مفصل زانو از قسمت‌های مختلفی ازجمله استخوان ساق پا (درشت‌نی)، استخوان ران و کاسه زانو (کشکک) تشکیل شده است و این قسمت‌ها توسط ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها در کنار هم نگه داشته می‌شوند. این مفاصل توسط غضروف و سایر ساختارهای بافت نرم مانند کپسول‌های مفصلی، آسترها و بورسا محافظت می‌شوند. زانودرد می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکل در هر یک از این ساختارها باشد. درواقع درد زانو در هنگام نشستن و برخاستن به‌دلیل بیماری‌های مختلفی ازجمله آتروز، تاندونیت، بورسیت و ... اتفاق میفتد. گاهی نیز دلیل درد زانو به‌خاطر نشستن طولانی‌مدت یا نشستن در وضعیتی نامناسب است. در ادامه به بررسی دلایل درد زانو هنگام نشستن و برخاستن می‌پردازیم:
آرتروز
استئوآرتریت (شایع‌ترین نوع آرتریت زانو) زمانی رخ می‌دهد که ساختارهای مفصلی از بین بروند. این اختلال معمولاً به‌عنوان آرتریت ساییدگی شناخته شده و معمولاً به‌دلیل آسیب‌های گذشته یا فعالیت بیش‌ازحد به‌خاطر افزایش سن مشاهده می‌شود.
اصطکاک ناشی از مالش استخوان‌های زانو بر روی یکدیگر ممکن است باعث مشکلات زیر شود:
- درد
- آسیب مینیسک
- التهاب
- بدشکلی استخوان
در آرتروز، بافت‌های نرم و غضروف‌هایی که مفاصل شما را محافظت می‌کنند، فرسایش می‌یابند و حرکت را دردناک می‌کنند. بدون بافت‌های نرم برای محافظت از استخوان‌های زانو، زانوهای شما ممکن است در جای خود قفل شوند یا بیشتر مستعد آسیب باشند.
اگرچه استئوآرتریت معمولاً با افزایش سن اتفاق میفتد، اما بسیاری از جوانان نیز از آرتروز اولیه رنج می‌برند. اگر بیمار در گذشته دچار آسیب جدی به زانو شده است، بیشتر درمعرض ابتلا به آرتروز است.
آرتروز می‌تواند راه رفتن یا ایستادن طولانی‌مدت را دشوار کند. کاهش تنش مفاصل با نشستن یا دراز کشیدن دوره‌ای یا مصرف داروهای ضدالتهابی می‌تواند به‌طور موقت علائم را تسکین دهد. بااین‌حال، از دست دادن وزن اضافی راه‌حلی طولانی‌مدت و مؤثرتر برای درمان آرتروز است.
آرتریت روماتوئید
روماتیسم مفصلی نوعی بیماری خودایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به بافت‌های مفصلی شما حمله کند. با گذشت زمان، التهاب باعث از بین رفتن بافت‌های نرم می‌شود.
در آرتریت روماتوئید، زانوهای شما ممکن است احساس سفت شدن داشته باشند (معمولاً در هنگام صبح این حالت بدتر است) و چرخاندن یا خم کردن پاها و زانوها برای شما دشوار باشد. به‌علاوه روماتیسم مفصلی باعث می‌شود برخاستن پس از نشستن در حالتی که پاهای خود را دراز کرده‌اید، دشوار باشد. برخلاف آرتروز، درد ناشی از روماتیسم مفصلی با انجام فعالیت بدتر می‌شود.
سندرم درد پاتلوفمورال (PFS)
سندرم درد پاتلوفمورال که به‌عنوان سندرم درد کشکک فمورال یا «زانوی دونده» شناخته می‌شود، اختلالی دردناک در زانو است که زمانی رخ می‌دهد که اعصاب جلوی زانو احساس درد کنند.
این اختلال به‌دلایل مختلف ازجمله موارد زیر اتفاق میفتد:
- ناهماهنگی اندام تحتانی یا کشکک
- عدم تعادل عضلانی اندام تحتانی
- فعالیت بیش‌ازحد
- ضربه
از میان چهار عامل بالا، به نظر می‌رسد فعالیت بیش‌ازحد مهمترین عامل ایجادکننده زانوی دونده باشد.
