التهاب مفاصل یا آرتریت - انواع و راه های درمان آن

آرتریت یا التهاب مفاصل اختلالی بسیار شایع، به‌ویژه در افراد بالای ۵۰ سال است. این بیماری باعث درد، خشکی و التهاب مفاصل می‌شود. پزشک به بیمار کمک خواهد کرد تا نوع آرتریت خود، علت آن و درمان‌های مورد نیاز را بشناسد. اگر به آرتریت شدید مبتلا باشید که با سایر درمان‌ها قابل کنترل نباشد، ممکن است به تعویض مفصل نیاز پیدا کنید.

التهاب مفاصل چیست؟

آرتریت یا التهاب مفاصل یکی از رایج‌ترین علائم بیماری‌های اسکلتی و مفصلی است که مشخصه اصلی همه آن‌ها ملتهب شدن و درد و خشکی مفصل می‌باشد. التهاب مفاصل بیش از 200 نوع مختلف دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آرتریت روماتوئید اشاره کرد.

به محل اتصال دو استخوان به یکدیگر مفصل گفته می‌شود که این استخوان‌ها از دو طرف توسط رباط‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. در تمام مفصل‌ها بر روی قسمتی از استخوان، لایه بافتی صاف و لغزنده‌ای به نام غضروف قرار دارد که موجب می‌شود استخوان‌ها به‌راحتی و با کمترین اصطکاک حرکت کنند.

در صورتی که آسیبی به مفصل وارد شود یا عاملی عفونی به درون مفصل نفوذ کند، بدن در طی واکنشی طبیعی شروع به مقابله با این آسیب‌ها می‌کند تا بدین طریق به ترمیم آسیب‌دیدگی بپردازد و همین عامل موجب ملتهب شدن مفصل و بروز دردهایی می‌شود.

انواع آرتریت یا التهاب مفاصل

بیش از 200 نوع مختلف آرتریت وجود دارند. برخی از شایع‌ترین انواع آن عبارت‌اند از:

• استئوآرتریت: آرتروز ناشی از ساییدگی و فرسودگی مفاصل
• آرتریت روماتوئید: نوعی آرتریت که زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به مفاصل آسیب می‌رساند.
• نقرس: نوعی آرتریت که باعث ایجاد بلورهای تیز اسید اوریک در مفاصل می‌شود.
• اسپوندیلیت انکیلوزان: نوعی آرتریت که بر مفاصل نزدیک به کمر تأثیر می‌گذارد.
• آرتریت پسوریاتیک: آرتریتی که افراد مبتلا به پسوریازیس را درگیر می‌کند.
• آرتریت نوجوانان: آرتریت در کودکان و نوجوانان زیر ۱۶ سال

بسته به نوع آرتریت، این بیماری می‌تواند باعث تخریب بافت طبیعی مفصل یا ایجاد التهاب (ورم) شود. برخی از انواع آرتریت، ابتدا التهاب ایجاد می‌کنند و سپس به تخریب مفصل منجر می‌شوند.

علائم

برخی از علائم التهاب مفصل عبارت‌اند از:

• مشکل در حرکت دادن مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده
• ورم یا برآمدگی در مفصل
• درد یا کوفتگی در مفصل
• درد در اطراف مفصل
• درد در نقاط دیگر بدن (زیرا بیمار ممکن است به‌دلیل درد، فعالیت‌ها یا الگوهای حرکتی خود را تغییر دهد)
• قرمزی یا گرمی در اطراف مفصل

هنگامی که این علائم پس از آسیب ظاهر می‌شوند، التهاب معمولاً فقط پاسخی کوتاه‌مدت به آسیب است.

افرادی که متوجه التهاب یا درد مداوم می‌شوند، ممکن است به آرتریت مبتلا باشند. درد مفصلی که با تب یا به‌دنبال عفونت رخ می‌دهد، ممکن است نشانه عفونت مفصل باشد که به درمان فوری پزشکی نیاز دارد.

