ترمیم غضروف زانو

غضروف آسیب دیده معمولاً به خودی خود بهبود نمی یابد، بنابراین پزشکان از عمل‌های جراحی برای ترمیم، بازسازی و جایگزینی غضروف استفاده می‌کنند.

این جراحی ها را می توان تقریباً روی هر مفصلی انجام داد، اما بیشتر روی زانوها انجام می شوند. آنها معمولاً برای افرادی مناسب هستند که به جای آسیب‌های گسترده غضروفی مانند آرتروز متوسط تا شدید زانو، آسیب های غضروفی خاصی دارند.

آسیب غضروف زانو چیست؟

زانو، مفصل بین استخوان ران و بالای استخوان درشت نی است. سطوح مفصلی با یک لایه نازک غضروف با ضخامت 1 تا 2 میلی متر پوشانده شده‌اند. این امر  به استخوان ها اجازه می دهد تا به آرامی روی یکدیگر بلغزند، اصطکاک را کاهش می‌دهد و فشار بر استخوان را جذب می کند. منیسک ها بالشتک های کوچکی به شکل C بین غضروف ران و استخوان درشت نی هستند که باعث بهبود تماس می شوند و به عنوان جاذب ضربه عمل می کنند. رباط ها نوارهایی با الاستیسیتی متفاوت هستند که به حفظ ثبات زانو کمک می کنند (شکل 1 و 2).

آسیب غضروف می تواند به دنبال ضربه، صدمات مکرر جزئی یا به دلیل نقص در رشد رخ دهد. غضروف آسیب دیده به تنهایی یا همراه با یک تکه کوچک استخوان زیرین از موقعیت طبیعی خود خارج می شود (شکل 3 و 4). این حالت می تواند باعث ایجاد یک تکه اضافی شده یا قطعه ای را تشکیل دهد که می تواند در اطراف مفصل حرکت کند. ناحیه غضروف آسیب دیده می تواند از نظر اندازه و عمق متفاوت باشد.

آسیب غضروف می تواند باعث درد، قفل شدن، تورم و گاهی ضعف مفصل شود، بنابراین راه رفتن و سایر فعالیت ها را محدود می کند. آسیب رباط یا منیسک می تواند با این علائم مرتبط بوده و در آن تاثیر داشته باشد.

انواع آسیب های غضروف زانو

غضروف، قسمت فوقانی استخوان درشت نی است که به طور طبیعی نیروی های وارد شده به زانو را جذب می کند.

آسیب دیدگی غضروف زانو بر حسب شدت آن به انواع مختلفی تقسیم شده که قابلیت ترمیم زانو بسته به هر درجه  نیز سخت تر می شود. این درجات عبارت‌اند از:

درجه اول آسیب دیدن غضروف زانو

در این مرحله به دلیل وارد شدن آسیب های مکرر به غضروف زانو، غضروف شروع به نرم شدن می کند و با نرم شدن آن، برخی نواحی غضروف متورم می شوند.

درجه دوم آسیب دیدگی غضروف زانو

با نرم شدن غضروف ها، غضروف بیشتر از سابق در معرض خطر و آسیب قرار دارد. بنابراین بدن برای مقابله با این آسیب ها شروع به ضخیم کردن جزئی غضروف می کند که این فرایند موجب تشکیل الیاف ها و شکاف هایی بر روی سطح غضروف می شود.

درجه سوم آسیب دیدگی غضروف زانو

اگر عارضه آسیب دیدگی غضروف زانو در مراحل اولیه ترمیم نشود، در این صورت تشکیل الیاف و رشته ها در اطراف غضروف شدیدتر شده و شکاف بیشتری در ناحیه استخوان زیرین غضروف ایجاد می شود. در این حالت اغلب بیماران علاوه بر درد از وجود صداهای غیرطبیعی در مفصل زانو شکایت می کنند و در هنگام ایستادن نیز عموما با مشکلاتی همراه هستند.

