آب آوردن زانو - علت، علائم و نحوه تشخیص و درمان

 آب آوردن زانو یا افیوژن یا ورم زانو، مشکل جدی و آزار دهنده ای است که در آن مایع مفصلی اطراف زانو بیشتر از مقدار طبیعی ترشح می شود. در این صورت بیمار به علائم و دردهای غیر قابل تحمل دچار می شود. آب آوردن زانو را می توان با روش های کم تهاجمی همچون ورزش درمانی و فیزیوتراپی درمان کرد.

منظور از آب آوردن زانو چیست؟

آب آوردن زانو یا افیوژن زمانی رخ می دهد که مایع سینوویال یا مایع زلاله ای بیش از حد در مفصل زانو تجمع یابد. زمانی که چنین حالتی پیش بیاید، مفصل زانو متورم و بزرگتر از حالت طبیعی شده و معمولا دردناک می شود.

در تمام مفاصل بدن، مقدار مشخصی از مایع وجود دارد که بستر مناسبی برای حرکت هموار و بدون ناراحتی استخوان را فراهم می کند. اما در برخی مواقع این مایع به دلیل ضربات وارده شده به زانو یا بیماری خاصی همچون روماتیسم،  بیشتر از حد طبیعی ترشح شده که در این صورت اصطلاحاً گفته می شود که زانو آب آورده است.

تشخیص و درمان به موقع عارضه آب آوردن زانو بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در صورت تاخیر در درمان می تواند خطرات ذیل را برای فرد به وجود آورد:

• تحلیل رفتن ماهیچه های زانو: مایع موجود در زانو می‌تواند باعث آسیب دیدن ماهیچه‌های زانو شود. این آسیب‌دیدگی، ماهیچه‌ها را ضعیف می‌کند و موجب تحلیل رفتن آنها می‌شود.
• بروز عارضه کیست بیکر: وجود مایع اضافی در زانو باعث به وجود آمدن کیست بیکر در ناحیه پشت زانو می‌شود. اگر وضعیت کیست وخیم باشد، به خارج کردن تهاجمی مایع از آن نیاز خواهید داشت.

علائم آب آوردن زانو

از مهم ترین علائم آب آوردن زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زانو درد: این علامت تنها در برخی از بیماران مشاهده می شود، به گونه ای که برخی از درد شدید زانو رنج می برند و در برخی دیگر هیچ ناراحتی‌ای مشاهده نمی شود.
• سفت و خشک شدن زانو: زمانی که آب اضافه در مفصل زانو جمع شود، امکان باز و بسته شدن زانو سخت می شود. به همین جهت اغلب بیماران در کنار درد و تورم زانو دچار خشکی زانو نیز می شوند.
• متورم شدن زانو: جمع شدن آب اضافه در زانو باعث پُف کردن و متورم شدن این ناحیه می‌شود. اگر زانوی آب‌آورده را با زانوی طبیعی مقایسه کنید، این موضوع مشهودتر و محسوس‌تر هم خواهد بود.

علت آب آوردن زانو چیست؟

عوامل مختلفی در بروز این عارضه زانو دخیل هستند. برخی از این عوامل موجب بروز مشکلات موقتی شده و صرفا با استراحت برطرف می شوند، اما برخی دیگر منجر به عمل جراحی خواهند شد. از مهم ترین علل آب آوردن زانو می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

جراحت یا آسیب دیدن زانو

مصدومیت و جراحات مفصل یکی از شایع ترین عوامل آب آوردن زانو یا افیوژن هستند. جراحات ذیل باعث تجمع آب در زانو می شوند:

• پارگی رباط صلیبی زانو
• وارد شدن فشار بیش از حد به زانو
• آسیب دیدن زانو در حین حوادث رانندگی یا ورزشی
• شکستگی استخوان

بیماری آرتروز

آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت دو نمونه از شایع ترین انواع آرتروز هستند که موجب تجمع آب اضافی در زانو می شوند. این بدان دلیل است که هر دوی این بیماری ها باعث تحلیل و از بین رفتن تدریجی مفصل زانو می‌شوند. در چنین شرایطی، مفصل زانو طی یک واکنش طبیعی برای جلوگیری از تخریب خود مقدار مایع مفصلی را افزایش می‌دهد. درنتیجه افیوژن یا آب آوردن زانو رخ می‌دهد.

علاوه بر آرتروز، مشکلات و بیماری هایی دیگری نیز وجود دارند که در آب آوردن زانو دخیل هستند:

• عفونت مفصل زانو
• نقرس
• انواع کیست
• تومور
• روماتیسم مفصلی

اضافه وزن

وزن زیاد به بافت و مفصل زانو فشار وارد می‌کند و موجب تجمع آب در این قسمت از بدن می‌شود. چاقی خطر ابتلا به آرتروز را نیز افزایش می‌دهد.

