جهت تقویت زانو
• تمرین دوچرخه ثابت

راه رفتن

در ابتدا، استفاده از عصا یا واکر مهم است؛ زیرا عضلات ران (چهارسر ران) پس از عمل ضعیف می‌شوند و زمین خوردن می‌تواند به مفصل جدید شما آسیب برساند. هنگام چرخش، زانوی خود را نچرخانید. در عوض چندین قدم کوچک بردارید.

بعد از دو هفته یا زودتر اگر اعتمادبه‌نفس کافی داشتید، می‌توانید به‌جای واکر با یک عصای زیر بغل و سپس با عصای پیاده‌روی راه بروید. پس از حدود شش هفته، اگر عضلات شما قوی هستند، می‌توانید راه رفتن بدون کمک را امتحان کنید. اگر عمل تعویض مفصل جزئی زانو انجام داده باشید، این فرآیند ممکن است زمان کمتری نیاز داشته باشد یا اگر عمل پیچیده‌تری داشته باشید، شاید بیشتر طول بکشد.

معمولاً می‌توانید در عرض سه هفته پس از عمل جراحی در بیرون از خانه راه بروید، اما باید کفش‌های مناسبی برای بیرون رفتن بپوشید. پس از سه هفته، سعی کنید گام‌های بلندتری بردارید تا بتوانید پای خود را کاملاً صاف کنید (دراز کنید).

اطلاعات بیشتر:   راه رفتن بعد از عمل تعویض مفصل زانو 

بالا و پایین رفتن از پله‌ها

هنگام بالا رفتن از پله‌ها ابتدا پای جراحی‌نشده خود را روی پله قرار دهید، سپس پای عمل‌شده خود را به سمت بالا ببرید. هنگام پایین آمدن از پله‌ها، ابتدا پای عمل‌شده  و سپس پای جراحی‌نشده خود را پایین بیاورید.

نکات تکمیلی را در مطلب " بالا رفتن از پله‌ها بعد از عمل تعویض مفصل زانو"  بخوانید.

نشستن و زانو زدن

در شش هفته اول با پاهای روی هم ننشینید. می‌توانید پس از سه ماه که بافت زخم (اسکار) به‌اندازه کافی بهبود یافت، زانو زدن را روی یک سطح نرم امتحان کنید. زانو زدن ممکن است دیگر هرگز کاملاً راحت نباشد، اما با سخت شدن جای زخم باید آسان‌تر شود.

خوابیدن

بعد از جراحی زانو نیازی به خوابیدن در وضعیت خاصی ندارید. بااین‌حال، نباید موقع دراز کشیدن از بالش در زیر زانو استفاده کنید. با این‌ حالت ممکن است احساس راحتی کنید، اما می‌تواند بر عضلات تأثیر بگذارد و صاف کردن زانو را دشوار کند.

کارهای خانه

باید بتوانید کارهای سبک خانه مانند گردگیری یا شستن ظروف را انجام دهید. اما در سه ماه اول از کارهای سنگین‌تر مانند جاروبرقی یا تی کشیدن خودداری کنید یا در مورد آن‌ها کمک بگیرید. از ایستادن طولانی‌مدت خودداری کنید؛ زیرا این امر می‌تواند منجر به تورم مچ پا شود. برای اتو کردن، درصورت امکان بنشینید و مراقب باشید که پای‌تان پیچ نخورد. در شش هفته اول از بلند شدن یا خم شدن خودداری کنید.

رانندگی

پس از تعویض مفصل خود، درصورتی‌که بتوانید با خیال راحت خودرو را کنترل کنید و توقف فوری انجام دهید، می‌توانید رانندگی کنید. درواقع باید مطمئن باشید که می‌توانید خودرو را در هر شرایطی کنترل کنید.

احتمالاً شش هفته پس از تعویض مفصل کامل زانو یا حدود سه هفته پس از تعویض جزئی زانو می‌توانید دوباره رانندگی کنید. اگر زانوی چپ خود را جراحی کرده‌اید و خودروی شما دنده‌اتوماتیک است، می‌توانید زودتر به رانندگی برگردید، به شرطی  که مسکن‌های قوی مصرف نکرده باشید.

درباره شرایط رانندگی بعد از عمل تعویض مفصل زانو بیشتر بدانید.

کلام آخر

به خاطر داشته باشید، بهترین نتیجه بعد از جراحی زمانی به دست می‌آید که اقدامات لازم بعد از جراحی را به‌درستی انجام دهید. این اقدامات به روند بهبود بیمار کمک می‌کنند و باعث می‌شوند سریع‌تر قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود باشد. دکتر جواهری یکی از جراحان و متخصصان است که درزمینه عمل جراحی تعویض مفصل زانو تخصص دارد. او بعد از انجام عملی موفقیت‌آمیز، نکات کلیدی در مورد مراقبت از خود را به بیمار یادآوری می‌کند. همچنین تمرین‌ها و ورزش‌های سبکی نیز برای بهبود عملکرد بیمار به او پیشنهاد می‌دهد. بنابراین اگر قصد دارید عمل تعویض مفصل زانو انجام دهید به مرکز ما مراجعه کنید و از خدمات ما بهره‌مند شوید.