آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) و آرتروز (استئوآرتریت) هر دو باعث درد و سفتی مفاصل می‌شوند. آنها هر دو از اشکال آرتریت هستند اما علل و درمان‌های متفاوتی دارند.
بیش از 100 نوع آرتریت و بیماری‌های مرتبط با آن وجود دارند. دو مورد از شایع‌ترین انواع آن، آرتریت روماتوئید (RA) و استئوآرتریت (OA) هستند.
روماتیسم مفصلی اختلالی خودایمنی است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به‌درستی کار نمی‌کند. در حالت سالم، سیستم ایمنی شما به مهاجمانی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها حمله میکند. اما هنگامی که به RA مبتلا هستید، سیستم ایمنی شما مفاصلتان را نیز به‌عنوان دشمن می‌بیند و به آنها حمله میکند. هدف خاص این حملات، غشای سینوویال (پوششی که مفاصل را روان و محافظت میکند) است.
آرتروز بیماری خودایمنی نیست و به‌دلیل از بین رفتن غضروف (بافت اسفنجی) بین مفاصل در اثر فرسایش و پارگی روزمره اتفاق میفتد. درنتیجه، استخوان‌های دو طرف غضروف شروع به تغییر و درد می‌کنند. این بیماری بسیار شایع‌تر از آرتریت روماتوئید است.
OA شایع تر از RA است. هر دو شامل التهاب در مفاصل هستند، اما RA باعث التهاب بسیار بیشتر میشود. تا همین اواخر، متخصصان بر این باور بودند که التهاب یکی از ویژگی‌های OA نیست و محققان هنوز در حال بررسی نقش آن در این بیماری هستند – که آیا علت این بیماری است یا نتیجه آن.
حتما مطالعه کنید : روماتیسم مفصلی و درمان آن
در زیر، شباهت‌ها و تفاوت‌های بین RA و OA را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم و به علائم، علل و درمان آنها نگاه می‌کنیم.
تفاوت روماتیسم مفصلی و آرتروز در یک نگاه
اگرچه هر دو بیماری باعث درد و خشکی مفصل می‌شوند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:
|
ویژگی |
آرتروز |
روماتیسم مفصلی |
|
علت |
فرسایش و پارگی |
پاسخ خودایمنی |
|
شروع |
تدریجی |
ناگهانی یا تدریجی |
|
خشکی صبحگاهی |
کمتر از ۳۰ دقیقه |
بیش از یک ساعت |
|
تورم |
خفیف |
قابل توجه، اغلب با قرمزی |
|
مفاصل تحت تأثیر |
زانوها، لگن، دست‌ها، ستون فقرات |
ابتدا مفاصل کوچک، سپس مفاصل بزرگ‌تر |
|
تقارن |
ابتدا یک طرف را تحت تأثیر قرار می‌دهد |
هر دو طرف را به‌طور یکسان تحت تأثیر قرار می‌دهد |
|
اثرات سیستمیک |
خیر |
بله، ممکن است بر قلب، ریه‌ها و چشم‌ها تأثیر بگذارد |
علت‌ها
مفاصل حاوی بافت‌های محافظی هستند که از کشیده شدن استخوان‌ها روی یکدیگر جلوگیری می‌کنند. به‌عنوان مثال، غضروف روی استخوان‌ها قرار می‌گیرد تا حرکت راحت مفصل را تسهیل کند.
آرتریت به این بافت محافظ آسیب می‌رساند. اما در RA و OA علل آسیب مفاصل متفاوت هستند.
RA اختلالی خودایمنی است و زمانی اتفاق میفتد که سیستم ایمنی فرد به‌اشتباه به بافت‌های سالم در مفاصل حمله کند. این فرایند، آنزیم‌هایی را آزاد میکند که پوشش مفاصل را از بین می‌برند و منجر به درد، تورم و سفتی می‌شوند. علائم دیگر نیز می‌توانند در سراسر بدن ایجاد شوند.
استئوآرتریت، غضروف محافظ را درگیر میکند که به‌تدریج فرسوده شده و باعث ساییدگی استخوان‌ها میشود. این ساییدگی میتواند ناشی از حرکات تکراری، مانند ورزش باشد که به مفاصل فشار وارد میکند. توده‌های استخوانی به نام خارهای استخوانی روی مفاصل ایجاد می‌شوند که آنها را سفت و دردناک کرده و حرکت‌شان را سخت‌تر می‌کنند.
خطر ابتلا به OA و RA با افزایش سن افزایش می‌یابد، اگرچه هر یک از این بیماری‌ها در هر سنی ممکن است رخ دهد.
علائم
RA و OA می‌توانند برخی علائم مشابه را ایجاد کنند، ازجمله:
- درد مفاصل
- سفتی مفاصل
- تورم، که در RA شدیدتر است
- تحرک محدود در مفاصل آسیب‌دیده
علائم هر دو بیماری در صبح بدتر می شود. هر دو می‌توانند باعث سفتی در صبح یا بعد از استراحت شوند. بااینحال، در بیمار مبتلا به OA، سفتی معمولاً در عرض 30 دقیقه بهبود می‌یابد. در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، این حالت معمولا بیشتر طول می‌کشد.