درجه چهارم یا مرحله حاد آسیب دیدگی غضروف زانو

در این مرحله به دلیل شکاف های عمیقی که در استخوان زیر غضروف ایجاد می شود، غضروف ممکن است به طور کامل سائیده و تخریب شود. با ساییدگی مفصل زانو، معمولا دردهای بیمار تشدید شده و درنتیجه فعالیت های او کم می‌شوند.

 حتما بخوانید: درمان آرتروز زانو 

 

روش های ترمیم و احیای غضروف آسیب دیده زانو

با اینکه خود غضروف زانو قابلیت ترمیم و بازسازی ندارند، می توان به کمک روش های درمانی این قدرت و توانایی را به غضروف بخشید تا از این طریق به درمان انواع آسیب دیدگی پرداخت.

در ادامه روش های ترمیم و احیای غضروف آسیب دیده را بیان می‌کنیم:

میکروفرکچر یا ساییدن مفصل زانو

میکروفرکچر، نوعی تکنیک جراحی است که از آن به منظور درمان ضایعات یا آسیب های غضروفی در مفصل زانو استفاده می شود.

جراحی میکروفرکچر بیشتر برای بیمارانی که دچار آسیب دیدگی تمام ضخامت غضروف مفصلی شده اند (خوردگی تا سطح استخوان زیر غضروف)، کاربرد دارد.

آرتروسکوپی زانو

در طول این عمل، جراح برش خیلی کوچکی ایجاد کرده و یک دوربین خیلی کوچک به نام آرتروسکوپ را وارد زانو می‌کند.

این وسیله امکان دیدن داخل زانو را فراهم می‌کند. جراح می‌تواند مشکلات زانو را تشخیص دهد و با استفاده از ابزار کوچک داخل آرتروسکوپ، مشکل را رفع کند.

ترمیم غضروف با گرافت و پیوند

یکی از روش های کم تهاجمی برای درمان و ترمیم غضروف های آسیب دیده ترمیم غضروف با گراف و پیوند است.  پیوند زدن گرافت به نواحی آسیب دیده، باعث ترمیم غضروف و کم کردن درد بیمار می شود.

بازسازی استخوانی غضروفی با کمک پیوند انسانی که به بازسازی آلوگرافت معروف است، روش تازه و مفیدی در درمان بیماران با نقص غیر قابل جبران در ناحیه استخوان و غضروف مفصلی و منیسک در زانو است.

آرتروپلاستی ابریژن زانو

اگر غضروفی در مفصل زانو آسیب ببیند، ممکن است تمامی سطح مفصل درگیر شوند. به همین دلیل جراح ارتوپد ممکن است از روش جراحی آرتروپلاستی استفاده می کند.

در عمل جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو با یک سطح مصنوعی جایگزین می شود. هدف از این عمل از بین بردن درد زانو و بازیابی دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در زانو است.

تعویض مفصل زانو

در مواردی که غضروف های آسیب دیده باعث آسیب دیدن تمامی سطح مفصل شوند و بیمار به دردهای شدید و غیر قابل تحملی دچار شود، جراح ارتوپد برای بهبودی کامل بیمار از روش جراحی تعویض مفصل زانو استفاده می کند. عمل تعویض مفصل زانو نوعی روش جراحی است که در آن مفصل زانو به طور کامل تعویض می شود.

با اینکه اصلی ترین راه ترمیم غضروف آسیب دیده زانو، انجام عمل جراحی است، جراح ارتوپد در مواردی که ضایعه ایجاد شده شدید نباشد،  از روش های غیر جراحی همچون فیزیوتراپی  و ورزش درمانی برای اصلاح و ترمیم غضروف آسیب دیده استفاده می کند.

چرا جراحی؟

ظرفیت غضروف برای ترمیم و بازسازی خود بسیار محدود است. یک نقص غضروفی خود به خود ترمیم نمی شود، یک ضایعه که تا حدی جدا شده است، خود به خود بهبود نمی یابد و یک تکه آزاد می تواند بین مفصل گیر کند، به غضروف سالم آسیب برساند و در نهایت منجر به خراب شدن آن شود.
یک ضایعه کوچک در ابتدا قابل درمان است. در صورت وجود فلپ یا تکه دارای علائم یا آسیب بزرگ در غضروف، جراحی پیشنهاد می شود. هدف از جراحی، بازگرداندن سطح لغزشی یکنواخت برای تسکین درد، قفل شدن و تورم و امکان بازگشت به راه رفتن و فعالیت های عادی است. بنابراین از زوال پیشرونده مفصل جلوگیری می کند.