فعالیت بیش‌ازحد با زانویی که دارای مشکلات ساختاری است امری نگران‌کننده می‌باشد. عدم تعادل عضلانی (با یک زانوی قوی‌تر یا انعطاف‌پذیر) می‌تواند منجر به التهاب و درد شود.
نتیجه عدم تعادل عضلانی این است که نیروهای واردشده بر روی زانو ازطریق کانال‌های طبیعی آن، ازطریق عضلات چهارسر ران و سایر عضلات اطراف کاسه زانو و ازطریق شیار تروکلئار عبور نمی‌کنند. این مسئله می‌تواند اعصاب تاندون‌ها، بافت‌های سینوویال و عضلات اطراف کلاهک زانو را تحریک کند.
سندرم درد پاتلوفمورال در موقعیت‌هایی که زانو خم می‌شود، مانند پس از نشستن طولانی‌مدت، ورزش‌هایی که نیاز به چمباتمه زدن طولانی دارند، یا معمولاً بالا رفتن از پله‌ها، بیشتر مشاهده می‌شود.
تقویت عضلات اطراف لگن و عضله چهارسر ران و کشش باند ایلیوتیبیال، همسترینگ و عضله چهارسر ران می‌تواند به کاهش فشار روی زانو کمک کند.
تاندونیت
برای حمایت و پشتیبانی از زانو چندین تاندون وجود دارند. التهاب یکی از این تاندون‌ها باعث درد زانو هنگام برخاستن و نشستن می‌شود. محل و نوع درد دلیل ایجاد درد زانو را مشخص می‌کند که شامل موارد زیر هستند:
- تاندونیت همسترینگ هنگام نشستن و برخاستن باعث درد در پشت ران و زانو می‌شود.
- تاندونیت کشکک در جلوی زانو یا در پایه کلاهک زانو احساس می‌شود و در هنگام نشستن و برخاستن باعث ایجاد درد بسیار شدید یا سوزش می‌شود.
- تاندونیت چهارسر ران باعث ایجاد درد در بالا یا جلوی کاسه زانو می‌شود.
مطالعه کنید: آشنایی بیشتر با تاندونیت زانو و درمان آن
سندرم ایلیوتیبیال باند (IT)
باند ایلیوتیبیال (IT) نواری ضخیم از بافت فیبری است که از مفصل ران شروع می‌شود و در امتداد خارجی ران تا استخوان ساق پا (درشت‌نی) درست زیر مفصل زانو امتداد می‌یابد. سندرم ایلیوتیبیال باند باعث درد سوزشی در قسمت خارجی زانو می‌شود که به لگن یا ران گسترش می‌یابد.
این بیماری معمولاً دوندگان یا دوچرخه‌سواران را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زمانی که تازه شروع به انجام فعالیت می‌کنید بیشتر اتفاق میفتد. زانودرد ناشی از سندرم ایلیوتیبیال باند معمولاً هنگام ورزش رخ می‌دهد، اما ممکن است پس از پایان تمرین نیز ادامه یابد.
عدم درمان این بیماری باعث می‌شود درد ثابت بماند و از یک درد مبهم یا سوختگی به درد شدیدتر و همراه با تورم در قسمت بیرونی زانو تبدیل شود.
بورسیت کشکک
بورسیت کشکک کیسه‌ای نازک و پر از مایع روی کاسه زانو است. خم کردن زانو به مدت طولانی می‌تواند باعث التهاب و تحریک بورسیت شود. علائم بورسیت کشکک یا زانو عبارت‌اند از:
- درد هنگام خم یا صاف کردن پا
- کاهش یا محدودیت دامنه حرکتی
- تورم یا قرمزی در جلوی زانو
بورسیت کشکک در مشاغلی که به مدت طولانی زانوهای خود را خم می‌کنند، شایع است. بزرگترین خطر بورسیت زانو، عفونت است.
