مینیسک‌ها دو قطعه غضروف هلالی‌شکل در مفصل زانو هستند که نقش حیاتی در جذب ضربه و توزیع وزن ایفا میکنند. آسیبهای مینیسک، ازجمله پارگی، از شایعترین آسیبهای زانو محسوب میشوند که بهویژه در میان ورزشکاران و افراد مسن رایج هستند. این آسیب‌ها اغلب در اثر حرکات چرخشی ناگهانی یا فشار مستقیم روی زانو رخ می‌دهند و میتوانند باعث درد شدید، تورم، قفل شدن زانو یا احساس ناپایداری در آن شوند. درک ساختار و عملکرد مینیسک برای شناخت این آسیب‌ها و انتخاب بهترین روش درمان، از استراحت و فیزیوتراپی گرفته تا جراحی، بسیار حیاتی است.
آناتومی مینیسک زانو
مینیسک‌ها، بافت‌هایی از جنس غضروف رشته‌ای هستند که به بافت غضروف شبیه اما به مراتب از آن محکم‌تر می‌باشند.
مینیسک‌ها که دارای خاصیت ارتجاعی هستند، همچون بالشتکی در بین استخوان تشکیل‌دهنده مفصل زانو یعنی استخوان ران و استخوان ساق قرار گرفته‌اند و وظیفه اصلی آنها جذب شوک‌های ضربه‌ایست که به زانو وارد می‌شود.
در هنگام دویدن هر بار که کف پا به زمین می‌رسد، استخوان ساق و ران در محل مفصل زانو به شدت به یکدیگر کوبیده میشوند و مینیسک با قرار گرفتن بین این دو استخوان شدت این ضربه را کاهش میدهد.
ظاهر مینیسک‌ها در مقطع زانو مثلثی شکل بوده و مینیسک داخلی به شکل سی انگلیسی و مینیسک خارجی به شکل او انگلیسی است. مینیسک زانو در مقطع نازک و حاشیه‌ای ضخیم دارد. هر زانو دارای دو مینیسک است که به مینیسک‌های داخلی و خارجی مشهور هستند.
نقش و عملکرد مهم مینیسک زانو
اگر مینیسک وجود نداشته باشد، هر وزنی که به استخوان ران وارد شود روی نقطه‌ای از استخوان درشت‌نی منتقل شده و استخوان ران در اثر وارد شدن کوچک‌ترین ضربه‌ای دچار شکستگی می‌شود.
بنابراین میتوان گفت توزیع وزن به وسیله مینیسک‌ها انجام می‌شود و از وارد آمدن فشار بیش‌ازحد بر غضروف مفصلی در انتهای استخوان جلوگیری می‌کند.
نقش دیگر مینیسک‌ها در زانو، جلوگیری از لغزش استخوان ران رو به جلو است که همین عامل کمک زیادی به رباط‌های زانو می‌کند.
همچنین مینیسک‌ها نقش مهمی در تغذیه غضروف‌های استخوان ران و ساق پا دارند و در حقیقت همانند اسفنجی آغشته به مایع، عامل انتقال مایع سینوویال بر روی غضروف‌ها میشوند.
انواع آسیب‌دیدگی مینیسک زانو
آسیبهای مینیسک زانو از شایع ترین آسیب های زانو هستند که شیوع آن در ورزشکارانی که ورزشهای پربرخوردی همچون فوتبال انجام می‌دهند، بیشتر است. نوع آسیب‌دیدگی مینیسک زانو بسته به محل آسیب‌دیدگی و شدت آسیب متفاوت است و به چندین دسته مختلف تقسیم می‌شود.
کشیدگی مینیسک زانو
کشیدگی مینیسک زانو در اثر پیچ‌خوردگی شدید صورت می‌گیرد. ضربه شدید که بر اطراف زانو وارد می‌شود باعث نزدیک شدن زانو به صفحه عمودی بدن شده و درنتیجه چنین چیزی ممکن است موجب کشیدگی لیگمانت‌های اطراف درشت‌نی شود.
پارگی یا کشیدگی لیگمانت‌های زانو به‌نوبه خود موجب به حرکت در آوردن مینیسک داخلی و کشیدگی مینیسک می‌شود.