درمان بدون جراحی آب آوردن زانو

روش های درمان آب آوردن زانو به عوامل مختلفی همچون سن بیمار، شدت بیماری و علائم آن بستگی دارند. بهترین و سریع تر راه درمان آب آوردن زانو، مراجعه زود هنگام به متخصص و جراح ارتوپد است.

زمانی که برای درمان این عارضه به جراح ارتوپد مراجعه می کنید، او پس از تشخیص علت این عارضه در ابتدا سعی می کند با اقدامات درمانی ساده و کم تهاجمی بیماری شما را درمان کند. در ادامه به هر یک از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:

استراحت کردن

اگرچه تحرک و تقویت زانو مهم است، بیماری آب آوردن زانو جزو بیماری هایی است که فعالیت و تحرک داشتن علائم بیماری را بدتر می کنند. زانویی که دچار آب آوردگی شده است، نیاز به استراحت دارد تا فرایند ترمیم و بازسازی خود را آغاز کند. البته باید از استراحت بیش از حد خوداری کنید. برای جریان یافتن خون در زانو و تسکین درد می توانید هر چند دقیقه یکبار زانوها را بالا بگیرید.

گذاشتن یخ در زانو

هدف از قرار دادن یخ در ناحیه زانو، کاهش تورم و التهاب موضع آسیب دیده است. برای تسکین سریعتر درد بهتر است ماساژ یخ را انجام دهید. بدین ترتیب یخ‌ها را به طور مکرر جابه جا کنید و نگذارید که در یک نقطه باقی بمانند.

توجه داشته باشید که باید از گذاشتن طولانی مدت یخ روی ناحیه آسیب دیده خودداری کنید؛ زیرا یخ رگ‌های خونی را محدود می‌کند، جریان خون به ناحیه آسیب دیده را کاهش می‌دهد و روند بهبود را کندتر می‌کند.

مصرف داروهای ضد التهاب و ضد درد

جراح ارتوپد برای کم کردن درد و علائم بیماری، برای بیمار تعدادی داروهای ضد درد و ضد تورم تجویز می نماید که تا حد زیادی درد بیمار را تسکین می دهند. همچنین اگر علت آب آوردن زانو، عفونت در زانو باشد در این صورت پزشک برای شما داروهای آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.

پیشنهاد می شود در تمام طول درمان خود از بریس یا زانوبند های مخصوص استفاده کنید تا هنگام باز و بسته شدن زانو، دچار آسیب دیدگی نشوید.

ورزش

ورزش یکی از بهترین راه های درمان و کاهش دردهای حاصل از آب آوردن زانو است. البته همه ورزش‌ها مؤثر نیستند، بنابراین نباید بدون هیچ اطلاع و آموزشی ورزش را آغاز کنید.

نوع حرکت ورزشی مخصوص زانو و واجد شرایط بودن شما برای استفاده از ورزش به‌عنوان راه درمانی؛ بستگی به نظر پزشک و جراح ارتوپد دارد. نوع حرکات ورزشی بسته به عواملی همچون شدت بیماری، شرایط بدنی بیمار، سن او و علت بیماری  متفاوت است و جراح ارتوپد با بررسی تمام این عوامل بهترین حرکات ورزشی را برای درمان دردها و علائم به شما پیشنهاد می دهد.

فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی ابتدا سعی می‌کند به علت اصلی آب آوردن زانو پی ببرد. این تشخیص به او کمک می‌کند تا برنامه درمانی ورزشی مخصوص بیمار را به نحوی تنظیم کند که به کاهش تجمع مایع اضافه در زانو کمک کند.

تخلیه آب زانو

اگر تجمع مایع در اطراف مفصل زانو خیلی حاد و ناتوان کننده باشد، پزشک ممکن است با استفاده از یک سرنگ مایع اضافی اطراف مفصل زانو را تخلیه کند. این روش صرفا علائم را برطرف می‌کند و درمانی برای مشکل اصلی نیست، اما موقتا می‌تواند باعث تسکین ناراحتی‌های ناشی از آب آوردن زانو شود.

جراحی و سایر روش های درمان آب آوردن زانو

در اغلب موراد عارضه آب آوردن زانو با درمان های ساده و کم تهاجمی تسکین می یابد. اما در مورادی که تورم زانو به حدی شدید باشد که فرد نتواند به راحتی راه برود و به فعالیت های روزمره خود بپردازد، جراح ارتوپد جراحی را توصیه می کند. روش های جراحی برای درمان آب آوردن زانو شامل موارد ذیل می‌باشند:

جراحی آرتروسکوپی

جراحی آرتروسکوپی که با یک دستگاه مجهز به دروبین به نام آرتروسکوپ صورت می گیرد، یک روش جراحی کم تهاجمی است که در درمان انوع اختلالات زانو به کار می رود. جراحی آرتروسکوپی زانو به منظور اصلاح آسیب دیدگی زانو و برطرف کردن دردها و علائم بیماری است.

