مواد غذایی مفید برای درمان آرتروز زانو

بیماری آرتروز زانو به‌دلیل ضعیف بودن مفصل زانو و در پی آن، ساییدگی مفصل زانو به وجود می‌آید.

غضروف‌ها در حالت طبیعی دائماً در حال ترمیم و بازسازی خود هستند ولی اگر میزان آسیب‌دیدگی بیشتر از حالت طبیعی باشد، غضروف دیگر قادر به ترمیم خود نیست و دچار ساییدگی یا آرتروز زانو می‌شود.

متأسفانه بیماری آرتروز، جزو اختلالاتی است که درمان قطعی ندارد اما این بدان معنا نیست که بیمار با هیچ روش درمانی به بهبودی دست نمی‌یابد؛ بلکه بدین معناست که درمان آرتروز باید دائمی و مداوم بوده و عموماً تا آخر عمر ادامه داشته باشد.

شاید مصرف دارو برای درمان این بیماری بسیار مؤثر باشد و بیمار را برای ساعتی از درد خلاص کند. اما این روش به هیچ عنوان همیشگی نیست و بعد از تمام شدن اثر دارو، درد بیمار مجدد ظاهر می‌شود.

در این حالت بیمار باید در کنار مصرف دارو به فکر روش درمانی مؤثرتر و کاربردی‌تر باشد.

تغذیه، یکی از این روش‌هاست که در درمان بیماری آرتروز زانو بسیار اهمیت دارد و با تأثیری که در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد، قدرت دفاعی بدن را در برابر مقابله با التهاب بالا می‌برد. همچنین تغذیه با تأثیری که در تقویت مفصل زانو دارد، از پیشرفت علائم آرتروز زانو جلوگیری به عمل می‌آورد.

افراد مبتلا به آرتروز برای درمان بیماری خود باید چند اصل تغذیه را رعایت کنند. در این مطلب به بررسی بهترین مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

برای درمان آرتروز چی بخوریم؟

ویتامین‌ها یکی از تأثیرگذارترین مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو هستند

ویتامین دی، ویتامین سی و اسید فولیک از بهترین و مؤثرترین ویتامین‌ها در تقویت استخوان‌ها و تسکین درد آرتروز زانو هستند.

دریافت کافی ویتامین D ازطریق رژیم غذایی برای سلامت زانوها بسیار اهمیت دارد. این ویتامین به جذب کلسیم، تقویت رشد استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند و باعث بازسازی سلامت استخوان می‌شود. استخوان‌های سالم برای سلامت زانوها مهم و ضروری هستند.

همچنین کمبود ویتامین D با پیشرفت آرتروز زانو در ارتباط است. اگرچه ویتامین D را می‌توان ازطریق نور خورشید دریافت کرد، توصیه می‌شود برای جلوگیری از سرطان پوست، ساعاتی را که در معرض خورشید قرار می‌گیرید، محدود کنید.

افزودن مواد غذایی غنی از این ویتامین از خطر کمبود ویتامین D جلوگیری می‌کند و باعث حفظ سلامت زانو می‌شود. منابع غذایی غنی از این ویتامین شامل شیر و ماست غنی‌شده، زرده تخم‌مرغ و ماهی چرب مانند سالمون و تن هستند.

بدن برای تولید کلاژن نیاز به ویتامین C دارد و همان‌طور که می‌دانید یکی از مواد اصلی تشکیل‌دهنده غضروف نیز کلاژن است. دریافت زیاد این ویتامین، تأثیر بسیار خوبی در ترمیم غضروف‌ها و پیشگیری از شدید شدن بیماری آرتروز زانو دارد. میوه‌ها و سبزیجات، بهترین منبع تأمین ویتامین سی هستند که مهم‌ترین آن‌ها فلفل سبز، فلفل قرمز، اسفناج، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، پرتغال، توت‌فرنگی، کیوی و گریپ‌فروت می‌باشند.

دریافت اسید فولیک برای اشخاصی که به آرتروز از نوع آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بسیار مؤثر است. اسید فولیک یکی از داروهای مؤثر در درمان آرتریت و زانودرد است که حتماً باید توسط پزشک متخصص ارتوپد تجویز شود.

کلسیم به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند

کلسیم به استخوان‌ها و مفصل زانوی شما کمک می‌کند تا توانایی کافی در برابر تحمل وزن بدن را داشته باشند.