مهم‌ترین دلایل بروز التهاب مفصل

اختلال در سیستم ایمنی، وارد شدن ضربه شدید به مفصل و نفوذ عامل عفونی به مفصل از مهم‌ترین دلایل بروز التهاب مفصل هستند که محدودیت‌ها و دردهای زیادی برای فرد به وجود می‌آورند. پس می‌توان گفت عارضه التهاب مفاصل به چهار علت عمده به وجود می‌آید که عبارت‌اند از:

اختلال در سیستم ایمنی و بیماری‌های خود ایمنی

بیماری خود ایمنی زمانی موجب التهاب مفصل می‌شود که سیستم ایمنی به‌اشتباه به مفصل‌های بدن حمله کند. همان‌طور که می‌دانید سیستم ایمنی بدن معمولاً وظیفه مقابله با میکروب‌هایی همچون باکتری‌ها و ویروس‌ها را برعهده دارد.

در حالت عادی، سیستم ایمنی قادر است سیستم ایمنی خارجی را از سلول‌های خودی تشخیص دهد. در صورتی که التهاب مفصل از بیماری خود ایمنی نشئت بگیرد، سیستم ایمنی مفصل را به‌عنوان عنصر خارجی اشتباه می‌گیرد. روماتیسم مفصلی از شایع‌ترین انواع بیماری خود ایمنی است که با التهاب مفصل همراه است.

آسیب دیدن استخوان در درون مفصل

آسیب دیدن استخوان‌های اطراف مفصل به‌دنبال وارد شدن ضربه به آن از شایع‌ترین آسیب‌های استخوانی و اسکلتی است که موجب بروز تغییراتی در استخوان می‌شود. آسیب‌دیدگی استخوان زمانی موجب التهاب مفصل می‌شود که ضربه وارده به استخوان موجب شکستگی شود.

شکستگی احتمال ورود عفونت به درون مفصل را افزایش می‌دهد و از این طریق احتمال التهاب مفصل نیز تشدید می‌شود.

از بین رفتن غضروف مفصل

غضروف، بافت همبند مخصوصی است که سطح مفصل را می‌پوشاند. آسیب‌های غضروفی در اثر صدمه دیدن غضروف مفصلی به وجود می‌آید که به این نوع عارضه، آرتروز نیز گفته می‌شود. التهاب مفصل یکی از رایج‌ترین علائم این اختلال است که با درد و مشکلات متعددی همراه است.

عفونت مفصلی

هر گاه میکروب‌ها بتوانند از راه خون یا وجود زخمی در استخوان خود را به مفصل برسانند و در آنجا تکثیر کنند، می‌توانند باعث ایجاد عفونت مفصل شوند.

شایع‌ترین میکروب مولد التهاب مفصل، باکتری‌ای به نام استافیلوکک طلایی است. باکتری‌های استرپتوکک، مننگوکک، هموفیلوس آنفلوانزا و ای کولای هم می‌توانند این عفونت‌ها را ایجاد کنند.

چه بیماری‌هایی موجب التهاب مفاصل می‌شوند؟

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی

آرتریت روماتوئید که با نام روماتیسم مفصلی نیز شناخته می‌شود، بیماری مزمن التهابی و خودایمنی است که باعث ایجاد قرمزی، حرارت ، تورم و درد در مفصل می‌شود. این بیماری بیشتر مفصل قرینه نظیر دست، هر دو مچ و زانو را درگیر می‌کند.

وجود اختلال در سیستم ایمنی، مهم‌ترین علت بروز بیماری آرتریت یا روماتیسم مفصلی است که برخی افراد بر این باورند که ویروس یا باکتری ممکن است باعث ایجاد چنین تغییراتی در سیستم ایمنی شود.

استئوآرتریت

بیماری استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری مزمن مفصلی است که به‌دنبال آسیب‌دیدگی و سخت شدن غضروف مفصل ایجاد می‌شود. غضروف، ماده‌ای نرم و لیز است که انتهای استخوان را می‌پوشاند و به‌عنوان ضربه‌گیر مفصل عمل می‌کند.