انحطاط مزمن مینیسک
مینیسک غضروفی لاستیکی به شکل سی است که زانو را تبدیل به بالشتک می‌کند. هنگامی که مینیسک به‌طور ناگهانی پاره می‌شود، می‌تواند باعث قفل شدن پای شما شود و بر توانایی راه رفتن شما تأثیر بگذارد، اما اغلب غضروف زانو به‌دلیل ساییدگی و پارگی به مرور زمان آسیب می‌بیند. در این زمان درد زانو مشکل‌ساز می‌شود.
انحطاط مزمن مینیسک می‌تواند در اثر ایستادن یا دویدن زیاد رخ دهد. پارگی حاد مینیسک معمولاً به‌دلیل چرخش یا پیچش ناگهانی است که در بسکتبال یا فوتبال دیده می‌شود. مینیسک پاره‌شده معمولاً درد موضعی ایجاد می‌کند که در حین حرکات چرخشی و چمباتمه زدن بدتر می‌شود.
وقتی غضروف زانوی شما به مرور زمان فرسوده می‌شود، بخش‌های کوچکی در مفصل گیر می‌کنند. این فرسودگی در زمان تغییر حالت از نشستن به ایستادن یا در حین حرکت رخ می‌دهد. اگر زانوی شما قفل شده یا باعث تغییر حالت راه رفتن شما می‌شود، حتماً باید به جراح ارتوپد مراجعه کنید.
کیست بیکر
کیست بیکر کیسه‌ای پر از مایع در پشت مفصل زانو است. مایع اضافی مفصل زانو از پشت کپسول مفصلی عبور می‌کند و باعث ایجاد کیستی می‌شود که در ناحیه پشت زانو (حفره پوپلیتئال) بیرون زده است.
کیست بیکر باعث درد و تورم در پشت مفصل زانو شده که با فعالیت بدتر می‌شود. این درد اغلب به صورت سفتی مفاصل در هنگام خم یا صاف کردن پاها توصیف می‌شود.
علائم پارگی کیست بیکر شبیه ترومبوز ورید عمقی، یک نوع خطرناک لخته خون، است و باید توسط پزشک متخصص ارزیابی شود.
صندلی یا مبل نامناسب
سطحی که بر روی آن نشسته‌اید می‌تواند تأثیر زیادی بر احساس درد یا عدم احساس درد در زانوها داشته باشد. برای مثال، اگر ارتفاع صندلی کم باشد، زانوها به شدت خم شده و این مسئله منجر به ایجاد درد می‌شود. بنابراین در صورتی که به مدت طولانی (4 ساعت یا بیشتر) روی صندلی می‌نشینید سعی کنید از صندلی‌هایی که طراحی ارگونومیک دارند، استفاده کنید.
وضعیت بد نشستن
قرار دادن پاها بر روی یکدیگر در هنگام نشستن باعث اعمال کشش بیش‌ازحد به عضلات و رباط‌هایی که زانو را احاطه کرده‌اند، می‌شود. این کشش زیاد باعث ایجاد فشار قابل‌توجهی بر روی زانوها می‌شود. بنابراین وضعیت بد نشستن یکی دیگر از عواملی است که باعث درد زانو هنگام نشستن یا برخاستن می‌شود.
نشستن بیش‌ازحد طولانی
نشستن طولانی‌مدت (6 ساعت در روز) باعث می‌شود خم کردن زانوها دشوار شود؛ زیرا نشستن طولانی باعث سفت شدن مفاصل و به مرور زمان درد عضلات می‌شود. راهکار جلوگیری از این مشکل دراز کردن پا درصورت نشستن طولانی‌مدت است.
آسیب به زانو
انواع مختلفی از آسیب‌ها ازجمله پارگی رباط، دررفتگی، رگ به رگ شدن، کشیدگی و شکستگی می‌توانند در زانو رخ دهند. بسته به شدت آسیب، درد در هنگام نشستن یا برخاستن از ضعیف تا شدید متغیر است. نکته قابل توجه این است که درصورت درد شدید در زانوهای خود باید با متخصص تماس بگیرید؛ زیرا این نوع آسیب‌ها باید در اسرع وقت برای جلوگیری از آسیب بیشتر درمان شوند.