جراحی غضروف چیست؟

جراحی غضروف مربوط به ضایعات موضعی است. هدف آن اتصال مجدد یا خارج کردن بافتی است که به طور جزئی یا کامل جدا شده است. همچنین ناحیه آسیب دیده را با پیوند غضروف یا تحریک ترمیم غضروف درمان می کنند.

 در صورت ضایعه عمیق و وسیع به شکل فلپ استخوانی یا قطعه ی داخل مفصلی، روش اتصال مجدد را می توان در نظر گرفت تا بهبودی امکان پذیر باشد. قطعه پس از جابجایی به محل اصلی خود، توسط یک پیچ ثابت می شود تا بازسازی همگن سطح غضروف را امکان پذیر کند (شکل 5). در مورد ضایعه کم عمق، شانس بهبود حداقل است. ضایعه بریده می شود و لبه ها اصلاح می شوند (شکل 6).
اگر نقص غضروف کوچک و سطحی باش ، هیچ کار دیگری انجام نمی شود.

 دو روش برای ترمیم نقص غضروفی گسترده تر با توجه به موقعیت و وسعت آن وجود دارند:

• تکنیک میکرو فرکچر (شکستگی میکرونی): تکنیک میکرو فرکچر (شکستگی میکرونی) شامل تحریک استخوان با استفاده از یک ابزار نوک تیز برای ایجاد سطح ناهموار است (شکل 7). این کار باعث خونریزی موضعی می شود و بازسازی و ترمیم غضروف را تحریک می کند (شکل 8).
• تکنیک موزائیک پلاستی: تکنیک موزائیک پلاستی شامل جایگزینی ناحیه معیوب با پیوندهای استئوکندری است که از ناحیه کم فشار زانو گرفته می شوند. بدین ترتیب، یک یا چند شاخه استئوکندری، عموماً از اطراف استخوان ران، با استفاده از یک ابزار مخصوص برداشته می شوند (شکل 9). استخوان معیوب برای دریافت پیوند آماده می شود. سپس پیوندهای استئوکندری مانند موزاییک در کنار هم قرار می گیرند تا سطح لغزشی یکنواختی ایجاد شود (شکل 10). 

جراحی غضروف به صورت آرتروسکوپی یا با ایجاد برشی در جلوی زانو انجام می شود. آرتروسکوپی شامل ایجاد دو برش کوچک 5 میلی متری در جلوی زانو است. یک آرتروسکوپ یا دوربین کوچک از طریق یکی از برش ها برای مشاهده مفصل و به ویژه غضروف آسیب دیده وارد می شود. ابزارهای کوچک از طریق برش دیگر برای انجام عمل جراحی وارد می شوند.

جراحی آرتروسکوپی اغلب برای اتصال مجدد غضروف و همچنین تکنیک شکستگی میکرونی استفاده می شود. این عمل حدود نیم ساعت طول می کشد و به 1 یا 2 روز بستری در بیمارستان نیاز دارد. تکنیک موزاییک پلاستی اغلب نیاز به برش در جلوی زانو دارد. این عمل حدود یک ساعت طول می کشد و 3 یا 4 روز بستری در بیمارستان مورد نیاز است.
این عمل تحت بیهوشی موضعی یا عمومی انجام می شود. متخصص بیهوشی شما بهترین نوع بیهوشی را با توجه به وضعیت سلامتی شما انتخاب می کند.

پس از عمل، برش ها با یک پانسمان استریل پوشانده می شوند که به مدت 10 روز در محل باقی می مانند. درد بعد از عمل بسیار دقیق مدیریت و کنترل می شود و درمان بر اساس آن تنظیم می شود.