زمانی که آسیب وارده به مفصل بیشتر شود، غضروف شروع به فرسایش کرده یا به‌خوبی اول کار نمی‌کند و نمی‌تواند ضربه‌ها را بگیرد که نتیجه آن آسیب‌دیدگی مفصل می‌باشد.

آرتریت عفونی

عفونت مفصلی یا آرتریت عفونی زمانی رخ می‌دهد که عوامل بیماری‌زا و عفونی بر اثر آسیب‌دیدگی به شکلی مستقیم به مفصل نفوذ پیدا کنند.

عفونت مفصلی بیشتر زانوها را درگیر می‌کند اما احتمال بروز آن در ران، شانه‌ها و دیگر مفصل‌های بدن وجود دارد. عفونت ناشی از این بیماری به‌سرعت به غضروف‌ و استخوان موجود در مفصل آسیب می‌زند که در این شرایط درمان فوری ضروری است.

نقرس

بیماری نقرس یکی از انواع بیماری التهاب مفاصل است که با دردهای زیادی همراه است و در اثر افزایش اسید اوریک در خون بوجود می‌آید.

نقرس در ناحیه مفصل نشان‌دهنده ایجاد التهاب است که با درد شدید، ورم و التهاب در مفصل زانو معرفی می‌شود. رایج‌ترین محل ابتلا به بیماری نقرس در بدن، انگشت شست پا است.

این بیماری همچنین می‌تواند زانو، دست‌ها، انگشتان شست، قوزک و مچ‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد. مفاصل مختلفی در کف پا وجود دارند و نقرس باعث درد کف پا می‌گردد. علائم نقرس زمانی ایجاد می‌شوند که مفصل فرد به یک‌باره و بدون علائم قبلی دچار احساس گرما، درد، قرمزی، ورم و التهاب شود.

تشخیص التهاب مفصل

پزشکان با انجام معاینه فیزیکی، التهاب را تشخیص می‌دهند. آن‌ها مفاصل آسیب‌دیده بیمار را معاینه می‌کنند و درمورد علائم سؤالاتی می‌پرسند. به پزشک خود بگویید که علائمی مانند درد و خشکی را از چه زمانی متوجه شدید و آیا فعالیت یا زمان خاصی از روز آن‌ها را بدتر می‌کند یا خیر.

پزشک شما احتمالاً دامنه حرکت (میزان حرکت مفصل) را بررسی می‌کند. او ممکن است دامنه حرکت یک مفصل را با مفاصل مشابه دیگر (مانند زانوی دیگر، مچ پا یا انگشتان) مقایسه کند.

پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری زیر برای تهیه عکس از مفاصلتان استفاده کند:

• اشعه ایکس
• سونوگرافی
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• سی‌تی‌اسکن

این آزمایش‌ها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا آسیب داخل مفاصل را مشاهده کند. همچنین به او کمک می‌کنند تا سایر آسیب‌ها یا مشکلاتی که ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند، مانند شکستگی استخوان را رد کند.

پزشک ممکن است از آزمایش خون برای بررسی سطح اسید اوریک شما استفاده کند، به‌خصوص اگر به نقرس مشکوک باشد. آزمایش خون همچنین می‌تواند نشانه‌های عفونت یا بیماری‌های خودایمنی را نشان دهد.

انواع روش‌های درمان التهاب مفاصل

همان‌طور که ملاحظه کردید آرتریت انواع مختلفی دارد؛ از این رو روش درمان آن بر حسب اینکه از چه نوعی باشد متفاوت است. مهم‌ترین اقدامات درمانی برای درمان آرتریت شامل موارد زیر هستند:

دارو درمانی

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) داروهایی هستند که به‌طور گسترده برای کنترل علائم و دردهای ناشی از التهاب مفاصل استفاده می‌شوند.

در مواردی که علت التهاب مفصل، بیماری روماتیسم باشد، داروهای ضد روماتیسمی برای جلوگیری از پیشرفت آسیب‌های مفصلی تجویز می‌شوند.