با اینکه کمبود کلسیم باعث بروز پوکی استخوان و کم شدن تراکم استخوان می‌شود، اما عارضه پوکی استخوان، یکی از مهم‌ترین عواملی است که در ایجاد آرتروز زانو نقش مهمی ایفا می‌کند.

پوکی استخوان با ضعیف کردن استخوان‌ها و همچنین ازطریق کج شدن مفاصل باعث ایجاد آرتروز می‌شود. زمانی که پوکی استخوان در ناحیه زانو ایجاد می‌شود (به‌ویژه در افراد میانسال و مسن)، زانو دچار انحراف می‌شود. این انحراف و کجی، زمینه را برای ایجاد آرتروز زانو مهیا می‌سازد.

بنابراین کلسیم، یکی از مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو است. کلسیم ماده معدنی مهمی برای بدن است که در مواد غذایی مختلفی نظیر شیر، ماست و سبزیجات به رنگ سبز تیره یافت می‌شود.

کلسیم برای اینکه در بدن جذب شود نیاز به ویتامین دی دارد که برای تأثیرگذاری بهتر هر دوی این مواد باید با هم مصرف شوند.

البته بدن به میزان معینی از کلسیم برای تقویت استخوان‌ها نیاز دارد و مصرف بیش‌ازحد آن ممکن است مشکلاتی را به بار بیاورد.

حتما بخوانید: درمان پوکی استخوان

برای جلوگیری از پیشرفت آرتروز زانو از مصرف امگا 3 غافل نشوید

اولین نشانه‌های بارز در بیماری آرتروز زانو شامل تحلیل و تجزیه کلاژن غضروف‌ها و کم شدن قدرت ترمیم و جذب ضربه توسط غضروف‌ها است، که طبق تحقیقات به عمل‌آمده هر دو این علائم با مصرف امگا 3 بهبود می‌یابند.

ازآنجایی‌که اسیدهای چرب امگا-3، بیوشیمی بیماری آرتروز را تحت تأثیر قرار می‌دهند، نه‌تنها از بروز این بیماری پیشگیری می‌کنند بلکه پیشرفت آن را نیز کند می‌نمایند.

اگر برای درمان آرتروز به پزشک و متخصص ارتوپد مراجعه کنید، قطعاً رژیم غذایی با چربی کم و اسید چرب اشباع‌نشده تجویز می‌شود تا خطر التهاب حاصل از آرتروز کاهش یابد.

امگا3 یکی از همین مواد غذایی است که از چربیهای غیراشباع ساخته شده است و تأثیر بسیار خوبی در کم کردن درد و التهاب دارد.

ماهی سالمون، ماهی قزل آلا، تخم کتان و گردو مهم‌ترین منابع اسید چرب امگا 3 هستند.

روغن زیتون نیز با داشتن ترکیبی طبیعی در خود، التهاب ناشی از آرتروز را کاهش می‌دهد.

آهن، از مواد مغذی مفید برای آرتروز زانو است

آهن (Iron) در ساخت پروتئینی به نام هموگلوبین (Haemoglobin) نقش اساسی دارد. این پروتئین، اکسیژن را ازطریق خون به سرتاسر بدن می‌رساند و سیستم ایمنی را سالم نگه می‌دارد.

افرادی که آهن کافی را ازطریق رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند، اغلب احساس خستگی می‌کنند، و بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به عفونت‌ها هستند.

اگر آهن کافی دریافت نکنید، ممکن است به اختلالی به‌نام کم‌خونی فقر آهن (Iron Deficiency Anaemia) دچار شوید که علائمی مانند شکنندگی ناخن‌ها، نازک شدن موها، تپش قلب، خارش پوست و زخم‌های دهانی ایجاد می‌کند.

اگر آرتروز زانو دارید، احتمال ابتلا به کم‌خونی ناشی از فقر آهن در شما بیشتر است. چون این وضعیت بر میزان جذب آهن بدن تأثیر می‌گذارد. در ضمن داروهایی که مبتلایان به آرتروز زانو مصرف می‌کنند، جذب آهن را برای بدن سخت‌تر می‌کنند.

