آیا درمان قطعی برای آرتروز وجود دارد؟

آرتروز، بیماری مفصلی شایع در سطح جهان می‌باشد که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. هنگامی که غضروف بین مفصلی تحلیل رود، شاهد سایش استخوانی خواهیم بود.

این سایش استخوان‌ها، عوارض نامطلوبی را شامل حال بیمار می‌کند. شایع‌ترین نقاط بدن که مستعد ابتلا به بیماری استئوآرتریت می‌باشند شامل دست‌ها، زانوها، ستون فقرات و همچنین ران‌ها (در کل مفاصلی که بیشتر در معرض فشار ناشی از وزن بدن قرار دارند) هستند.

برای درک بهتر بیماری آرتروز بهتر است کمی با آناتومی مفصل آشنا شوید. مفصل جایی است که دو یا چند استخوان به هم وصل می‌شوند.

• بخشی از استخوان که در مفصل با استخوان دیگر جفت می‌شود، با ماده‌ای اسفنجی به نام غضروف پوشانده شده است و باعث می‌شود استخوان به‌راحتی و بدون درد حرکت کند.
• در مفاصل مایع لغزنده‌ای به نام مایع سینوویال ترشح می‌شود که مفصل را تغذیه کرده و اصطکاک آن را کم می‌کند. استخوان‌ها با بافت‌های طناب‌مانند بسیار قوی به نام رباط به هم متصل می‌شوند.
• رباط‌ها به ثبات استخوان‌ها کمک می‌کنند. عضلات و تاندون‌ها نیز از مفاصل پشتیبانی می‌کنند و باعث می‌شوند شما بتوانید به‌راحتی حرکت کنید و مفاصل را به حرکت در آورد.
• بیماری آرتروز زمانی رخ می‌دهد که به‌دلیل آسیب دیدن، عفونت یا بیماری، مفصل دچار التهاب شده و غضروف و اجزای تشکیل‌دهنده آن شروع به تحلیل رفتن بکنند.

امکان ابتلا به آرتروز، در تمامی مفصل‌های بدن وجود دارد اما شیوع آن در برخی مفصل‌ها بیشتر از سایرین است؛ که این مفصل‌ها عبارت‌اند از:

مفصل زانو

یکی از شایع‌ترین نواحی‌ای که در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارد، مفصل زانو است که در این نوع بیماری، بیمار در هنگام خم و راست شدن زانو دچار ساییدگی و خراشیدگی می‌شود. آرتروز زانو با دردهای شدید در ناحیه زانو همراه است که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود.

درمان آرتروز زانو در اغلب موارد ازطریق روش‌های درمانی بدون جراحی صورت می‌گیرد و جراح ارتوپد در ابتدا سعی دارد به کمک روش‌های غیرجراحی همچون فیزیوتراپی، دارودرمانی و تزریق و در موارد شدیدتر توسط جراحی این اختلال را درمان کند.

مفصل لگن

مفصل ران، مهم‌ترین مفصل لگن است و در آرتروز ساییده شده و درنهایت تخریب می‌شود. به‌دنبال این آسیب، استخوان اطراف نیز دچار تخریب و سایش می‌گردد که علائم آن درد کشاله ران و لنگیدن فرد و محدودیت حرکتی او هستند. هدف از درمان آرتروز لگن، کاهش درد و کند کردن روند بیماری می‌باشد. درمان‌های اولیه شامل انجام ورزش‌های ساده و کششی هستند. بااین‌حال، آرتروز پیش‌رونده است و با گذشت زمان حادتر می‌شود. جهت درمان ممکن است پزشک از روش‌های غیرجراحی استفاده کرده و در موارد شدیدتر نیز اقدام به جراحی کند.

آیا درمان قطعی برای آرتروز وجود دارد؟

متأسفانه باید گفت درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد؛ اما می‌توان با روش‌های درمانی مختلف هم از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد و هم اینکه دردهای ناشی از این عارضه را به حداقل رساند. درمان آرتروز با هدف کلی تخفیف علائم مزاحم و بهبود شرایط مکانیکی انجام می‌شود.

