زانو ، مفصل پیچیده و تحمل کننده وزن بدن است که عضوی ضروری برای تحرک بوده، بنابراین نسبت به صدمات و جراحات بسیار آسیب پذیر است.
درد زانو یکی از شایع‌ترین علل مراجعه مردم به پزشکان است. به جز درد، مشکلاتی مانند خشکی و محدودیت حرکتی، تورم، قفل شدن، خالی شدن، تغییر شکل یا آسیب‌های خارجی به مفصل زانو می‌توانند باعث ناراحتی بیمار شوند. آسیب‌های زانو از رایج‌ترین علل این نوع دردها هستند.
از شایع ترین آسیب های زانو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
شکستگی زانو
شکستگی زانو آسیبی نادر اما بسیار جدی بوده که معمولا به علت وارد شدن نیروی فیزیکی با انرژی بالا ایجاد می شود و در اغلب موارد ناشی از تصادفات رانندگی است.
این آسیب دیدگی معمولا با علائمی همچون تورم شدید و تغییر شکل زانو همراه است و اگر آسیبی به عروق و اعصاب زانو وارد شود، بیمار به اختلالات حسی و حرکتی و عدم لمس نبض در پا دچار می شود.
آسیب دیدگی رباط های زانو
رباط ها، نوارهای کوتاه ساخته شده از بافت پیوندی فیبروز سخت هستند که ارتباط استخوان ها با یکدیگر را در اطراف مفصل فراهم می کنند. نقش اصلی رباط ها در بدن انسان محدود کردن دامنه حرکتی یک مفصل و جلوگیری از حرکت های خاص آن است. در حقیقت رباط ها امکان حرکت موثر مفصل زانو را به شکل لولا فراهم می کنند و به این ترتیب حرکت مناسب استخوان ران (فیمور) روی استخوان های ساق پا (تیبیا و فیبولا) امکان پذیر می شود.
آسیب دیدگی رباط زانو زمانی اتفاق میفتد که یکی از رباط ها دچار آسیب دیدگی شود. آسیب دیدگی رباط معمولاً باعث درد و ناپایداری مفصل زانو می شود که با احساس خالی کردن زانو همراه است.
میزان درد و ناپایداری رباط زانو به میزان آسیب دیدگی، کشیدگی یا پارگی آن بستگی دارد. اگر این مشکل خفیف باشد، رباط ممکن است دچار کشیدگی شود، اما این کشیدگی باعث پارگی تاندون زانو و رباط نمی شود.
بورسیت زانو
به التهاب بورس های اطراف کشکک زانو بورسیت می گویند. بورس ها کیسه های کوچک و ژله مانندی هستند که عمدتا در اطراف مفاصل قرار دارند و وظیفه آنها تسهیل حرکت تاندون ها بر روی استخوان مجاور است. بورسیت از علل شایع بروز درد مفصلی است و معمولا بر اثر فعالیت های شدید بدنی و ورزشی ایجاد می شود.
بورسیت زانو با علائمی از قبیل درد، تورم و حساسیت به لمس مشخص می شود و عموما در آسیب های ورزشی رخ می دهد.
دررفتگی و جابه جایی کشکک زانو
یکی از شایع ترین آسیب دیدگی زانو که ممکن است برای دختران و زنان جوان پیش بیاید، انحراف یا جابه جایی کشکک زانو است. در این عارضه کاسه زانو از جای خود بیرون می‌زند و مجددا به جای خود برمی‌گردد. از جمله دلایل بروز این نوع آسیب دیدگی زانو در خانم‌ها ضعیف بودن بافت ماهیچه‌ای به همراه ضعف بافت‌های ارتباط دهنده ماهیچه هاست.
همچنین گفته می شود شیوع ابتلا به چنین عارضه ای در افرادی با مشکلاتی نظیر پای پرانتزی، عقب زدگی زانو، پیچ خوردگی استخوان پا و ... بیشتر است.
جابجایی کشکک زانو باعث ایجاد زانودرد شدید و بدشکلی در مفصل زانو می‌شود. در این جابجایی، کشکک زانو همیشه به سمت خارج مفصل تغییر محل می‌دهد. درد و ورم زانو شایع‌ترین علائم انحراف کشکک زانو هستند.