آسیب‌دیدگی مینیسک داخلی
ازآنجایی‌که مینیسک‌های داخلی زانو ارتباط بیشتری با بخش‌های مختلف زانو دارند، در هنگام حرکت زانو دائماً به جلو و عقب حرکت میکنند. اما در صورتی که نیروی اعمال‌شده به گونه‌ای باشد که مینیسک‌ها نتوانند حرکت مناسبی داشته باشند، در میان استخوان ران و درشت‌نی گیر میکنند و همین عامل موجب آسیب دیدن مینیسک داخلی زانو می‌شود.
معمولاً مینیسک داخلی بهدلیل ارتباط زیادی که با بخش‌های مختلف زانو دارد، بیشتر از مینیسک خارجی آسیب می‌بیند.
پارگی مینیسک زانو
پارگی مینیسک زانو آسیبی شدیدتر و حادتر نسبت به کشیدگی مینیسک است که در اغلب موارد در اثر وارد شدن فشار و چرخش بیش‌ازحد به زانو رخ میدهد.
همچنین انواع مختلفی از پارگی مینیسک زانو وجود دارند که از مهم‌ترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارگی طولی مینیسک زانو (شایعترین آسیب‌دیدگی مینیسک که شیوع بیشتری نسبت به بقیه پارگیها دارد)
- پارگی عرضی مینیسک زانو
- پارگی شعاعی مینیسک زانو
- پارگی مایل مینیسک زانو
- پارگی ترکیبی مینیسک زانو
علت آسیب‌دیدگی مینیسک زانو چیست؟
آسیب‌دیدگی مینیسک زانو معمولاً در اثر پیچ‌خوردگی یا چرخیدن سریع زانو رخ میدهد. با اینکه طبق تحقیقات پارگی و آسیب‌دیدگی مینیسک در میان ورزشکاران ورزشهای پربرخورد همچون فوتبال و بسکتبال بسیار شایع است اما هر فردی در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارد.
شیوع ابتلا به پارگی و آسیب‌دیدگی مینیسک زانو در چنین افرادی بیشتر از سایرین است:
- افراد ورزشکار بهویژه ورزش‌هایی که با چرخش و توقف ناگهانی هنگام دویدن همراه است.
- افراد مسن بهدلیل ضعیف شدن عضلات و اجزای زانو
- افراد مبتلا به آرتروز (زیرا چنین افرادی عموماً مینیسک زانوی ضعیفی دارند)
علائم آسیب‌دیدگی مینیسک زانو
علائم آسیب دیدگی مینیسک زانو بسته به نوع، شرایط جسمانی بیمار، سن و شدت آسیب‌دیدگی مینیسک متغیر هستند و این نوع علائم را به دو گروه علائم فوری و طولانی‌مدت تقسیم میکنند:
علائم فوری یا حاد
اولین علامت پارگی مینیسک زانو، درد است که این درد از حالت خفیف تا شدید متغیر است. برای مثال پارگی مینیسک زانو در یک فرد ممکن است به‌قدری شدید باشد که او را از فعالیتهای روزمره بازدارد و در شخصی دیگر به هنگام حرکت دادن زانو رخ دهد.
البته باز هم باید متذکر شد که علائم پارگی مینیسک زانو بسته به نوع آسیب‌دیدگی و پارگی متفاوت هستند. در پارگیهای خفیف مینیسک درد مختصری در هنگام پارگی ایجاد می‌شود و فرد میتواند بعد از پارگی نیز به فعالیتهای خود بپردازد. البته در این نوع پارگی نیز درد بیمار بعد از بلند شدن از زمین یا دو زانو نشستن تشدید می‌شود.
دیگر علائم فوری آسیب‌دیدگی مینیسک زانو شامل موارد زیر هستند:
- درد به همراه ورم زانو بلافاصله بعد از وارد شدن ضربه به زانو
- قفل شدن زانو به گونه‌ای که بیمار قادر نیست پای خود را کاملاً صاف کند.
- شنیده شدن صداهای غیرطبیعی از مفصل که این صدا با تق‌تق همراه است.
- در صورتی که آسیب‌دیدگی در ناحیه خارجی مینیسک ظاهر شود ممکن است بیمار به خونریزی یا همارتروز در مفصل زانو دچار شود.