حتما مطالعه کنید : روماتیسم مفصلی لگن و درمان آن
علائم آرتریت روماتوئید
روماتیسم مفصلی باعث خشکی صبحگاهی میشود که میتواند یک ساعت یا بیشتر طول بکشد. این یکی از چیزهایی است که آن را از OA متمایز میکند. آرتریت روماتوئید همچنین میتواند به‌سرعت توسعه یابد و پیشرفت کند. و تمایل دارد هر دو طرف بدن را به‌طور همزمان تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری میتواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه اغلب در میانسالی ظاهر میشود.
سایر علائم RA که آن را از OA متمایز می‌کنند عبارت‌اند از:
- خستگی
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- مفاصل که با گذشت زمان به حالت خمیده در می‌آیند
- توده‌هایی به نام گره‌های روماتوئید که زیر پوست شما رشد می‌کنند (این‌ها شایع نیستند)
علائم آرتروز
آرتروز به‌آرامی و در طول سال‌ها توسعه می‌یابد و در بزرگسالان مسن شایع‌تر است. ممکن است آن را در یک مفصل یا در یک طرف بدن خود مشاهده کنید. مفاصل شما ممکن است متورم شوند، اما تورم به اندازه روماتیسم مفصلی نیست. علائم اصلی آرتروز عبارت‌اند از:
- درد
- خشکی - با علائم صبحگاهی کوتاه‌تر از RA و خشکی که ممکن است پس از فعالیت دوباره بازگردد.
- صداها (ترق‌وتوروق، ساییدگی) هنگام حرکت مفصل
- مفاصل که به اندازه گذشته قوی یا پایدار به نظر نمی‌رسند.
عوامل خطر
این دو بیماری حداقل در چند عامل خطر مشترک هستند. اگر یکی از اعضای خانواده شما روماتیسم مفصلی داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در شما بیشتر است. همین امر درمورد آرتروز نیز صادق است. به نظر می‌رسد اضافه وزن نیز در هر دو بیماری نقش دارد.
سایر عواملی که خطر ابتلا به آرتروز را افزایش میدهند عبارت‌اند از:
- سن بالا
- آسیب مفصلی
- استفاده بیش‌ازحد از یک مفصل
- مفاصل تغییر شکل‌یافته، مانند زانوهای پرانتزی یا پاهای با طول متفاوت
عواملی که احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی را بیشتر می‌کنند عبارت‌اند از:
- زن بودن
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند آزبست یا سیلیس
- داشتن بیماری لثه - احتمالاً به این دلیل که همان باکتری‌ها ممکن است التهاب مفصل و لثه را تحریک کنند.
تشخیص
علل، علائم و روش‌های درمان برای آرتروز و روماتیسم مفصلی متفاوت هستند. بنابراین مهم است که نوع آرتریت بیمار را تعیین کنیم تا بتوانیم برنامه درمانی مؤثری تدوین کنیم.
نحوه تشخیص آرتروز
آرتروز به‌طور کلی از طریق یک سری آزمایش، همراه با معاینه فیزیکی و ارزیابی سابقه پزشکی گذشته، تشخیص داده میشود.
آزمایش‌های رایج برای تشخیص آرتروز عبارت‌اند از:
- سونوگرافی برای ارزیابی رباط‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل آسیب‌دیده
- تجزیه و تحلیل مایع سینوویال برای تعیین وجود تخریب
- بیوپسی سینوویال بسته برای برداشتن قسمتی از بافت سینوویال و ارزیابی وضعیت آن
- معاینه آرتروسکوپی از مفاصل ازطریق دوربینی کوچک
- معاینه آرتروسنتز برای برداشتن مایع مفصلی و ارزیابی وضعیت آن
تشخیص روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید به‌طور کلی ازطریق یک سری آزمایش، ازجمله معاینات فیزیکی، آزمایش خون و اشعه ایکس، تشخیص داده میشود.
اگر پزشک روماتولوژی به آرتریت روماتوئید مشکوک باشد، مفاصل آسیب‌دیده را برای تعیین اینکه آیا متورم، قرمز یا گرم هستند، ارزیابی میکند؛ زیرا این علائم نشان‌دهنده روماتیسم مفصلی هستند. این معاینه فیزیکی ممکن است با هر یک از آزمایش‌های زیر دنبال شود:
- آزمایش پپتید سیترولین‌شده ضد حلقوی (anti-CCP) برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خودایمنی به نام anti-CCP
- آزمایش پروتئین واکنشی- C (CRP) برای شناسایی پروتئین‌های واکنشی C که در پاسخ به التهاب تولید می‌شوند.
- آزمایش فاکتور روماتوئید (RF) برای اندازه‌گیری سطح RF، آنتی‌بادی‌ای که اغلب در زمان وجود RA حضور دارد.
- آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) برای شناسایی سطوح بالا که نشان‌دهنده التهاب هستند.