برای درمان آرتروز چکار باید بکنیم؟

ازآنجایی‌که هیچ درمان قطعی‌ای برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از آرتروز وجود ندارد، بعضی از روش‌ها به بهبود علائم کمک کرده و کارایی و پویایی را در مفاصل آسیب‌دیده حفظ می‌کنند. این اقدامات عبارت‌اند از:

دارودرمانی

افرادی که علائم خفیف تا متوسطی را مشاهده می‌کنند، با مصرف داروی مسکنی همچون استامینوفن، دردشان کم می‌شود. البته توجه نمایید حتماً طبق دستورالعمل‌های پزشک پیش بروید؛ زیرا استفاده بیش‌ازحد از این دارو، عوارض جانبی به همراه خواهد داشت و با سایر داروها تداخل پیدا خواهد کرد.

در صورتی که با مصرف استامینوفن درد کم نشود، پزشک تسکین‌دهنده قوی‌تر تجویز می‌کند که ممکن است شامل ایبوپروفن، آسپیرین یا دیکلوفناک باشد.

این داروها را می‌توانید به‌صورت خوراکی یا موضعی مصرف کنید یا مستقیماً بر روی پوست قرار دهید.

فیزیوتراپی

مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار درمانی و تسکین علائم آرتروز، بکارگیری تکنیک فیزیوتراپی است. تمرینات کششی و تقویتی فیزیوتراپی می‌توانند وضعیت عضلات اطراف را بهبود ببخشند و از این طریق به تسکین علائم کمک کنند.

فیزیوتراپی همچنین سبب افزایش تحریک مفصل می‌شود و انعطاف‌پذیری آن را بهبود می‌بخشد. روش‌هایی که به درمان آرتروز کمک می‌کنند عبارت‌اند از:

• انجام تمرینات کششی و اصلاحی مخصوص
• هیدروتراپی یا آب درمانی
• اوزون تراپی
• تحریک عصبی
• اولتراسوند

کاردرمانی

کاردرمانگر به کارهایی که بیمار در طول روز انجام می‌دهد نگاه کرده و برنامه‌ای برای کمک به کاهش علائم و بهبود عملکرد او تدوین می‌کند. او می‌تواند راه‌هایی برای محافظت از مفاصل بیمار شناسایی کرده و ابزارها و وسایلی را توصیه کند که به حفظ انرژی و بهبود استقلال کمک می‌کنند. ابزارهای کمکی شامل عصا و صندلی‌های بلند برای کاهش فشار بر مفاصل لگن و زانو، دستگیره‌های پهن برای کاهش فشار بر مفاصل دست یا پاشنه‌کش و دکمه‌گیر برای کمک به لباس پوشیدن هستند. کاردرمانگران همچنین می‌توانند کفی‌های طبی پا، بریس‌های زانو و اسپلینت‌های دست را توصیه کنند.

کم کردن وزن

افزایش وزن یا چاقی ارتباط نزدیکی با ابتلا به آرتروز دارد؛ زیرا همان‌طور که می‌دانید مفصل‌های بدن وزن را تحمل می‌کنند. از این رو هر چقدر وزن بدن بیشتر باشد، عملکرد صحیح مفصل دچار اختلال می‌شود و مفصل‌ها به‌راحتی نمی‌توانند به حرکت دربیایند.

کم کردن وزن یکی از مهم‌ترین فاکتورها در درمان قطعی آرتروز است. این روش در درمان قطعی آرتروز زانو نیز بسیار مؤثر است و بیمار با کم کردن وزن می‌تواند تا چندین درصد درد و علائم خود را کاهش دهد.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی، از اولین و مؤثرترین روش‌های درمان آرتروز است که به کمک آن می‌توان درد و ناراحتی ناشی از آرتروز را به حداقل رساند. افرادی که برای درمان آرتروز، سبک زندگی خود را تغییر داده‌اند به خوبی شاهد این هستند که درد مفاصلشان تا حد زیادی کاهش یافته است و قادرند به‌راحتی همچون گذشته به فعالیت‌های روزمره بپردازند.