علائم طولانی مدت یا مزمن زانو
در صورتی که به علائم اولیه یا فوری آسیب‌دیدگی مینیسک زانو توجه نشود، پس از گذشت چندین هفته علائمی ظاهر میشوند که بسیار شدیدتر و دردناک‌تر از علائم اولیه هستند. مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
- آب آوردن زانو (این علامت هر وقت فشار زیادی به مفصل زانو وارد شود بیشتر است)
- درد در سطح مفصلی درست در جایی که مینیسک در آن قرار دارد
- قفل شدن گهگاه زانو
- خالی شدن یا احساس ناپایداری در زانو
- لاغر شدن عضلات چهار سر ران
- شنیده شدن صداهای غیرطبیعی از مفصل در حین خم و راست کردن زانو
تشخیص آسیبهای مینیسک زانو
پزشک فوق تخصص زانو یا جراح ارتوپد برای تشخیص پارگی مینیسک زانو بعد از بررسی علائم و نشانه‌های پارگی، زانوی شما را مورد معاینه قرار داده و دامنه حرکتی بیمار را مورد آزمایش قرار میدهد. اقداماتی که پزشک در زمان ویزیت شما انجام می‌شود شامل موارد زیر هستند:
معاینه بالینی زانو
برای انجام معاینه بالینی پزشک بعد از صحبت کردن با شما درمورد مشکلاتی که دارید، زانوی شما را مورد معاینه قرار میدهد. پزشک با انجام این کار به دنبال این است که بداند با انجام این کار آیا دردی برای شما لحاظ می‌شود یا خیر.
مرحله دیگر معاینه با خم و راست کردن زانو انجام می‌شود که هدف از انجام این کار این است که بفهمد آیا در زانو صدای غیرطبیعی همچون تق‌تق مشاهده می‌شود یا خیر.
تصویربرداری از مفصل زانو و مینیسک
تصویربرداری برای تایید تشخیص به کار می‌رود. گاهی علائم آسیبهای دیگر زانو هم میتوانند مثل پارگی مینیسک باشند و پزشک معالج برای تشخیص قطعی از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند.
یکی از این روش‌ها رادیوگرافی است. رادیوگرافی ساده معمولاً برای کشف دیگر بیماری‌های زانو که ممکن است علائمی مثل پارگی منیسک داشته باشند یا بیماری‌هایی که همراه با آسیبهای منیسک هستند (مانند ساییدگی مفصل) به کار می‌رود.
با استفاده از ام‌آرآی (MRI) میتوان منیسک‌ها را دید و پارگی احتمالی آنها را تشخیص داد.
درمان آسیب‌دیدگی مینیسک زانو
درمان پارگی و کشیدگی های جزئی مینیسک زانو نیازی به انجام اقدام جدی ندارد و با انجام توصیه‌های زیر میتوان آسیب‌دیدگی را ترمیم کرد. این توصیه‌ها شامل موارد زیر هستند:
اقدامات ساده و خانگی برای کاهش دردهای ناشی از آسیب‌دیدگی مینیسک زانو:
- استراحت دادن به زانو: در صورتی که در زانوی خود درد دارید تا حد امکان از راه رفتن خودداری کنید و زیاد راه نروید. همچنین تا چندین روز اول میتوانید برای کاهش درد خود از عصای زیر بغل استفاده کنید.
- استفاده از یخ برای کاهش درد و التهاب ناشی از آسیب‌دیدگی مینیسک زانو: میتوانید به مدت چندین روز هر سه تا چهار روز یک‌بار به‌مدت 15 تا 20 دقیقه از یخ برای کاهش درد خود استفاده کنید.
- استفاده از باندهای کشی: برای کاهش ورم خود میتوانید از باندهای کشی و زانوبندهای مخصوص استفاده کنید.
- بالا بردن پاها: در هنگام استراحت از بالشی زیر زانوی خود استفاده کنید تا زانوهایتان بالاتر از سطح بدن قرار بگیرند.
- مصرف داروهای مسکن: برای کاهش درد و ورم میتوانید از داروهای مسکن و ضدالتهابی که نیازی به نسخه پزشک ندارند، استفاده کنید.