در کنار مصرف دارو، استفاده از کرم‌ها و پمادهای حاوی مواد ضدتحریک نیز می‌تواند در متعادل‌سازی درد و التهاب تأثیرگذار باشد.

فیزیوتراپی

معمولاً بیماران مبتلا به التهاب مفاصل به ناتوانی‌ها و اختلالاتی در مفصل دچار می‌شوند که در این صورت، فیزیوتراپی می‌تواند عملکرد طبیعی مفصل را به حالت عادی بازگرداند.

اصلاح سبک زندگی

اصلاح سبک زندگی در کاهش درد و التهاب مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار مؤثر است. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:

• کم کردن وزن؛ در صورتی که اضافه وزن دارید با کاهش وزن می‌توانید فشار را از روی مفصل خود کم کنید و بدین طریق التهاب مفصل را کاهش دهید.
• داشتن تغذیه مناسب و استفاده از مواد غذایی ضدالتهاب
• استراحت کردن و خواب کافی
• اجتناب از انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین و فعالیت‌هایی که فشار زیادی را به مفصل وارد می‌کنند.
• داشتن تحرک کافی به‌منظور کاهش دردهای ناشی از بیماری آرتریت

فشرده سازی مفصل با بریس

یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت و نگهداری از مفصل آسیب‌دیده، استفاده از بریس مناسب و متناسب با ساختار بدنی است که در کاهش درد و توزیع فشار از روی مفصل بسیار مؤثر است. هدف از استفاده از ارتز و بریس عبارت‌اند از:

• مهار کردن حرکت مفصل به‌منظور کاهش التهاب
• کمک به حرکت راحت‌تر مفصل
• اصلاح شکل و فرم شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها به‌منظور کاهش التهاب و درد

عمل جراحی

در موارد حاد بیماری آرتریت یا التهاب مفصل، که آسیب شدیدی به غضروف مفصل وارد شده است، معمولاً انجام عمل جراحی برای اصلاح و ترمیم آسیب‌دیدگی توصیه می‌شود.

جراحی تعویض مفصل از شایع‌ترین عمل‌های جراحی است که برای از بین بردن دردهای ناشی از بیماری استئوآرتریت و روماتیسم استفاده می‌شود.

حتما بخوانید: جراحی تعویض مفصل زانو

التهاب مفاصل در کودکان

التهاب مفاصل در کودکان بیشتر زمانی رخ می‌دهد که میکروب‌ها از راه جریان خون خود را به محل آلودگی برسانند. محل زخم و دمل از شایع‌ترین محل‌هایی هستند که میکروب‌ها خود را می‌توانند به مفاصل بدن برسانند.

ازآنجائی‌که سیستم ایمنی کودکان هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته است، بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به عفونت و درنهایت التهاب مفصل قرار دارند.

ابتلا به هر نوع عفونت در نوزاد باعث انتشار آن به سایر سیستم‌ها ازجمله مفصل می‌شود. از این رو رایج‌ترین عواملی که منجر به عفونت مفصل می‌شوند عبارت‌اند از:

• وجود عفونت پوستی در ناحیه حوالی مفصل
• بستری بودن طولانی‌مدت در بیمارستان
• وزن بدنی بسیار پایین در هنگام تولد
• خونگیری و تزریقات مکرر از نوزاد بدون رعایت اصول استریلیزاسیون

مفاصل بزرگ‌تر در کودکان، نظیر لگن و شانه بیشتر در معرض ابتلا به عفونت یا التهاب مفصل قرار دارند. ولی با این وجود مفاصلی همچون زانو، مچ دست پا و آرنج نیز از این عارضه در امان نیستند.

تب بالا به همراه لرز، قرمزی مفصل، تورم مفصلی و محدودیت‌های حرکتی از مهم‌ترین علائم التهاب مفاصل در کودکان هستند که با دردها و مشکلات بسیاری همراه می‌باشند.

