به برآمدگی و برجسته شدن پشت زانو در اثر تجمع مایع مفصلی، کیست پشت زانو یا کیست بیکر می‌گویند. ویلیام بیکر اولین شخصی بود که این بیماری را کشف کرد و به توضیح آن پرداخت. به همین جهت این بیماری به کیست بیکر نیز معروف است.
کیست‌های پشت زانو معمولاً در لبه خارجی مفصل ایجاد می‌شوند و حالتی نسبتاً سفت و کشسان دارند. این کیست، نوعی ورم است که از مایع سینوویال که در داخل مفصل وجود داشته و وظیفه لغزنده ساختن مفصل را بر عهده دارد، پر می‌شود.
کیست بیکر چگونه به وجود می‌آید؟
تجمع مایع اضافی در پشت زانو به‌دنبال وارد شدن ضربه شدید به زانو و تورم و التهاب بورس‌ها، از مهم‌ترین علل ابتدای فرد به کیست بیکر است.
برای درک بهتر روند ایجاد کیست بیکر، بیایید نگاهی به آناتومی مایع و کپسول مفصلی بیندازیم.
کپسول مفصلي، ساختاری کيسه‌مانند و ضخيم است که اطراف تمام مفصل زانوي شما را مي‌پوشاند و از آن حمايت و محافظت مي‌نمايد.
کپسول مفصلي، با لايه آستر يا غشايی مخصوص به نام سينوويوم پوشانده شده است. غشاي سينوويوم، مايعي به نام مايع سينوويال را توليد مي‌کند. اين مايع به‌عنوان عامل لغزنده‌کننده مفصل زانو عمل کرده و در زمان حرکت زانو هم نقش ضربه‌گير را ایفا می‌کند.
همچنین چند بافت کیسه‌ای کوچک‌تر به نام بورس نیز در اطراف مفصل زانو وجود دارند. هر بورس به شکل کیسه‌ای کوچک و پُر از مایع سینوویال بوده که با آستری نازک پوشانده شده است.
بورس‌ها معمولاً در اطراف مفصل‌ها و در نقاطی که رباط‌ها و تاندون‌ها با استخوان‌ها تماس پیدا می‌کنند، وجود دارند.
بورس‌ها به کاهش اصطکاک و افزایش دامنه حرکتی مفاصل کمک می‌کنند. بورسی که در قسمت پشت زانوی شما قرار گرفته است، بورس پوپلیتئال نام دارد. در زمان بروز عارضه کیست بیکر، این دو ساختار (کپسول مفصلی و بورس) متورم می‌شوند.
مهم‌ترین عواملی که موجب افزایش مایع مفصلی و تورم زانو می‌شوند عبارت‌اند از:
- وجود عفونت در مفصل زانو
- وارد شدن ضربه شدید به زانو و آسیب دیدن مفصل زانو
- پارگی غضروف و پارگی مینیسک زانو
- آرتریت یا آرتروز زانو
تمامی این بیماری‌ها سبب می‌شوند زانوی شما مقدار زیادی مایع تولید کند و درنتیجه کیست بیکر ایجاد شود.
علائم کیست بیکر یا کیست پشت زانو چیست؟
کیست پشت زانو، بیماری دردناکی است که می‌تواند به‌صورت نوعی ورم در ناحیه پشت زانو رخ دهد. در برخی مواقع بیمار هیچ‌گونه علائمی مشاهده نمی‌کند. اما در صورتی که این عارضه با علائمی همراه باشد، معمولاً با نشانه‌‌های زیر ظاهر می‌شود:
- تورم و برجستگی غیرطبیعی در پشت زانو
- احساس درد در ناحیه زانو که این درد با خم و راست کردن بیش از اندازه شدت می‌یابد.
- احساس سفتی و خشکی در پشت زانو
- ایجاد تورم در داخل ساق پا که بیشتر درصورت پاره شدن کیست به وجود می‌آید
- ایجاد خون‌مردگی در ساق پا
- قفل کردن زانو
- شنیده شدن صداهای غیرطبیعی از مفصل زانو
چه افرادی بیشتر به کیست پشت زانو دچار می‌شوند؟
کیست بیکر یا کیست پشت زانو بیشتر در گروه‌های زیر دیده می‌شود:
- کیست بیکر اغلب کودکان 4 تا 7 سال و بزرگسالان 35 تا 70 سال را درگیر می‌کند؛ البته این بیماری در بزرگسالان بیشتر از کودکان دیده می‌شود. همچنین احتمال ایجاد کیست پشت زانو در بیمار بالای ۳۵ سالی که دارای مشکلات زمینه‌ای در زانو است، بیشتر می‌باشد.