فیزیوتراپی
برای درمان بسیاری از موارد آسیب‌دیدگی مینیسک زانو میتوان از روش‌های فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات چهار سر ران و بازیابی دامنه حرکتی مفصل زانو کمک گرفت. انجام درمانهای فیزیوتراپی ازجمله ورزش و حرکات اصلاحی با کنترل کردن درد و کاهش التهاب و تورم نقش بسزایی در روند درمان پارگی مینیسک زانو دارند.
فیزیوتراپ حرکات و تمرین‌های ورزشی مخصوصی را برای حفظ استحکام زانوی بیمار در طول درمان پارگی و کشیدگی مینیسک زانو طراحی کرده و بدین ترتیب به ترمیم دامنه حرکتی زانو کمک می‌کند. همچنین به شما برنامه ورزشی خانگی ارائه میدهد که مناسب وضعیت شما طراحی شده است.
برای اغلب پارگیها، برخی از حرکات ورزشی ساده به حفظ استحکام عضلانی در عضلات چهار سر ران، پشت ران ( همسترینگ)، عضله ساق پا و لگن کمک میکنند. تمامی این نواحی برای عملکرد کلی پای شما در حین بهبود زانو پس از پارگی مینیسک اهمیت دارند.
عمل جراحی
اگر با وجود رعایت اقدامات گفته‌شده، همچنان در مفصل زانو درد دارید به پزشک اطلاع دهید. در این صورت، پزشک ارتوپد انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند.
جراحی آرتروسکوپی یکی از بهترین روش‌های جراحی برای درمان پارگی مینیسک زانو بوده که روشی کم‌تهاجمی است و تأثیرات بسیار خوبی در بهبودی حال بیمار دارد.
پزشک در روش جراحی آرتروسکوپی زانو، از راه شکاف‌های کوچکی که روی پوست زانوی شما ایجاد می‌کند، دوربینی را وارد زانوی شما می‌کند تا بتواند داخل زانو را مشاهده کند. سپس از راه شکاف‌های کوچک دیگر، ابزارهایی را وارد زانوی شما می‌کند تا با کمک آنها قسمت پارهشده مینیسک را بدوزد یا از زانویتان خارج کند.
جمع‌بندی
بهطور کلی، آسیبهای مینیسک زانو از رایج‌ترین آسیبهای ارتوپدی هستند که بهدلیل نقش حیاتی مینیسک در جذب ضربه و حفظ پایداری مفصل رخ می‌دهند. این آسیب‌ها که اغلب با درد، تورم و مشکلاتی مانند قفل شدن یا صدا دادن زانو همراه هستند، میتوانند بر توانایی فرد در راه رفتن و انجام فعالیتهای روزانه تأثیر بگذارند. مدیریت این آسیب‌ها به شدت پارگی بستگی دارد؛ در موارد خفیف، درمانهای غیرجراحی مانند استراحت و فیزیوتراپی میتوانند مؤثر باشند، در حالی که پارگیهای شدیدتر ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. بنابراین، تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص برای تعیین بهترین مسیر درمانی و اطمینان از بهبودی کامل، حیاتی است. اگر برای درمان آسیبهای مینیسک به جراحی نیاز داشتید با تلفن‌های مطب دکتر علیرضا جواهری تماس بگیرید و از خدمات این پزشک حاذق بهره‌مند شوید.
سوالات متداول
زمان بهبودی به نوع درمان بستگی دارد. بهبودی از درمانهای غیرجراحی ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. درصورت جراحی، بهبودی کامل از جراحی منیسکتومی معمولاً چند هفته و از جراحی ترمیم مینیسک ممکن است چندین ماه طول بکشد.
مطالب مشابه
در عقب زدگی زانو، مفصل زانو در جهت اشتباه خم می‌شود که اغلب منجر به تورم، درد و آسیب بافتی می‌گردد. در موارد شدید، رباط‌هایی مانند رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، یا رباط پوپلیتئال (رباطی که در امتداد پشت زانو قرار دارد) ممکن است دچار پیچ‌خوردگی (رگ به رگ شدن) یا پارگی شوند.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ میدهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها میتوانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) میشوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد بهعنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگیهای لابروم، یا سایر آسیبهای بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. میتواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام می‌دهند، مشاهده می‌شود.
آسیبهای وارده به زانوها میتوانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه میدهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیتهای روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل میشوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما بهطور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، بهویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.