حتما بخوانید: شکستگی کشکک زانو
پارگی مینیسک زانو
در زانو، بخش‌هایی از بافت غضروفی وجود دارند که یکی از این بافت ها مانند ضد شوک در مفصل عمل می‌کند و به آن مینیسک گفته می‌شود. مینیسک در زانو چند وظیفه مهم دارد: باعث پایداری زانو در حرکت به جهات مختلف می‌شود و آن را در زمان خم شدن و غیره یاری می‌کند. همچنین باعث کاهش شدت ضربات داخلی وارد شده به استخوان‌های ساق و ران خواهد شد.
پارگی مینیسک بر اثر حرکت یا ضربه ناگهانی و همینطور کهولت سن رخ می دهد. البته این مشکل در جوانان نیز بر اثر انجام فعالیت های سنگین ورزشی مشاهده می شود.
تشخیص آسیب های زانو
تشخیص دقیق مشکل آسیب زانو نخستین گام برای تسکین درد و رهایی از این عارضه است. چنانچه ناراحتی زانو به درستی تشخیص داده شود، انتخاب روش درمانی نیز به درستی انجام می شود. در ادامه روش‌های تشخیص آسیب های زانو ذکر شده‌اند:
معاینه بالینی بیمار
معاینه بالینی دقیق و کامل برای تشخیص دقیق ضروری است. پزشک حین معاینه منشأ اصلی درد را ارزیابی می‌کند. زانودرد گاهی اوقات درد ارجاعی از دیگر نقاط بدن است و منشأ آن مشکلاتی مانند آسیب‌دیدگی مفصل ران است.
رادیوگرافی
رادیوگرافی، روش تصویربرداری ساده‌ای است که در آن پرتوی اشعه ایکس (نوعی تابش الکترومغناطیسی) از زانو رد می‌شود تا تصویری دوبعدی از استخوان‌های تشکیل دهنده مفصل زانو ایجاد کند.
سی تی اسکن از زانو
سی تی اسکن، آزمایشی غیرتهاجمی است که از طریق ترکیب تجهیزات رادیوگرافی با رایانه‌های پیچیده، تصاویر متعددی از زانو ایجاد می‌کند. رایانه تصاویر مجزا را با هم ترکیب می‌کند تا نمایی سه بعدی از زانو به دست بیاید. چون سی تی اسکن بافت‌های نرمی مانند رباط و عضله را واضح‌تر از رادیوگرافی معمولی نشان می‌دهد، برای تشخیص مشکلات خاص زانو، مانند پارگی مینیسک زانو مفیدتر است.
ام آر آی یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی
ام آر آی روشی موثر برای تشخیص آسیب‌دیدگی‌های غضروف، تاندون، رباط و مینیسک و همچنین ناحیه‌های متورم به شمار می‌آید که در آن آهن‌ربایی قوی به یک رایانه متصل می‌شود تا از این طریق تصویری سیاه و سفید با سایه‌های خاکستری از زانو به دست بیاید.
درمان آسیب دیدگی زانو
پزشک با توجه به علت و ماهیت آسیب دیدگی و بررسی شرایط بیمار بهترین روش درمانی برای درمان آسیب دیدگی زانو را انتخاب می کند. این روش های درمانی عبارت‌اند از:
درمان های خانگی
برای درمان فوری و اولیه آسیب دیدگی زانو لازم است مراحل پنج‌گانه زیر را دنبال کنید:
- محافظت: پس از آسیب دیدن زانو لازم است از آن در برابر صدمات بیشتر محافظت کنید. این کار ممکن است شامل آتل بندی زانو یا استفاده از بریس برای بی حرکت کردن زانو یا استفاده از عصا برای برداشتن فشار وزن از روی زانو باشد.
- استراحت: از هرگونه فعالیت شدیدی که شرایط زانو را بدتر می‌کند، خودداری کنید تا زانو بتواند بهبود یابد.
- یخ: به طور منظم هر چند ساعت یک بار به مدت 10-15 دقیقه روی زانوی آسیب دیده خود یخ بگذارید. این کار به کاهش تورم و درد کمک می‌کند.
- فشرده سازی: استفاده از بانداژ فشرده سازی به حمایت از زانو و کاهش تورم کمک می‌کند.
- ارتفاع: بالا قرار دادن زانو، در حالت ایده آل در ارتفاعی بالاتر از سطح قلب، به کاهش تورم کمک می‌کند.