- افراد مبتلا به آرتریت بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به کیست پشت زانو هستند؛ تمام انواع آرتریت مانند استئوآرتریت (شایع‌ترین نوع)، آرتریت روماتوئید، آرتریت سوریاتیک و نقرس احتمال بالا رفتن مایع مفصلی و درنهایت کیست پشت زانو را افزایش می‌دهند.
- همچنین اگر مینیسک یا یکی از لیگامان‌های زانویتان پاره شده یا مفصل زانویتان دچار عفونت شده باشد، ممکن است دچار کیست بیکر شوید.
- بیماران مبتلا به هموفیلی و لوپوس بیشتر از افراد معمولی در معرض التهاب و درد شدید در مفصل هستند.
پزشک با کمک چه روش‌هایی کیست پشت زانو را تشخیص می‌دهد؟
برای تشخیص کیست بیکر لازم است به متخصص ارتوپد یا فوق تخصص زانو مراجعه کنید تا معاینه پزشکی حرفه‌ای و کامل بر روی شما انجام گیرد. مهم‌ترین اقداماتی که پزشک برای تشخیص کیست بیکر انجام می‌دهد، عبارت است از:
معاینه بالینی و فیزیکی بیمار
مرحله اول تشخیص بیماری کیست پشت زانو با گرفتن شرح حال کامل از بیماری و بررسی سوابق پزشکی انجام می‌شود.
عکسبرداری اشعه ایکس از زانو
البته به کمک این روش تصویربرداری نمی‌توان توده کیست بیکر را مشاهده کرد، اما در صورتی که علائم آرتروز در زانو وجود داشته باشند، می‌توان با این آزمایش آن را تشخیص داد. درواقع خود بیماری آرتروز می‌تواند علتی برای بروز کیست بیکر باشد.
آزمایش ام‌آرآی
در روش ام‌آرآی از امواج مغناطیسی به‌جای پرتوهای اشعه ایکس برای تهیه تصاویر از بافت آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
آزمایش سونوگرافی یا اولتراسوند
در آزمایش اولتراسوند از امواج صوتی برای تشخیص وجود توده کیست جامد یا پُر از مایع استفاده می‌شود.
آیا کیست پشت زانو خطرناک است؟
خطرناک بودن و نبودن کیست بیکر بستگی به علت و علائم کیست پشت زانو دارد؛ به‌طور مثال در صورتی که علت ورم ناشی از فشار زیاد و آسیب‌دیدگی زانو باشد، عموماً خطرناک نیست و با استفاده از روش‌های درمان خانگی کیست زانو تسکین می‌یابد.
عارضه کیست پشت زانو زمانی خطرناک است که این عارضه با لخته خونی همراه باشد.
در صورتی که همراه با ورم شدید در پشت زانو، دچار کبودی و درد شدید، پیشنهاد می‌شود هرچه سریع‌تر برای تشخیص علت و علائم کیست پشت زانو به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
همچنین اگر توده پشت زانو به‌سرعت رشد کند و با دردهای متداولی همراه باشد، خطرناک است و باید زودتر به پزشک مراجعه کنید.
عوارض کیست بیکر چیست؟
شایع‌ترین عارضه کیست بیکر، پارگی آن است. کیست بیکر پاره‌شده زمانی اتفاق میفتد که کیسه اطراف کیست خیلی سریع یا با فشار بیش‌ازحد پر از مایع شود و بترکد.
پارگی کیست بیکر می‌تواند علائم دیگری در زانو و ساق پا ایجاد کند، ازجمله:
- درد تیز و خنجری در زانو یا ساق پا
- تورم در ساق پا و قسمت پایین پا
- احساس جاری شدن آب در ساق پا (اما داخل بدن)
- آسیب عصبی
- سندرم کمپارتمان (فشار اضافی دردناک در عضلات)
درمان کیست پشت زانو
در اغلب موارد درمان کیست پشت زانو با استفاده از روش‌های غیرتهاجمی و غیرجراحی انجام می‌شود. معمولاً از روش جراحی برای درمان این بیماری استفاده نمی‌شود؛ زیرا امکان بازگشت مجدد کیست وجود دارد. از روش جراحی تنها در مواردی که کیست بسیار بزرگ باشد و باعث عوارض زیادی گردد، استفاده می‌شود.