اما آهن موردنیاز بدن را در این خوراکی‌ها می‌توان یافت:

• گوشت قرمز
• ماهی
• طیور
• حبوباتی مانند لوبیا و نخود
• سبزیجات تیره، مانند اسفناج و کلم بروکلی

نکته مهم دیگر اینکه ویتامین سی می‌تواند به جذب آهن از منابع غیرگوشتی کمک کند. پس به فکر مصرف خوراکی‌های غنی از ویتامین سی مانند مرکبات، انواع توت‌ها، بروکلی و فلفل هم باشید.

اگر کم‌خونی فقر آهن دارید، پزشک ممکن است مکمل‌ها یا داروهایی تجویز کند که به بهبود سطح آهن کمک می‌کنند. پس حتماً در این مورد با پزشک متخصص مشورت کنید.

با مصرف مواد غذایی مفید، وزن خود را پایین بیاورید

وزن بالا عامل تشدیدكننده استئوارتریت یا ارتروز زانو است. در این بیماری، غضروف زانو از بین می‌رود و پس از آن دچار سائیدگی می‌شود؛ زیرا یکی از اصلی‌ترین نقش‌های مفصل زانو، تحمل وزن بدن است.

هنگامی که انسان روی سطح همواری حرکت می‌کند، فشار واردشده به زانوها یک و نیم برابر وزن بدن است. یعنی شخصی با 50 کیلوگرم وزن، با هر قدم، 75 کیلوگرم فشار به زانوهایش وارد می‌کند.

هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن از پله‌ها، نیروی واردشده به هر زانو دو تا سه برابر وزن بدن است.

این فشار هنگام خم شدن برای بستن کفش یا برداشتن چیزی از روی زمین، چهار تا پنج برابر وزن بدن است. کم کردن وزن، اقدام مهمی برای کاهش فشار واردشده به زانوها به شمار می‌رود.

همان‌طور که مصرف مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو ضروری است، رژیم غذایی مناسب نیز به درمان التهاب و درد زانو کمک می‌کند و تأثیر بسیار خوبی در کم کردن وزن و پیشگیری از بیماری آرتروز زانو دارد.

البته رژیم غذایی تنها برای کاهش وزن مؤثر نیست و بیمار باید در کنار مصرف مواد غذایی مفید برای آرتروز زانو، از ورزش‌هایی نظیر پیاده‌روی نیز برای کم کردن وزن و کاهش درد کمک بگیرد.

نکاتی برای حفظ وزن سالم

حفظ وزن سالم برای افراد مبتلا به آرتروز زانو ضروری است؛ زیرا وزن اضافی فشار بیشتری به مفاصل وارد می‌کند و درد، التهاب و تورم را افزایش می‌دهد.

• احساس سیری: فیبر طبیعی می‌تواند احساس سیری طولانی‌مدت ایجاد کند و به کاهش کلسترول یا پیشگیری از دیابت کمک کند. جو دوسر درشت، غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات تازه منابع خوبی از فیبر هستند.
• روش‌های پخت: غذاهای پخته‌شده، کبابی، بخارپز و برخی غذاهای خام را به‌جای غذاهای سرخ‌شده در روغن انتخاب کنید. سرخ کردن کالری بیشتری به غذا اضافه می‌کند و بیشتر ارزش غذایی را از بین می‌برد.
• ورزش: ورزش برای تناسب اندام کلی و حفظ وزن مناسب مهم است. درد زانو ممکن است برخی تمرینات را دشوار کند، اما کشش‌های ساده و سایر تمرینات حرکتی می‌توانند به تقویت عضلات پا کمک کرده و راه رفتن را آسان‌تر کنند. مطالعه‌ای نشان می‌دهد که افراد دارای اضافه وزن مبتلا به آرتروز که 10 درصد یا بیشتر از وزن خود را کم کرده‌اند، کاهش درد و بهبود عملکرد را تجربه کرده‌اند.

مواد غذایی مضر برای افراد مبتلا به آرتروز زانو

بیمار مبتلا به آرتروز زانو دائماً به‌دلیل التهاب زانو با درد و علائم دردناکی دست و پنجه نرم می‌کند.

در این شرایط بیمار باید در انتخاب مواد غذایی دقت بیشتری داشته باشد؛ زیرا برخی مواد غذایی باعث افزایش التهاب می‌شوند و برای تسکین درد بهتر است از مصرف آن‌ها بپرهیزید یا مصرف آن‌ها را به حداقل برسانید.

