علت درد استخوان ساق پا در سنین مختلف چیست و چطور درمان می شود؟

درد ساق پا معمولاً در استخوان پایین زانو و درشت‌نی شکل می‌گیرد. درد ساق پا ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد. پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی، دویدن و رقصیدن، از شایع‌ترین دلایل آن هستند.

درد ساق پا چیست؟

درد ساق پا به دردی گفته می‌شود که در قسمت جلوی ساق یا قسمت داخلی ساق پا بروز می‌کند. این درد بیشتر اوقات ناشی از تمرینات ورزشی است و به همین دلیل در ورزشکاران شیوع بیشتری دارد. درد ساق پا به‌طور معمول در ناحیه استخوان درشت‌نی یا تیبیا (Tibia) شکل می‌گیرد.

درد پا از ناحیه زانو به پایین ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد. پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی، دویدن و رقصیدن، از شایع‌ترین دلایل آن هستند.

حتی ورزشکارهای حرفه‌ای در ورزش دو و میدانی هم ممکن است با تغییر در ورزش روتین خود، دچار درد ساق پا شوند. برای مثال، شاید سرعتشان را افزایش بدهند، میزان مسافت دویدنشان را زیاد کرده یا کفش ورزشی خود را عوض کنند.

علائم درد ساق پا بسته به علت آن متفاوت هستند. اگر این عارضه با چنین نشانه‌هایی همراه باشد، یعنی مشکل جدی است و باید فکری برایش کرد:

• تجمع بیش‌ازحد مایع، و ورم کردن پشت ساق پا
• ضعیف شدن عضلات پا
• گرفتگی عضلات پا
• رنگ‌پریدگی ساق پا
• داغی، قرمزی و التهاب بیش‌ازحد ساق پا

علت درد استخوان ساق پا چیست؟

درد ساق پا یا همان زانو به پایین، علت‌های مختلفی دارد. شاید در قسمت جلو یا پشت استخوان پا هم بروز کند که در ادامه این مقاله به آن‌ها می‌پردازیم.

• درد جلوی ساق پا. درد جلوی ساق پا در قسمت جلوی پا به وجود می‌آید. اگر فردی که دچار این عارضه است، پاشنه پایش را به‌طور ثابت روی زمین بگذارد و انگشتان پایش را بالا ببرد، درد تشدید شود، نشانه وجود مشکلی در جلوی ساق پا است.
• درد پشت ساق پا. اگر درد بیشتر در قسمت داخلی و کناره استخوان ساق پا باشد، فرد به احتمال زیاد دچار اسپلینت ساق عقبی شده که به آن سندروم فشار تیبالی هم گفته می‌شود.

درد ساق پا بسیار رایج است و به‌کارگیری بیش‌ازحد عضلات، از دلایل اصلی آن است. گاهی‌اوقات در اثر دویدن یا انجام فعالیت‌های سنگین در بازه طولانی یا گرم نکردن بدن قبل از شروع ورزش هم رخ می‌دهد.

درد ساق پا در بعضی ورزشکارها مانند دونده‌ها و تنیسورها، نیروهای نظامی و رقاص‌ها رواج بیشتری دارد.

این‌ها مهم‌ترین دلایل درد استخوان ساق پا هستند:

بیماری و مشکلات عروقی

مشکلات عروقی بدن را نباید نادیده گرفت، چون ممکن است به مشکلات جدی‌تر و خطرناکی تبدیل شوند. شریان محیطی و حتی ترومبوز وریدی عمقی ممکن است در ابتدا بدون علائم ظاهر شوند و در مرحله پیشرفته خود را بروز دهند.

این روند تهدید بزرگی برای سلامتی فرد محسوب می‌شود. بنابراین کسانی که در خانواده خود سابقه مشکلات عروقی دارند، باید به کوچک‌ترین علائم احتمالی توجه داشته باشند و از کنارشان ساده نگذرند.

برای نمونه بعضی شکستگی‌های زانو که در اثر فشار زیاد رخ می‌دهند، خیلی زود علائم کبودی و ورم را نشان می‌دهند. پس باید بلافاصله برای درمان آن‌ها اقدام کرد.

شکستگی‌های کوچک ناشی از فشارهای جزئی و پرتکرار، هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی به وجود می‌آیند. آن‌ها به‌طور معمول زمانی بروز پیدا می‌کنند که شدت فعالیت افزایش پیدا می‌کند.