- آزمایش‌های MRI و سونوگرافی برای ارزیابی مفاصل
- اشعه ایکس برای شناسایی هرگونه آسیب روی مفاصل
حتما مطالعه کنید : روماتیسم مفصلی زانو و درمان آن
درمان
RA و OA شرایط مزمنی هستند، به این معنی که از بین نمی‌روند. در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد، اما درمان‌ها می‌توانند به بیمار کمک کنند تا علائم خود را مدیریت کند، کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشد و پیشرفت بیماری را کاهش دهد.
درمان آرتروز
درمان‌ها و مسکن‌های مختلفی را برای کمک به بیماران مبتلا به آرتروز برای مدیریت علائم ناخوشایند شامل موارد زیر هستند:
- تزریق‌های داخل مفصلی: تزریق کورتیکواستروئیدها، اسید هیالورونیک، بوتاکس یا پلاسمای غنی از پلاکت(PRP) در مفاصل میتواند به تسکین درد در مفاصل کمک کند. این تزریق‌ها می‌توانند «بالشتک» یا پوششی را که غضروف قبل از تخریب فراهم می‌کرد، ارائه دهند.
- فیزیوتراپی: ازآنجایی‌که آرتروز مفاصل و عضلات را ضعیف میکند، فیزیوتراپی میتواند به تقویت مفاصل آسیب‌دیده کمک کند. به همین ترتیب، کلاس‌های مدیریت درد می‌توانند به بیماران برای به حداقل رساندن علائم آرتروز کمک کنند.
- داروهای تسکین‌دهنده درد: داروهای مختلفی را می‌توان برای تسکین علائم آرتروز، کاهش درد و ناراحتی، و کاهش تورم مصرف کرد. این داروها شامل تایلنول و NSAIDs (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) هستند.
درمان آرتریت روماتوئید
روش‌های درمانی مختلف برای مدیریت علائم روماتیسم مفصلی عبارت‌اند از:
- داروهای اصلاح‌کننده بیماری: داروهای مختلفی، به نام DMARDs (داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری)، را می‌توان برای کند کردن پیشرفت روماتیسم مفصلی یا توقف کامل آن مصرف کرد. این درمان‌ها می‌توانند مفاصل را از آسیب بیشتر نجات دهند.
- داروهای تسکین‌دهنده درد: داروهایی مانند NSAIDs و کورتیکواستروئیدها می‌توانند به کاهش تورم و التهاب و تسکین درد ناشی از روماتیسم مفصلی کمک کنند. این داروها همچنین می‌توانند به بهبود عملکرد فیزیکی کمک کنند.
- فیزیوتراپی: جلسات فیزیوتراپی می‌توانند به بیماران در بهبود عملکرد مفصل و عضله کمک کنند. این جلسات همچنین می‌توانند راه‌های جدیدی را برای عملکرد یا انجام وظایف به بیماران معرفی کنند تا درد مفصل را به حداقل برسانند.
حتما مطالعه کنید : آشنایی کامل با انواع آرتریت پسوریاتیک
آینده پیش رو
RA و OA شرایط مزمنی هستند که باعث درد و سفتی در مفاصل می‌شوند. هر دو می‌توانند در طول زمان بدون درمان مناسب بدتر شوند. اثرات OA و RA بر زندگی روزمره بیماران می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند.
این دو بیماری می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، اما علل و درمان‌های متفاوتی دارند. آرتروز معمولاً مفاصل کمتری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائم آن به‌طور کلی محدود به مفاصل است. پیش بینی پیشرفت روماتیسم مفصلی دشوارتر است و میتواند علائم گسترده‌تری ایجاد کند.
چشمانداز آینده بیماران مبتلا به RA به‌دلیل پیشرفت در تحقیقات و درمان‌ها بسیار بهبودیافته است. پزشکان معمولاً با درمان مؤثر می‌توانند از پیشرفت بیماری پیشگیری کنند یا سرعت آن را کاهش دهند.
منابع
سوالات متداول
بله، برخی افراد هم به آرتروز و هم به روماتیسم مفصلی مبتلا می‌شوند. بااینحال، این امر در بزرگسالان مسن‌تر که قبلاً آسیب مفصلی دارند و بعداً دچار التهاب خودایمنی می‌شوند، شایع‌تر است. طبق مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳، ۱۵ درصد از افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی دچار آرتروز در همان مفاصل می‌شوند.
مطالب مشابه
پس از جراحی رباط صلیبی، تجربه مقداری درد طبیعی است. سطوح درد می‌توانند بر اساس شرایط فردی متفاوت باشند، اما به‌طور کلی، درد خفیف تا متوسط نشان می‌دهد که بدن در حال بهبودی است. اما درد شدید ، تیز یا دردی که به‌جای بهبودی، بدتر شود نگران‌کننده است و گاها نشانه عفونت، لخته‌ی خون یا بهبود نامناسب است.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان میکند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیب‌های بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر میکند. میتواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام میدهند، مشاهده میشود.
آسیب‌های وارده به زانوها می‌توانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل میکند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان میکند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد میشود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.