مواد غذایی مضر برای آرتروز زانو که باعث افزایش التهاب و درد بیمار می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

شیرینی‌ها و مواد غذایی شیرین

شکر و مواد غذایی شیرین به علت فعل و انفعالات با چربی و پروتئین باعث ایجاد التهاب در بدن می‌شوند. همچنین سایر کربوهیدرات‌های تصفیه‌نشده نظیر نان سفید نیز می‌تواند همین تأثیر را بر بدن بگذارد.

چربی‌های اشباع‌شده و ترانس

حتی اگر هیچ مشکل سلامتی‌ای نداشته باشید، همیشه بهتر است از مصرف بیش‌ازحد چربی‌های اشباع اجتناب کنید؛ زیرا مصرف این مواد غذایی می‌تواند موجب بروز مشکلات متعددی از پیشرفت بیماری‌های قلبی گرفته تا بدتر شدن زانو درد و دردهای مفصلی شود.

غذاهای نیمه‌آماده و فست‌فود سرشار از این چربی‌ها هستند. بنابراین برای پیشگیری از بدتر شدن التهاب و درد خود مصرف این مواد را به حداقل برسانید.

مصرف بیش‌‌ازحد نمک

مصرف بیش‌ازحد نمک یا همان سدیم می‌تواند منجر به بسیاری از مسائل بهداشتی ناشی از احتباس آب و فشارخون بالا، ازجمله درد مفاصل شود.

بدن شما برای روانکاری و نرمی مفاصل نیاز به توازن مناسبی از مایعات دارد اما مقدار بیش‌ازحد آن می‌تواند موجب التهاب و ورم مفاصلتان شود که به تبع آن درد زیادی هم خواهد داشت.

اسیدهای چرب امگا 6

هر چقدر که اسیدهای چرب امگا 3 در درمان و تسکین التهاب حاصل از آرتروز زانو مؤثر هستند، به همان اندازه اسیدهای چرب امگا 6 باعث بدتر شدن التهاب بیمار می‌شوند و زیاد شدن التهاب نتیجه‌ای جز دردهای مفصلی نخواهد داشت.

برای مقابله با اثرات منفی این اسید چرب باید تعادل مناسبی بین اسید چرب امگا 3 برقرار شود تا مشکلی جدی ایجاد نشود.

الکل و سیگار

بنیاد آرتریت توصیه می‌کند مصرف الکل را محدود کرده و از سیگار کشیدن خودداری کنید. الکل ممکن است با برخی داروها، ازجمله مسکن‌ها، تداخل داشته باشد.

غذاهای حساسیت‌زا

برخی افراد به غذاهای خاصی حساسیت دارند. حذف غذاهای حساسیت‌زا ازطریق رژیم غذایی حذفی ممکن است راهی برای بهبود علائم باشد.

غذاهایی که کمکی نمی‌کنند (شواهد علمی ندارند)

• ژلاتین، کلاژن و پکتین
• رژیم غذایی قلیایی
• سرکه سیب
• رژیم غذایی خام‌خواری

جمع‌بندی

شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند برخی غذاها و مواد مغذی می‌توانند علائم آرتروز را بهبود بخشند. آن‌ها این کار را با مبارزه با التهاب، تأمین مواد مغذی و تقویت عملکرد استخوان، عضله و سیستم ایمنی انجام می‌دهند. برخی مواد غذایی نیز باعث افزایش التهاب می‌شوند. بنابراین مصرف آن‌ها به افراد مبتلا به آرتروز توصیه نمی‌شود. حفظ وزن متوسط نیز می‌تواند به کاهش فشار اضافی بر مفاصل کمک کند، که می‌تواند در مدیریت درد مؤثر باشد. نکته قابل توجه این است که رژیم غذایی به‌تنهایی به درمان آرتروز کمک نمی‌کند بلکه علائم آن‌ را کاهش می‌دهد. بنابراین اگر مبتلا به آرتروز هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید و تنها به رژیم غذایی اکتفا نکنید. دکتر علیرضا جواهری، یکی از متخصصان باتجربه درزمینه درمان آرتروز است که می‌تواند به درمان بیماری شما کمک کند. بنابراین اگر آرتروز دارید با شماره‌های مطب تماس بگیرید و برای ویزیت با ما هماهنگ کنید.

منابع

medicalnewstoday.com

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

versusarthritis.org