در این جراحی، جراح مایع کدر داخل مفصل را از طریق دوربین آتروسکوپی خارج کرده و از همین راه یک مایع شفاف و زلال جایگزین آن می‌کند تا داخل مفصل بهتر دیده شود. دلیل دیگر انجام این کار، افزایش حجم داخل مفصل است تا اجزای مفصل بیشتر از هم فاصله بگیرند،  بهتر دیده شوند و فضای کافی برای حرکت کردن آرتروسکوپ در مفصل نیز مهیا شود. پزشک ارتوپد می تواند بسیاری از قسمت های داخل مفصل را از طریق آرتروسکوپ ببیند و مشکلات آن را تشخیص دهد.

جراحی تعویض مفصل زانو

در مواقعی که به علت آب آوردن زانو این مفصل تخریب شده است، دردهای شدیدی در آن ایجاد می شوند که ممکن است فرد را حتی از انجام فعالیت های ساده ای نظیر بالا رفتن از پله و یا راه رفتن منع کند.

درد حتی ممکن است به هنگام نشستن و خوابیدن هم وجود داشته باشد. اگر استفاده از دارو، تغییر سطح فعالیت های روزمره زندگی و استفاده از عصا هم نتوانند مشکلات بیمار را کاهش دهند، معمولاً آخرین اقدام تعویض مفصل زانو است.

جراح ارتوپد غضروف ها و استخوان های آسیب دیده شما را برمی دارد و ایمپلنت های پلاستیکی و فلزی را جایگزین آن‌ها می کند تا توازن و عملکرد را به زانو های شما برگرداند.

در این مرحله پزشک ابتدا سعی می کند قبل از جراحی از روش های کمتر تهاجمی زیر برای درمان درد و علائم بیماری استفاده کند:

• تزریق کورتیکواستروئید: داروهای کورتیکواستروئید از دسته داروهای کورتونی هستند که جزو داروهای ضد التهاب بسیار قوی می باشند و با تزریق آن به مفصل زانو از درد و التهاب پیشگیری می کنند. تزریق کورتیکواسترئید در مفصل زانو حتما باید تحت نظر پزشک انجام شود تا مشکلی ایجاد نشود.
• پی آر پی: پی آر پی یا پلاسمای غنی شده روشی موثر در درمان تورم زانو است. در این روش، پزشک پس از گرفتن خون از بیمار، مجدد همان خون را به وی تزریق می کند. با تزریق مجدد خون به درون بدن پلاکت خون افزایش می‌یابد و بدین ترتیب مفصل زانو شروع به ترمیم می کند.

آیا آب آوردن زانو خطرناک است؟

مفصل زانو برای اینکه از آسیب ها و صدمات احتمالی مصون بماند، درون غشایی به نام کپسول قرار گرفته است. در اطراف این کپسول مقدار بسیار محدودی مایع قرار دارد تا از زانو محافظت کند.

آب آوردن زانو، بیماری مرتبط با تجمع مایع اضافی در اطراف مفصل است. همانطور که بدان اشاره کردیم، ضربات وارده به زانو، عفونت زانو، آرتروز زانو، اضافه وزن، پارگی مفصل زانو، نقرس،و انواع تومور از مشکلات و بیماری هایی هستند که منجر به  آب آوردن زانو می‌شوند.

اگر آب آوردن زانو  یکی از زانوها را درگیر کند و به موقع درمان شود، خطرناک نیست. توجه به علائم افوژن یا آب آوردن زانو بسیار اهمیت دارد.

راه های پیشگیری از آب آوردن زانو

افزایش سن، انجام برخی ورزش ها همچون فوتبال و بسکتبال، اضافه وزن و چاقی و مبتلا بودن به آرتروز و ساییدگی زانو از جمله عوامل خطر ساز هستند که احتمال ابتلا به آب آوردن زانو را تا چندین برابر افزایش می دهند. با این وجود، پیشگیری از آب آوردن زانو کاری دور از تصور نیست و با رعایت توصیه های زیر می توانید از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید:

• عضلات اطراف زانو و مفصل ران را تقویت کنید. عضلات قوی از مفصل زانو به‌خوبی حمایت کرده و از آسیب دیدن آن جلوگیری می کنند.
• مراقب اضافه وزن و چاقی خود باشید. می توانید برای کاهش وزن خود ورزش کنید. البته باید ورزشی را انتخاب کنید که فشار زیادی را به مفصل وارد نکند.
• اگر دچار یک بیماری مزمن مفصلی مثل استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا نقرس هستید، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را بررسی کند.
• از انجام حرکات چرخشی و پرشی شدید خودداری کنید و روی سطوح ناصاف ندوید. تمرینات و ورزش‌هایی را انجام دهید که برای زانوها نسبتاً آسان هستند.