البته قبل از هر چیزی ابتلا باید علت بیماری درمان شود. برای مثال در صورتی که علت کیست پشت زانو، آرتریت یا پارگی غضروف باشد، ابتدا باید این مشکلات به‌طور کامل درمان شود.
درمان خانگی کیست پشت زانو
- به زانوی خود استراحت دهید؛ استراحت دادن به زانو یکی از گزینه‌های مهم درمان کیست پشت زانو است و از فعالیت‌هایی که بیماری را بدتر می‌کنند، بپرهیزید.
- در هنگام راه رفتن برای پیشگیری از وارد شدن فشار به زانو از عصا و چوب زیر بغل استفاده کنید.
- برای کاهش درد و ورم از دارو‌های مسکن و ضدالتهاب بدون تجویز پزشک استفاده کنید.
- در محل درد، یخ قرار دهید؛ یخ در کاهش التهاب و ورم زانو بسیار مؤثر است.
- از بانداژ و زانوبند برای کاهش ورم و ثابت ماندن زانو استفاده کنید؛ درصورت بانداژ کردن اطراف زانو، باند را به‌حدی محکم کنید که ساق پا بی‌حس نشود و قسمت زیر باند ورم نکند.
- وزن خود را در حالت تعادل نگه دارید؛ زیرا اضافه‌وزن باعث وارد آمدن فشار زیاد به زانو می‌شود.
تزریق دارو به زانو
متخصص ارتوپد ممکن است جهت کاهش التهاب، داروی کورتیکواستروئید نظیر کورتیزون را به درون زانو تزریق کند. البته شاید این کار در کاهش درد مؤثر باشد اما همیشه از عود مجدد کیست پیشگیری نمی‌کند. در درمان ورم پشت زانو (کیست بیکر) همچنین از روش‌های تزریق PRP(پی‌ارپی) و اوزون‌تراپی برای کاهش درد و التهاب ناشی از آن نیز استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نیز ممکن است در درمان کیست پشت زانو نقش اساسی داشته باشد. متخصص فیزیوتراپی ابتدا سعی می‌کند به علت کیست بیکر پی ببرد. این تشخیص به او کمک می‌کند تا برنامه درمانی ورزشی مخصوص بیمار را به نحوی تنظیم کند که به کاهش تجمع مایع اضافه در زانو کمک کند.
در طول فیزیوتراپی از روش‌هایی همچون موارد زیر برای درمان کیست پشت زانو استفاده می‌شود:
- آموزش تمرینات و حرکات تقویتی و اصلاحی
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
- آب‌درمانی
- شاک‌ویو تراپی (شوک درمانی)
- لیزردرمانی
تخلیه مایع اضافی از مفصل
اگر تجمع مایع در پشت زانو خیلی حاد و ناتوان‌کننده باشد، پزشک ممکن است با استفاده از سرنگ مایع اضافی را از پشت زانو تخلیه کند. این روش اگرچه صرفاً علائم را برطرف می‌کند و درمانی برای اصل مشکل محسوب نمی‌شود، اما موقتاً می‌تواند باعث تسکین ناراحتی‌های ناشی از آب آوردن زانو شود.
جراحی
به‌طور کلی نباید این کیست‌ها را با جراحی خارج کرد؛ زیرا مجدد پر می‌شوند و به حالت اولیه خود برمی‌گردند. از روش جراحی تنها در مواردی که کیست پشت زانو خیلی بزرگ و دردناک باشد، استفاده می‌شود.
آیا می‌توان از ابتلا به کیست پشت زانو پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای جلوگیری از بروز مجدد کیست بیکر، درمان صحیح مشکل زانو یا بیماری ایجادکننده کیست است.
برای پیشگیری از ابتلا به کیست پشت زانو، از انجام فعالیت‌هایی که مفصل زانو را در معرض آسیب‌دیدگی قرار می‌دهند، بپرهیزید.