جمع‌بندی
درد زانو در هنگام نشستن و برخاستن به‌دلایل مختلفی ازجمله آرتروز، روماتیسم مفصلی، وضعیت نامناسب نشستن، آسیب به زانو و ... اتفاق میفتد. در بسیاری از موارد درد زانو با راهکارهایی ساده مانند اصلاح نوع نشستن یا استفاده از صندلی‌های مناسب درمان می‌شود اما در مواردی دیگر ازجمله آتروز یا روماتیسم نیاز به مراجعه به پزشک، مصرف دارو، فیزیوتراپی و در شرایط جدی‌تر انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو می‌باشد. بنابراین در صورتی که درد شما شدید است و باعث ناتوانی شما در انجام فعالیت‌های روزمره شده است، به پزشک متخصص مراجعه کنید. درصورت نیاز به عمل جراحی پیشنهاد می‌دهیم از تخصص دکتر علیرضا جواهری درزمینه عمل جراحی تعویض مفصل زانو و لگن بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
در اختلال کوتاهی پا اندازه پاهای بیمار قرینه نیست و مقداری اختلاف در طول پاها وجود دارد. اگر این اختلاف طول کمتر از ۲ سانتی‌متر باشد، به درمان نیاز ندارد اما اگر اختلاف طولی بیشتر از آن باشد، می‌توان با درمان های جراحی این اختلال را مدیریت یا درمان کرد.
تجربه بیمارانی که تعویض مفصل لگن انجام داده اند به شما کمک می کند از واقعیت های زندگی این افراد بعد از عمل و نحوه بازگشت آنها به انجام فعالیت های مورد علاقه شان مطلع شوید تا بتوانید بهترین تصمیم را برای خود بگیرید.
میانگین سنی بیماران تعویض مفصل زانو معمولاً بین 50 تا 80 سال است، سن به‌تنهایی معیار تعیین‌کننده برای انجام جراحی تعویض زانو نیست. بسیاری از عوامل دیگر ازجمله وضعیت سلامت ، مزایای بالقوه جراحی و طول عمر پروتز در نظر گرفته می‌شوند.
. یکی از مهمترین خطرات، افزایش احتمال بروز مشکلات قلبی، به‌ویژه در 90 روز اول پس از جراحی است. مشکلات قلبی که ممکن است پس از جراحی تعویض مفصل رخ دهند شامل حمله قلبی، ایست قلبی و آریتمی یا ضربان قلب نامنظم هستند.
اگر بیمار مبتلا به پوکی استخوان پس از جراحی تعویض مفصل زانو یا مفصل لگن- حتی سال‌ها بعد از عمل - زمین بخورد، استخوان‌های ضعیف اطراف ایمپلنت ممکن است به راحتی دچار شکستگی شوند.
بیمارانی که قبل و بعد از تعویض مفصل سیگار می کشند، 10 برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها نیاز به جراحی مجدد دارند. همچنین، احتمال بروز عوارضی مانند لخته شدن خون، ضربان قلب نامنظم و نارسایی کلیه در آنها بیشتر است.
درمانی خانگی مینیسک زانو به کاهش درد ناشی از پارگی مینیسک زانو کمک می‌کنند. اما برای درمان قطعی به مراجعه به پزشک و استفاده از روش‌های درمانی اصولی‌تر ازجمله دارودرمانی و گاهاً عمل جراحی نیاز است.
کندروپلاستی یا دبریدمان توسط آرتروسکوپی عمل جراحی‌ای است که برای صاف کردن غضروف آسیب‌دیده در زانو استفاده می‌شود. این روش کم تهاجمی از دوربین کوچکی به نام آرتروسکوپ برای بررسی داخل و از ابزارهای کوچک برای ترمیم زانو استفاده می‌کند.
سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) یک آسیب شایع جانبی زانو است. استفاده بیش‌ازحد و خمیدگی و کشیدگی مکرر زانو معمولاً باعث این نوع آسیب می‌شود. زمانی این آسیب رخ می‌دهد که باند IT سفت، تحریک یا ملتهب شود.
آسیب‌های ورزشی معمولاً باعث پارگی رباط صلیبی قدامی می‌شوند و احتمالاً برای ترمیم آن به جراحی نیاز خواهید داشت. اکثر افراد بهبودی کامل پیدا می‌کنند و ورزش را بدون عواقب طولانی‌مدت از سر می‌گیرند.