روش‌های اصلاح سبک زندگی برای مقابله با آرتروز عبارت‌اند از:

• کنترل وزن بدن در حالت تعادل
• ورزش کردن و بالا بردن قدرت ماهیچه‌ها و عضلات
• استفاده از وسایل کمکی و تنظیم‌کننده همچون کفی‌های طبی و عصا و واکر
• استفاده از مکمل‌های غذایی همچون ویتامین دی و کلسیم
• کم کردن مصرف مواد غذایی التهاب‌زا و مصرف بیشتر مواد غذایی ضدالتهاب

ورزش

ورزش کردن و انجام تمرین‌های منظم می‌تواند باعث بهبود شرایط مفصلی و همچنین انتشار مایع مفصلی به تمامی مفاصل شود. درنتیجه به پیشگیری از آرتروز کمک می کند. حرکات اصلاحی برای درمان قطعی آرتروز زانو شامل موارد زیر هستند:

تمرین اول

• برای انجام این حرکت باید پشت صندلی قرار بگیرید.
• سپس به آهستگی زانوهای خود را خم کنید و تا 30 درجه در مفصل زانو حرکت را به سمت پایین انجام دهید و به آهستگی دوباره به حالت ایستاده برگردید.

انجام این حرکت می‌تواند به تقویت عضلات چهار سر ران و همچنین بهبود حرکت مفصل زانو بدون ایجاد آسیب کمک کند.

تمرین دوم

• برای انجام این حرکت کافی است با یک پا روی پله به آهستگی بالا بروید و سپس پایین بیایید.
• این تمرین را با هر دو پای خود تکرار نمایید. این حرکات را می‌‌توانید 10 مرتبه و در سه ست انجام دهید.

این حرکت تأثیر بسیار خوبی در تقویت عضلات چهار سر ران خواهد داشت. البته توجه نمایید حرکت می‌بایست به آهستگی انجام شود.

تمرین سوم

• روی صندلی بنشینید و به آهستگی زانوی خود را از حالت خم به حالت صاف ببرید.
• این حرکت می‌تواند چندین مرتبه برای دو زانو تکرار شود.

این حرکت با تأثیری که در انتقال مایع مفصلی و حرکت آن در کل مفصل زانو دارد سبب بهبود تغذیه مفصل زانو می‌شود.

تمرین چهارم

• برای انجام این حرکت کافی است به دیوار تکیه بدهید و زانوی صاف خود را به آهستگی خم کنید.
• سپس حرکت را مجدداً به زانوی صاف تکرار کنید.

انجام حرکت فوق در موارد محدودیت‌های حرکتی در زانو یا کوتاهی در عضلات ران بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

تمرین پنجم

• برای انجام این تمرین روی زمین بنشینید و پاهای خود را صاف در مقابل خود دراز کنید.
• حالا بدون بلند کردن کف پا از زمین به آرامی یکی از زانوهای خود را داخل سینه جمع کنید، تا زمانی که کشیدگی خفیفی را احساس نمایید. برای 5 ثانیه در همین حالت بمانید.
• پای خود را تا جایی که می‌توانید صاف کنید و برای 5 ثانیه در همین حالت بمانید.

رژیم غذایی مناسب

اول اینکه آهن در ساخت پروتئینی به‌نام هموگلوبین (Haemoglobin) نقش دارد. هموگلوبین، اکسیژن را ازطریق خون به سرتاسر بدن می‌رساند و درواقع سیستم ایمنی را سالم نگه می‌دارد.

کسانی که آهن کافی در بدنشان ندارند، ممکن است به وضعیتی به‌نام کم‌خونی فقر آهن (Iron Deficiency Anaemia) دچار شوند. آن‌ها به‌طور معمول احساس خستگی می‌کنند، و در معرض ابتلا به عفونت‌های مختلف هم هستند.

اگر آرتروز داشته باشید، احتمال ابتلا به این نوع کم‌خونی بیشتر می‌شود. دلیلش این است که این وضعیت بر میزان جذب آهن بدن تأثیر می‌گذارد. در ضمن داروهایی که مبتلایان به آرتروز مصرف می‌کنند، جذب آهن را سخت‌تر هم می‌کنند.

پس برای کمک به کاهش علائم آرتروز باید خوراکی‌هایی مصرف کنید که آهن موردنیازتان را تأمین کنند. این‌ها مواد غذایی سرشار از آهن هستند:

• جگر
• گوشت قرمز
• حبوبات
• مغزها
• میوه خشک
• غلات غنی‌شده صبحانه
• آرد سویا

ویتامین C هم می‌تواند به جذب آهن از منابع غیرگوشتی کمک کند. پس به فکر مصرف خوراکی‌های غنی از ویتامین سی هم باشید. این‌ها خوراکی‌های غنی از این ویتامین هستند:

• مرکبات
• فلفل دلمه‌ای
• توت‌فرنگی
• گوجه‌فرنگی
• انواع کلم
• سیب‌زمینی سفید

البته اگر کم‌خونی فقر آهن داشته باشید، پزشک مکمل‌ها یا داروهایی برای افزایش آهن بدن تجویز می‌کند. پس برای درمان قطعی آرتروز به این روش، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

عمل جراحی آرتروز

در صورتی که بیماری آرتروز شدیداً بر مفاصل بدن اثر بگذارد، عمل جراحی، راهی مناسب است. پزشک تنها در صورتی به فرد می‌گوید که باید عمل جراحی انجام دهد که روش‌های دیگر بر روی او بی‌تأثیر بوده یا مفصل به شدت آسیب‌دیده باشد.

انواع مختلفی از جراحی برای درمان قطعی آرتروز وجود دارند:

• عمل جراحی آرتروسکوپی: در این روش غضروف‌های آسیب‌دیده حذف خواهند شد. اثر این روش درمانی کوتاه‌مدت است.
• جراحی تعویض مفصل: عمل جراحی تعویض مفصل می‌تواند درد بیمار را کاهش داده و تحرک فیزیکی او را افزایش دهد. این جراحی اثر طولانی‌تری دارد.

طب جایگزین

• طب سوزنی: طب سوزنی، روش سنتی چینی است که با قرار دادن سوزن‌های نازک در مناطقی از بدن که از خطوط انرژی (مریدین‌ها) پیروی می‌کنند، به بازگرداندن جریان انرژی بدن (چی Qi) کمک می‌کند. طب سوزنی گاهی برای تسکین درد و درمان شرایط مختلف سلامت جسمی و روانی استفاده می‌شود. نشان داده شده است که طب سوزنی اثرات ضد التهابی و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی دارد. بااین‌حال، شواهد تحقیقاتی محدودی درمورد تأثیر آن بر علائم آرتریت وجود دارد. ازآنجایی‌که طب سوزنی آسیب کمی ایجاد می‌کند، می‌توان از آن همراه با راهبردهای استاندارد دارویی آرتریت استفاده کرد تا باعث کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی شود.
• ماساژدرمانی: ماساژ عضلات و سایر بافت‌های نرم توسط ماساژدرمانگر به تسکین کوتاه‌مدت سفتی و درد کمک می‌کند. مزایای بالقوه دیگر شامل کاهش استرس و اضطراب و همچنین بهبود تحرک و عملکرد کلی مفاصل هستند. بااین‌حال، در حال حاضر شواهد تحقیقاتی کافی برای پیشنهاد ماساژ به همه افراد مبتلا به استئوآرتریت وجود ندارند. پس همیشه با پزشک خانواده یا روماتولوژیست خود مشورت کنید تا ببینید آیا ماساژدرمانی برای نوع آرتریت شما ایمن و مناسب است یا خیر.