آسیب عصب سیاتیک

اگر فشار روی رشته عصب موجود در ستون فقرات وارد شود، باعث بروز درد در ناحیه پا تا باسن خواهد شد، که به آن درد عصب سیاتیک می‌گویند و به‌طور کامل این ناحیه را دربر می‌گیرد.

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که یکی از رشته‌های عصبی در اثر گرفتگی عضله یا به‌دلیل بیرون‌زدگی دیسک، تحت‌فشار قرار می‌گیرد.

نکته مهم اینکه تأثیرات بلندمدت این مشکل باعث کشیدگی نواحی دیگر بدن شده و حتی ممکن است موجب تغییر الگوی راه رفتن فرد هم بشوند.

آسیب به مفصل و درد استخوان ساق پا

ضرب‌دیدگی، دررفتگی مفصل زانو و شکستگی استخوان، از شایع‌ترین دلایل و علت درد ساق پا هستند و با ورم و دردهای شدید در ناحیه ساق پا همراه می‌شوند.

وقتی نیروی زیادی به استخوان ساق پا وارد می‌شود، درواقع مفصل تحت فشار شدید قرار می‌گیرد و استخوان دیگر نمی‌تواند نیروی اضافی را تحمل کند. در این صورت دچار شکستگی می‌شود.

سندرم مفاصل

اگر ضربه یا فشار به پا باعث مصدومیت و تورم در ناحیه ساق پا شوند، ممکن است مشکل مزمنی در پا ایجاد شود که به آن سندروم مفاصل (Joint Syndrome) می‌گویند.

گرفتگی عضلات

اسپاسم یا گرفتگی عضلات، درد ناگهانی و غیرقابل‌تحملی در ساق پاست که شاید برای بسیاری از ما پیش بیاید.

گرفتگی عضلات ساق پا بیشتر شب‌ها و پس از فعالیت سنگین رخ می‌دهد. این‌ها مهم‌ترین علت درد ساق پا بعد از گرفتگی عضلات هستند:

• کم‌آبی بدن
• استرس و فشار عصبی
• گرفتگی عضلات به دلیل کاهش جریان خون
• گرفتگی عضلات به دلیل کمبود مواد معدنی مانند پتاسیم و کلسیم

شین اسپلینت یا آسیب عضلات ساق پا

به کشیدگی و پارگی عضلات پشت ساق پا شین اسپلینت (Shin splint) می‌گویند. از مهم‌ترین علت‌های درد ساق پا به‌خاطر شین اسپلیت می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• پرش ناگهانی
• توقف ناگهانی هنگام دویدن
• برخورد مستقیم ضربه شدید به عضلات پشت ساق پا

التهاب تاندون‌های آشیل

کشیدگی و آسیب‌دیدگی تاندون‌های پا از مهم‌ترین دلایل درد ساق پاست. حتی پیچ‌خوردگی ساده هم می‌تواند باعث بروز این درد شود.

پیچ‌خوردگی و کشیدگی رباط‌ها و تاندون‌های ساق پا به‌طور معمول بر اثر انجام نادرست تمرینات کششی، گرم نکردن قبل از تمرین و حوادث ناگهانی ایجاد می‌شوند.

نوروپاتی محیطی

این اتفاق زمانی مشاهده می‌شود که به اعصاب بدن شما، که پیام‌ها را به مغز و از آن به سایر بدن منتقل می‌کنند، آسیب وارد شود. شایع‌ترین علت این بیماری دیابت است، اما سایر بیماری‌ها، داروها، جراحات یا عفونت‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد نوروپاتی محیطی شوند. اگر بیماری روی اعصاب پاهای شما تأثیر بگذارد، احساس گزگز، بی‌حس یا ضعیف در ساق پا خواهید داشت.

آرتروز

آرتروز بیماری شایعی است که مفاصل شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث درد، تورم و سفتی می‌شود. آرتروز لگن، زانو یا مچ پا، راه رفتن یا انجام سایر فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند. هیچ درمانی برای آرتروز وجود ندارد، اما می‌توانید با ورزش و حفظ وزن مناسب به کاهش علائم آن کمک کنید. استفاده از کمپرس گرم و سرد نیز به کاهش درد و تورم مفاصل کمک می‌کند.

رگ‌های واریسی

هنگامی که رگ‌ها باید به سختی کار کنند تا خون به قلب شما برگردد، برآمده می‌شوند و پیچ خورده، آبی یا بنفش تیره به نظر می‌رسند. در این صورت می‌توانند باعث احساس سنگینی، سوزش، ضربان یا گرفتگی پاهای شما شوند. با افزایش سن، اضافه وزن، بارداری یا ایستادن یا نشستن به مدت طولانی، احتمال ابتلا به رگ‌های واریسی افزایش می‌یابد. کاهش وزن، ورزش یا پوشیدن جوراب‌های مخصوص به کاهش رگ‌های واریسی کمک می‌کند.