توانبخشی بعد از عمل و بازگشت به فعالیت

بعد از عمل، توانبخشی را با فیزیوتراپ خود آغاز خواهید کرد. هدف از آن حفظ انعطاف پذیری زانو و توده عضلانی است.
در صورت اتصال مجدد یا موزاییک پلاستی، تا 6 هفته از عصا استفاده می کنید که به شما کمک می کند حرکت کنید تا وزن زیادی روی زانو وارد نشود.
بسته به شغلتان می توانید رانندگی و بازگشت به کار را در ماه دوم انجام دهید. کارهای اداری را می توان زودتر هم شروع کرد. به طور کلی می توانید فعالیت های ورزشی ملایم مانند دوچرخه سواری و شنا را بعد از ماه سوم از سر بگیرید.
در مورد روش میکروفرکچر، دوره بدون تحمل وزن 3 هفته است. بسته به شغلتان می توانید رانندگی و بازگشت به کار را در ماه اول انجام دهید. کارهای اداری را می توان زودتر هم شروع کرد. به طور کلی می توانید فعالیت های ورزشی ملایم مانند دوچرخه سواری و شنا را بعد از ماه دوم از سر بگیرید.

از هر تکنیکی که استفاده شود، لازم است 4 تا 6 ماه قبل از بازگشت کامل به تمام فعالیت های ورزشی منتظر بمانید.

حتما مطالعه کنید : ترمیم و بازسازی غضروف زانو

خطرات و عوارض آن چیست؟

علاوه بر خطرات ناشی از هرگونه عمل جراحی و بیهوشی، برخی از خطرات خاص این جراحی عبارت‌اند از:

• اگر توانبخشی بعد از عمل به درستی انجام نشود، سفتی مفصل ایجاد می شود.
• واکنش های التهابی که گاهی اوقات مربوط به آلگودیستروفی هستند، شاید تشدید شوند. با این حال، درمان های جدیدی وجود دارند که می توانند به راحتی این عارضه نادر را مدیریت کنند.
• ممکن است در اطراف ناحیه جراحی به دلیل خونریزی هماتوم ابجاد شود. با توجه به میزان خونریزی، شاید نیاز به تخلیه آن باشد.
• ممکن است عفونت ایجاد شود، اگرچه نادر است (خطر کمتر از 1%) . عفونت عارضه‌ای جدی بوده و ممکن است  به تجدید جراحی و دوره ای از آنتی بیوتیک ها نیاز داشته باشد.
• لخته های کوچک خون می توانند تشکیل شوند. در این صورت رگ های پا را مسدود می‌کنند و منجر به فلبیت می‌شوند که برای چندین هفته به درمان ضد انعقاد نیاز دارند.
• حرکت گرافت یا جابجایی قطعه غضروف فیکس شده می تواند رخ دهد که نیاز به جراحی مجدد دارد.

این فهرست کامل نیست. جراح شما می تواند توضیحات اضافی را در اختیار شما قرار دهد و مزایا، معایب و خطرات هر مورد خاص را با شما در میان بگذارد.

نتیجه مورد انتظار جراحی چیست؟

قفل شدن، تورم و بی ثباتی پس از عمل در تمام رو‌ش‌های جراحی به سرعت از بین می روند.

بهبود قطعات استئوکندرال فیکس شده از 75 تا 90 درصد متغیر است. ضایعات تروماتیک شانس بیشتری برای ترمیم دارند.
در تکنیک میکرو شکستگی، بهبود عملکرد و وضعیت غضروف حدوداً 80 است.

در موزاییک پلاستی، در حدود 15% از موارد، کمی ناراحتی در اطراف محل برداشت مشاهده می شود. با این وجود، نتایج بسیار دلگرم کننده هستند؛ زیرا تقریباً در %90 از مواردی که ضایعه روی استخوان ران قرار دارد،  85% از مواردی که در ناحیه درشت نی و 80% از مواردی که در استخوان پاتلا قرار دارد، نتایج خوبی حاصل می شوند .