• کندرویتین سولفات و گلوکزامین: تصور می‌شود برخی گیاهان و مکمل‌ها (کاپسایسین، بذر کتان، زنجبیل، جینکگو و زردچوبه) برای آرتریت مفید باشند. محبوب‌ترین آن‌ها برای تسکین درد، کندرویتین سولفات و گلوکزامین هستند. هر دو از ترکیباتی ساخته شده‌اند که در غضروف یافت می‌شوند. غضروف همان بافت سفت و انعطاف‌پذیری است که انتهای استخوان‌های شما را در مفاصل می‌پوشاند. هنگامی که استئوآرتریت غضروف شما را فرسوده می‌کند، تصور می‌شود مصرف گلوکزامین از آنچه باقی مانده است محافظت کند. این ماده ممکن است به بدن شما در بازسازی غضروف مفاصل کمک کنند، اما شواهد همچنان مبهم هستند.
• تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست (TENS): تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست(TENS) گاهی برای درمان آرتروز استفاده می‌شود. این روش از الکترودها برای ارسال تکانه‌های الکتریکی به مسیرهای عصبی استفاده می‌کند. این کار انواع خاصی از درد را کاهش می‌دهد. همچنین تحریک الکتریکی عصبی عضلانی(NMES) نیز وجود دارد. این روش به‌جای تحریک اعصاب، شامل بافت عضلانی که مفصل را حمایت می‌کند نیز می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که این درمان، به‌ویژه برای آرتروز زانو مؤثر است.
• تصویرسازی: برخی معتقدند ارتباط قوی بین ذهن و بدن می‌تواند احساس شما را تغییر دهد. در تصویرسازی خلاقانه یا تصویرسازی هدایت‌شده، شما بدنی بدون درد را تصور می‌کنید. برخی فکر می‌کنند وقتی احساساتی را که با این تصاویر همراه است حس می‌کنید، احتمال وقوع آن‌ها در زندگی واقعی بیشتر می‌شود. ورزشکاران حرفه‌ای، فضانوردان و بیمارستان‌های سراسر کشور از تصویرسازی خلاقانه استفاده می‌کنند. این روش می‌تواند استرس و افسردگی ناشی از درد مزمن را کاهش دهد.
• مگنت‌ها (آهنرباها) و دستبندهای مسی: مگنت‌های درمانی ممکن است گزینه‌های جذابی به نظر برسند. آن‌ها ارزان، آسان برای استفاده و بدون عوارض جانبی هستند. معتقدان به این روش درمانی فکر می‌کنند که مگنت‌ها به گردش آهن در خون کمک می‌کنند و مواد مغذی مورد نیاز مفاصل را به آن‌ها می‌رسانند. اما آهن موجود در بدن شما مغناطیسی نیست. استفاده از مگنت‌ها هیچ اثر فیزیکی بر خون یا مفاصل شما ندارد. همین امر درمورد دستبندهای مسی نیز صادق است. در بدن شما، مس به ساخت گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند و در تشکیل کلاژن در استخوان‌ها و بافت همبند نقش دارد. اما دستبندهای مسی، مس را به بدن شما منتقل نمی‌کنند. و افزودن بیشتر این ماده معدنی، التهاب مفصل شما را کاهش نخواهد داد.
• روغن ماهی: این روغن غنی از اسیدهای چرب امگا-3 است که ممکن است به درد یا حساسیت مفصل شما کمک کند. اما می‌تواند معده شما را اذیت کند. برخی نسخه‌های این مکمل ممکن است حاوی مقادیر سمی جیوه یا ویتامین A باشند. بنابراین پیش از مصرف حتماً با پزشک مشورت کنید.
• مواد غیرقابل صابونی آووکادو/سویا (ASU): برخی مطالعات نشان می‌دهند که مکملی به نام مواد غیرقابل صابونی آووکادو/سویا (ASU) ممکن است به کاهش درد، سفتی و بهبود عملکرد مفصل شما ناشی از استئوآرتریت کمک کند. این مکمل از روغن آووکادو و روغن سویا ساخته شده است. برخی مطالعات نیز نشان می‌دهند که ممکن است از بدتر شدن سریع‌تر وضعیت شما جلوگیری کند. اما شواهد زیادی وجود ندارند و تحقیقات بیشتری برای دانستن اینکه آیا ASU به‌طور کلی مفید است یا خیر، مورد نیاز هستند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

به محض مشاهده هرگونه علائم استئوآرتریت، به پزشک مراجعه کنید. حتی درد خفیف مفصل می‌تواند نشانه‌ای باشد که به درمان نیاز دارید؛ به‌خصوص اگر در عرض چند روز بهتر نشود.

شما نمی‌توانید هر گونه تخریب غضروف (از دست رفتن) را که قبلاً رخ داده است، ترمیم کنید. اما شروع درمان آرتروز می‌تواند آسیب بیشتر در داخل مفاصل شما را کُند کند.

اگر احساس می‌کنید علائم شما بیشتر یا شدیدتر از قبل باز می‌گردند، با پزشک خود صحبت کنید.

اگر احساس می‌کنید درمان‌های فعلی شما به‌خوبی همیشه کار نمی‌کنند، درمورد گزینه‌های درمانی دیگر یا تغییراتی که می‌توانید در درمان‌های موجود خود ایجاد کنید، از پزشک خود سؤال کنید.

جمع‌بندی

آرتروز نوعی آرتریت است که به‌خاطر فرسودگی غضروف در مفاصل رخ می‌دهد. درصورت از بین رفتن غضروف، مفاصل بر روی یکدیگر ساییده شده و دچار درد می‌شوند.

متأسفانه این اختلال، درمانی ندارد اما می‌توان با کمک روش‌های مختلف به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کرد.

منابع

webmd.com

arthritis.ca

my.clevelandclinic.org

versusarthritis.org

nhs.uk

hsph.harvard.edu