دارو درمانی
هدف از تجویز دارو برای درمان آسیب های زانو، تسکین دردهای ناشی از آن است. داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن از مهم ترین داروها برای درمان این مشکل ها هستند. اگر درد قابل تحمل نباشد، داروهای قوی تر تجویز می شوند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با کنترل درد و ورم، ترمیم استحکام زانو و دامنه حرکتی زانوی شما، نقش مهمی در درمان آسیب دیدگی ایفا می‌کند.
فیزیوتراپ حرکات ورزشی مخصوصی را برای حفظ استحکام شما در طول بهبودی طراحی کرده و به ترمیم دامنه حرکتی زانو کمک می‌کند. به شما یک برنامه ورزشی خانگی ارائه می‌شود که مخصوص وضعیت شما است.
هدف از درمان های فیزیوتراپی بازگشت بیمار به نقطه ای است که بتواند فعالیت های خود را به صورت طبیعی و بدون ایجاد هیچ گونه مشکلی انجام دهد.
جراحی
چنانچه آسیب دیدگی زانو با درمان‌های غیرجراحی بهبود نیابد، پزشک بسته به نوع آسیب دیدگی یکی از روش های جراحی را توصیه می‌کند. جراحی آرتروسکوپی، جراحی تعویض مفصل زانو و جراحی استئوتومی از رایج ترین روش های جراحی برای درمان آسیب دیدگی زانو هستند.
مطالب مشابه
. یکی از مهم‌ترین خطرات، افزایش احتمال بروز مشکلات قلبی، به‌ویژه در 90 روز اول پس از جراحی است. مشکلات قلبی که ممکن است پس از جراحی تعویض مفصل رخ دهند شامل حمله قلبی، ایست قلبی و آریتمی یا ضربان قلب نامنظم هستند.
اگر بیمار مبتلا به پوکی استخوان پس از جراحی تعویض مفصل زانو یا مفصل لگن- حتی سال‌ها بعد از عمل - زمین بخورد، استخوان‌های ضعیف اطراف ایمپلنت ممکن است به راحتی دچار شکستگی شوند.
بیمارانی که قبل و بعد از تعویض مفصل سیگار می کشند، 10 برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها نیاز به جراحی مجدد دارند. همچنین، احتمال بروز عوارضی مانند لخته شدن خون، ضربان قلب نامنظم و نارسایی کلیه در آنها بیشتر است.
درمانی خانگی مینیسک زانو به کاهش درد ناشی از پارگی مینیسک زانو کمک می‌کنند. اما برای درمان قطعی به مراجعه به پزشک و استفاده از روش‌های درمانی اصولی‌تر ازجمله دارودرمانی و گاهاً عمل جراحی نیاز است.
کندروپلاستی یا دبریدمان توسط آرتروسکوپی عمل جراحی‌ای است که برای صاف کردن غضروف آسیب‌دیده در زانو استفاده می‌شود. این روش کم تهاجمی از دوربین کوچکی به نام آرتروسکوپ برای بررسی داخل و از ابزارهای کوچک برای ترمیم زانو استفاده می‌کند.
سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) یک آسیب شایع جانبی زانو است. استفاده بیش‌ازحد و خمیدگی و کشیدگی مکرر زانو معمولاً باعث این نوع آسیب می‌شود. زمانی این آسیب رخ می‌دهد که باند IT سفت، تحریک یا ملتهب شود.
آسیب‌های ورزشی معمولاً باعث پارگی رباط صلیبی قدامی می‌شوند و احتمالاً برای ترمیم آن به جراحی نیاز خواهید داشت. اکثر افراد بهبودی کامل پیدا می‌کنند و ورزش را بدون عواقب طولانی‌مدت از سر می‌گیرند.
کیست منیسک مجموعه‌ای از مایع مفصلی (مایع سینوویال) است که هنگام پارگی غضروف مینیسک، معمولاً به‌دلیل آسیب زانو تشکیل می‌شود.
منیسک داخلی تقریباً شکلی نیم‌دایره‌ای را تشکیل می‌دهد و مانند یک فنجان مکنده عمل می‌کند و استخوان درشت‌نی و ران را در کنار هم در مفصل نگه می دارد.
کلاب فوت (پاچنبری) اختلالی مادرزادی است که در آن پای کودک پیچ خورده است و با خم شدن انگشتان پا در زاویه‌ای خاص به طرفین خم می‌شود.