تشخیص به‌موقع بیماری التهاب مفاصل بسیار اهمیت دارد؛ زیرا منجر به تخریب بافت مفصل یا بافت استخوانی می‌شود و اختلالاتی در رشد استخوان‌ها به همراه دارد.

در موارد خفیف، بیماری التهاب مفاصل در کودکان با مصرف داروهای آنتی بیوتیک تسکین می‌یابد اما در موارد شدیدی که عفونت مفصلی باعث خراب شدن استخوان شود، برای تخلیه آبسه باید بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

چه عواملی احتمال التهاب مفاصل را افزایش می‌دهند؟

هر شکلی از آرتریت (Arthritis) یا التهاب مفصل، عوامل ریسک خاص خودش را دارد که بعضی از آن‌ها را نمی‌توانیم تغییر بدهیم، یعنی غیرقابل اصلاح هستند، و بعضی‌هایشان را می‌توانیم کنترل کنیم، و عوامل ریسک قابل اصلاح به حساب می‌آیند.

بعضی از رایج‌ترین عوامل ریسک التهاب مفاصل به‌تفکیک غیرقابل تغییر و قابل تغییر عبارت‌اند از:

عوامل ریسک غیرقابل تغییر التهاب مفاصل

• سن: احتمال ابتلا به انواع التهاب مفاصل با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد.
• جنسیت: التهاب مفاصل در زنان شایع‌تر است. تقریبا 60درصد مبتلایان به آرتریت، خانم‌ها هستند. البته اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis) یا روماتیسم ستون فقرات، و نقرس در مردان شایع‌تر است.
• ژنتیک: ژن‌های خاصی وجود دارند که با احتمال ابتلا به انواع خاصی از آرتریت، مانند آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis) یا روماتیسم مفصلی، لوپوس اریتماتوس سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus) یا لوپوس منتشر و اسپوندیلیت آنکیلوزان مرتبط هستند.

عوامل ریسک قابل اصلاح التهاب مفاصل

• اضافه وزن و چاقی: اضافه وزن نقش مهمی در شروع و بعد هم پیشرفت پیشرفت آرتروز زانو و لگن دارد.
• نداشتن تحرک بدنی: بی‌تحرکی با افزایش شدت و پیشرفت بسیاری از انواع آرتریت یا التهاب مفاصل همراه است.
• آسیب‌های مفصلی: آسیب به مفصل، ممکن است باعث ایجاد آرتروز در آن مفصل خاص شود.
• سیگار کشیدن: سیگار هم با پیشرفت و شدت روماتیسم مفصلی و لوپوس منتشر مرتبط است.
• عفونت: بسیاری از عوامل میکروبی هم ممکن است مفاصل را آلوده کنند و باعث ایجاد انواع مختلف آرتریت شوند.
• شغل: بعضی مشاغل که خم شدن مکرر زانو و چمباتمه زدن دارند، با آرتروز زانو و لگن مرتبط هستند.
• رژیم غذایی: تغذیه نقش مهمی در حفظ وزن مناسب دارد، که عامل مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری التهاب مفاصل است.

جمع‌بندی

التهاب مفاصل، یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که افراد تجربه می‌کنند. اما اینکه افراد زیادی به آن مبتلا هستند، به این معنی نیست که باید با درد زندگی کنید. با پزشک درمورد راه‌های مدیریت علائم آرتریت صحبت کنید. او به شما کمک می‌کند تا بتوانید به فعالیت‌های مورد علاقه خود بپردازید.

التهاب مفاصلمی‌تواند دردسر بزرگی برای گردن (و زانوها، لگن، کمر و هر مفصل دیگری در بدن) ایجاد کند. اما سعی کنید تا حد ممکن فعال بمانید. از پزشک خود درمورد فیزیوتراپی یا کاردرمانی برای کمک به حفظ قدرت، فعالیت و اعتمادبه‌نفس در طول فعالیت‌های روزمره بپرسید.

منابع

arthritis.ca

medicalnewstoday.com

my.clevelandclinic.org