- جلوگیری از وارد شدن ضربه به زانو می‌تواند خطر ابتلا به ورم پشت زانو را در مراحل اولیه کاهش داده یا احتمال عود آن را پس از درمان درد پشت زانو کاهش دهد.
توصیه‌ها و پیشنهادات مفید برای پیشگیری از ابتلا به کیست پشت زانو عبارت‌اند از:
- گرم کردن مفاصل زانو و بافت نرم آن ازطریق حرکات ورزشی یا فعالیت و کشش عضلات خود قبل از شروع ورزش یا فعالیت.
- پوشیدن کفش محافظ و مناسب برای فعالیت‌های خود.
- چرخش بر روی پاشنه (بخش توپی) پاهای خود (و نه ازطریق زانو) برای کمک به جلوگیری از آسیب‌های زانو.
- سرد کردن عضلات و مفاصل بعد از ورزش با انجام حرکات کششی ملایم و پایدار.
- توقف فعالیت‌های خود بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی زانو و استفاده از کمپرس یخ برای درمان تورم و مراجعه به مراکز پزشکی.
اگر کیست بیکر درمان نشود چه اتفاقی میفتد؟
این احتمال وجود دارد که کیست بیکر خود به خود از بین برود. اما به‌محض اینکه متوجه هرگونه توده یا رشد جدیدی در بدن خود شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر نیازی به درمان نداشته باشید، پزشک باید کیست بیکر را تشخیص دهد و مطمئن شود که چیز جدی‌تری نیست.
با بهبود زانو، مایع موجود در کیست دوباره جذب بدن می‌شود. برای کمک به بهبود زانو و جلوگیری از آسیب بیشتر، توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید.
چه زمانی باید برای کیست بیکر به پزشک مراجعه کنم؟
به‌محض اینکه متوجه توده‌ای در پای خود شدید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص آن مهم است - پزشک تعیین می‌کند آیا توده ایجادشده کیست بیکر بوده یا چیزی جدی‌تری مانند لخته خون است.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر دچار ضربه شده‌اید، فکر می‌کنید استخوانتان شکسته است یا فکر می‌کنید زانویتان در رفته است، به اورژانس مراجعه کنید. هرگز سعی نکنید خودتان مفصل را جا بیندازید. زانوی خود را تا حد امکان ثابت نگه دارید و به اورژانس مراجعه کنید.
چه سؤالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟
- آیا کیست بیکر دارم یا به مشکل دیگری مبتلا شده‌ام؟
- علت ایجاد کیست چیست؟
- به چه درمان‌هایی نیاز خواهم داشت؟
- آیا به جراحی نیاز خواهم داشت؟
- مدت زمان ماندگاری کیست بیکر چقدر خواهد بود؟
جمع‌بندی
کیست بیکر، توده‌ای پر از مایع است که در پشت زانو رشد می‌کند. این کیست معمولاً پس از آسیب‌دیدگی یا در اثر تورم داخل مفصل زانو ایجاد می‌شود.
بیشتر کیست‌های بیکر جدی نیستند، اما همیشه باید برای هرگونه برجستگی یا رشد جدید در بدن خود به پزشک مراجعه کنید. کیست بیکر گاهی‌اوقات خود به خود از بین می‌رود و همیشه باعث درد نمی‌شود. بااین‌حال، بهتر است که این وضعیت توسط پزشک تشخیص داده شود تا مطمئن شوید نشانه بیماری‌ای جدی‌تر نیست.
منبع
سوالات متداول
مدت زمان ماندگاری کیست بیکر بستگی به علت ایجاد آن دارد. بیشتر کیست‌های بیکر با فروکش کردن تورم و شروع به بهبودی زانو، معمولاً طی چند هفته، از بین می‌روند.
مطالب مشابه
در عقب زدگی زانو، مفصل زانو در جهت اشتباه خم می‌شود که اغلب منجر به تورم، درد و آسیب بافتی می‌گردد. در موارد شدید، رباط‌هایی مانند رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، یا رباط پوپلیتئال (رباطی که در امتداد پشت زانو قرار دارد) ممکن است دچار پیچ‌خوردگی (رگ به رگ شدن) یا پارگی شوند.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیب‌های بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. می‌تواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام می‌دهند، مشاهده می‌شود.
آسیب‌های وارده به زانوها می‌توانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.