علت درد ساق پا در زنان 

علائم درد در ناحیه استخوان ساق پا چه هستند؟

گرفتگی پا به‌طور معمول چند دقیقه طول می‌کشد و در این حالت عضله پا و قسمت زانو به پایین در قسمت پشت سفت شده و دچار اسپاسم می‌شود.

گرفتگی پا بیشتر اوقات طی شب اتفاق میفتد و در افراد مسن شیوع بیشتری دارد. از مهم‌ترین علائم گرفتگی پا می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

درد پا از زانو به پایین

این درد هنگام دویدن در سرازیری رخ می‌دهد. بیشتر اوقات بر اثر التهاب تاندون پاپلیتیس است که وظیفه ثبات زانو را برعهده دارد. در صورت التهاب، ممکن است فرد کمی ناپایداری در زانویش احساس کند.

درد ساق پا هنگام پیاده‌روی

هنگام پیاده‌روی فشار زیادی روی عضلات و تاندون‌ها اعمال می‌شود که باعث افزایش درد و حساسیت در ناحیه ساق پا خواهد شد.

کشیدگی تاندون

ضربه و برخوردهای ناگهانی به پا ممکن است باعث پیچ‌خوردگی و کشیدگی عضلات و تاندون‌ها شوند. پیچ‌خوردگی بر اثر مشکلات پارگی و کشیدگی عضلات به وجود می‌آید. اما با این وجود کشیدگی نوعی آسیب عضلانی و تاندونی است.

این عوارض و کشش همسترینگ بیشتر اوقات هنگام دویدن رخ می‌دهند. آن‌ها به عضلات جلوی زانو هم صدمه می‌زنند و دردش به‌طور معمول ناشی از پارگی یکی از اجزای زانوست.

پیچ‌خوردگی‌ها و کشیدگی‌ها به‌طور معمول هنگام انجام حرکات کششی در اثر کشش ناکافی یا بیش‌ازحد یا گرم نکردن قبل از فعالیت‌های ورزشی اتفاق میفتند. در این حالت، ادامه تمرین احتمال بروز مصدومیت را افزایش می‌دهد.

تورم و کبود شدن پا

تورم و کبودی پا باعث فشار زیادی در ناحیه ساق پا می‌شود. در نتیجه جریان خون در پا متوقف می‌شود و اکسیژن کافی به عضلات پا نمی‌رسد. همین عامل موجب بروز درد در ساق پا می‌شود.

شدت درد به میزان و نوع مصدومیت بستگی دارد. گاهی این درد آن‌قدر شدید شده که با بی‌حسی و فلج شدن عضله همراه می‌شود و آسیب دائمی هم به عضله وارد می‌کند.

لرزش متناوب پا

لرزش متناوب و مداوم پا منجر به کاهش منابع خونی عضلات پا می‌شود. این کمبود باعث درد می‌شود. لرزش متناوب پا شامل موارد زیر است:

• دردی مشابه گرفتگی عضله هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی و کارهای سنگین
• احساس درد در ناحیه باسن، ساق پا و پا
• احساس درد هنگام راه رفتن و بالا رفتن از پله‌ها

علت درد ساق پا در هنگام پیاده روی

درد ساق پا یکی از رایج‌ترین آسیب‌هایی است که دوندگان و افرادی که پیاده‌روی می‌کنند با آن مواجه می‌شوند. این درد به دلایل متفاوتی بروز می کند و در اغلب موارد مشکل جدی نیست و با کمی استراحت برطرف می شود. از شایع ترین علت درد ساق پا در هنگام پیاده روی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گرم نکردن بدن قبل از انجام پیاده روی
• کمبود کلسیم و ویتامین های مورد نیاز عضلات
• طولانی بودن زمان پیاده روی
• نامناسب بودن کفش پیاده روی
• پیاده روی در ناحیه ناهموار و شیب دار

علت درد ساق پا در هنگام خواب چیست؟

دردهای ساق پا آن هم در هنگام خواب شبانه به اندازه ای دردناک است که می تواند شما را از خواب بیدار کند. این درد بیشتر زمان هایی ایجاد می شود که شما در طول روز فعالیت های زیادی داشته اید. اما علاوه بر آن ممکن است علت درد ساق پا در خواب نتیجه اختلاتی شکل بگیرد که شامل موارد زیر می‌باشد:

• گرفتگی عضلات پا به دلیل کم آبی بدن
• درد های مربوط به اعصاب
• مسدود شدن یا ضعیف شدن شریان ها
• بیماری پارکینسون
• اعتیاد به الکل
• صاف بودن کف پا ( این افراد زمانی که در طول روز فعالیت زیادی داشته باشند؛ به درد شدید ساق پا دچار می شوند )
• اختلالات عصبی و عضلاتی
• کار کردن برروی سطوح سفت و ناهموار
• وارد شدن فشار بیش از حد به عضلات ساق پا در هنگام حوادث رانندگی
• البته علاوه بر فعالیت بیش از حد و کار کشیدن از ساق پا که مهم ترین علت درد ساق پا است. بی تحریکی نیز می تواند اینگونه دردها را شدید کند.

علت درد ساق پا در کودکان چیست؟

مهم ترین علت درد ساق پا در کودکان مربوط به دردهای رشد است. درد های رشد معمولا در کودکان بین سه تا دوازه سال ظاهر می شود و معمولا در سال های نوجوانی از بین می رود.

این دردها بی ضرر هستند و مشکلی را برای کودک شما بوجود نمی آورند و بیشتر در ناحیه ماهیچه ساق پا و پشت زانو ظاهر می شود. از مهم ترین مشخصات درد های رشد که باعث درد ساق پا می شود می توان به:

• این درد ها عموما عصرها یا شب ها بروز می کنند و به طور معمول صبح ها بعد از بیدار شدن از خواب از بین می روند.
• در برخی مواقع این درد ها به قدری شدید هستند که باعث بیدار شدن کودک از خواب می شود.
• درد ساق پا در کودکان عموما در هر دو پا را درگیر می کند.
• این درد ها در کودکان به شکل متناوب و در طی چندین شب ظاهر می شوند.
• این گونه دردها را می توان در کودکان با ماساژ درمانی، حمام آب گرم و حرکت کششی تسکین داد.

غیر از دردهای رشد، بیماری‌ها و دردهای دیگری هم هستند که ممکن باعث بروز درد ساق پا در کودکان شوند.

این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

• عفونت مفصل و استخوان ساق پا
• ضرب‌دیدگی، دررفتگی و شکستگی استخوان ساق پا
• بیماری گود اشلاتر
• آرتروز جوانی
• تومورهای بدخیم استخوان

حتما بخوانید: علائم آرتروز زانو در جوانی

علت درد ساق پا در سالمندان

عموما جوانان بیشتر از سالمندان دچار درد ساق پا می شوند؛ زیرا علت درد ساق بیشتر مربوط به آسیب دیدن و تحرک بالای فرد است. اما با بالا رفتن سن و ضعیف شدن عضلات پا ممکن است سالمندان نیز به این درد دچار شوند به همین جهت گفته می شود علت درد ساق پا در سالمندان بیشتر مربوط به ضعیف شدن استخوان ها و اختلالاتی در مفصل زانو آنها می باشد.

از مهم ترین دلایل و علت های درد ساق پا در سالمندان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آسیب دیدن تاندون ها ساق پا

تاندون آشیل یک طناب فیبری محکم است که عضله پشت ساق پا را به استخوان پاشنه پا متصل می کند. در سالمندان به دلیل پایین آمدن قدرت بدنی، در صورت وارد شدن کوچکترین فشاری به عضله ساق پا، تاندون بیش از حد کشیده می شود یا پاره می شود که نتیجه آن بروز درد ساق پا است.

آرتروز و انحراف زانو

انحراف زانو از شایع ترین عوارض آرتروز زانو است که این عارضه بیشتر در افراد مسن و سالمندان دیده می شود. با کج و منحرف شدن زانو فشار زیادی به استخوان و مفصل زانو وارد می شود که همین موضوع در سالمندان باعث ابتلای فرد به دردهای در ساق پا می شود.

درد استخوان ساق پا و کرونا چه ارتباطی با هم دارند؟

عفونت های ویروسی مانند کرونا یا COVID-19 باعث درد و التهاب عضلات می شود؛ به همین جهت مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده در کنار سرفه، تنگی نفس، لرز، سردرد، گلودرد، از دست دادن بویایی یا چشایی، دردهای عضلانی را از مهمترین علایم ابتلا به این بیماری می دانند و اگر فرد مبتلا به کرونا این دردها را احساس می کند باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کند.

درد عضلانی مرتبط با COVID-19 معمولاً  خود را با حساسیت به لمس عضله یا درد با حرکات عضله نشان می دهد و از آنجایی که ماهیچه ساق پا نسبت به دیگر عضلات بیشتر در معرض حرکت قرار دارد این درد بیشتر در این ناحیه حس می شود.

این درد با درد عضلانی ناشی از یک تمرین متفاوت است؛ بدین صورت که درد ویروس تمایل به انتشار در کل بدن  دارد، در حالی که درد مربوط به ورزش یا آسیب دیدگی بیشتر در یک عضله خاص خود را نشان می دهد.

طبق تحقیقات به عمل آمده سهم دردهای عضلانی در مبتلایان به کرونا نسبت به دردهای مفصلی بیشتر است؛ از این رو در صورتی که بدون دلیل خاصی به درد عضلانی مبتلا شدید، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه نماید.

دردهای عضلانی در مبتلایان به این بیماری حدود یک هفته تا 10 روز ادامه دارد و این درد تمام اعضای بدن را تحت الشعاع قرار می دهد.

آیا پیشگیری از درد ساق پا امکان‌پذیر است؟

وقتی صحبت پیشگیری از درد ساق پا می‌شود، توصیه بسیاری از پزشکان متخصص، پیاده‌روی منظم است. این فعالیت به‌ظاهر ساده، گردش خون را تقویت می‌کند.

• برنامه روزانه‌ای ترتیب بدهید، و هر روز در بازه زمانی مشخصی، به پیاده‌روی بروید. اگر همراهی داشته باشید، مسلماً به این فعالیت روزانه تعهد بیشتری هم پیدا می‌کنید.
• مالیدن چیز سردی، مانند یخ یا استفاده از کمپرس سرد روی پا هم از سنگین شدن آن جلوگیری می‌کند، چون رگ‌ها را باریک کرده و باعث می‌شود خون راحت‌تر در بدن گردش کند.
• به‌مدت طولانی یک‌جا ننشینید. اگر هم مجبور به نشستن هستید، برای مثال پروازی طولانی با هواپیما دارید، از جوراب‌های فشرده‌سازی استفاده کنید. این جوراب‌های طبی و مفید را از فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی و درمانی می‌توانید بخرید.
• عضلات شکم خود را هم تقویت کنید. این کار باعث کاهش گیر افتادن اعصاب در قسمت پایین کمر می‌شود. نوشیدن آب کافی هم از توصیه‌های همیشگی برای حفظ سلامتی است.
• برای پیشگیری از درد ساق پا ناشی از فعالیت بدنی، توصیه می‌شود همیشه پیش و پس از ورزش یا فعالیت‌های سنگین و شدید، حرکات کششی انجام بدهید.
• غذاهای سرشار از پتاسیم، مانند سیب‌زمینی، لوبیای سفید، چغندر، زردک، اسفناج، پرتقال، موز، آووکادو و سالمون یا ماهی آزاد هم برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی عضلات پا و تاندون‌ها بسیار مفید هستند.

برای پیشگیری از درد ساق پا ناشی از مشکلات و شرایط بدنی و پزشکی هم این توصیه‌های کاربردی را جدی بگیرید:

• 30 دقیقه در روز، و پنج روز در هفته ورزش کنید.
• به وزن مناسبی برسید و آن را حفظ کنید.
• سیگار نکشید.
• کلسترول و فشار خون خود را کنترل کنید و اقدامات لازم برای کنترل آن‌ها را انجام بدهید.

البته بنا بر شرایط شما، حتماً راه‌های دیگری هم برای پیشگیری از درد ساق پا و درمان آن هستند که می‌توانید با پزشک مشورت کرده و آن‌ها را دنبال کنید.

جمع‌بندی

درد ساق پا به دلایل مختلفی اتفاق میفتد و علائم آن اغلب با هم همپوشانی دارند. بیمار می‌تواند با مراجعه به پزشک تحت درمان قرار بگیرد و به‌ روش‌های متفاوتی ازجمله ورزش‌های کششی، ماساژ، کمپرس آب گرم و سرد و ... به کاهش درد کمک می‌کند. اگر درد ادامه یابد، بدتر شود یا زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهد، پزشک از روش‌های جراحی برای درمان بیماری استفاده می‌کند. دکتر علیرضا جواهری پزشکی حاذق و باتجربه درزمینه عمل جراحی مفاصل لگن و زانو است، جهت دریافت نوبت ویزیت با شماره تماس 02129123462 تماس حاصل فرمایید.