زانو درد چرا ایجاد می شود و چطور درمان می شود؟

زانودرد، درد یا ناراحتی است که در داخل یا اطراف مفصل زانو احساس می‌شود.

مفاصل مکان‌هایی در بدن شما هستند که در آن‌ها دو استخوان به هم می‌رسند. مفصل زانو ران را به ساق پا متصل می‌کند؛ جایی که استخوان ران (فمور) به استخوان ساق پا (درشت‌نی) می‌رسد.

زانو بزرگترین مفصل بدن است و در حین حرکت مقدار زیادی از وزن را جذب و تحمل می‌کند. به همین دلیل یکی از شایع‌ترین مفاصل آسیب‌دیده است. زانودرد می‌تواند مشکلی موقت و کوتاه‌مدت یا مشکلی مزمن (طولانی‌مدت) باشد که نیاز به تشخیص و درمان پزشک دارد.

محل احساس درد زانو معمولاً به این بستگی دارد که کدام قسمت از مفصل آسیب دیده است. ممکن است درد را در نواحی زیر احساس کنید:

• نزدیک به سطح بالا یا پشت زانو (معمولاً مشکلی در عضلات، تاندون‌ها یا رباط‌ها)
• عمیق‌تر در داخل زانو (دردی که از استخوان‌ها یا غضروف ناشی می‌شود)
• در چندین قسمت از زانو یا ساق پا. درد زانو گاهی‌اوقات می‌تواند به نواحی دیگر سرایت کند. ممکن است در یک طرف درد احساس شود که گاهی احساس می‌کنید از پشت زانو ناشی می‌شود. درد همچنین می‌تواند به نواحی اطراف زانو، مانند ساق پا یا ران منتقل شود.

درد زانو به‌صورت متناوب ایجاد شود و از بین برود. به‌عنوان مثال، ممکن است هنگام حرکت یا خم کردن زانوی خود احساس درد کنید و هنگام استراحت درد کاهش یابد. برخی افراد در ساعات مختلف روز احساس درد می‌کنند. به‌عنوان مثال ممکن است اول صبح که از خواب بیدار می‌شوید، درد بیشتری احساس کنید. همچنین احساس درد زانو در طول شب نیز رایج است و معمولاً به‌خاطر فعالیت بدنی در اوایل روز می‌باشد.

معمولاً می‌توانید با استراحت و مصرف مسکن‌های بدون نسخه (OTC) درد زانو را در خانه درمان کنید. اگر دردی را احساس می‌کنید که روی فعالیت‌های روزانه شما تأثیر می‌گذارد یا حرکت کردن را سخت می‌کند، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر زانودرد بیش از چند روز طول کشید و بهبود نیافت نیز بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

آناتومی زانو

زانو مفصل آسیب‌پذیری است که استرس زیادی را ناشی از فعالیت‌های روزمره مانند بلند کردن و زانو زدن و فعالیت‌های پرفشار مانند دویدن و ایروبیک تحمل می‌کند.

زانو از قسمت‌های زیر تشکیل می‌شود:

• تیبیا. درشت‌نی استخوان ساق پا یا استخوان بزرگ‌تر ساق پا است.
• فمور. فمور، استخوان ران یا استخوان بالای ساق پا است.
• کشکک. کشکک زانو یا کاسه زانو، استخوانی مثلثی شکل و ضخیم است که بزرگ‌ترین استخوان کنجدی در بدن به‌شمار می‌آید.

هر انتهای استخوان با لایه‌ای از غضروف پوشانده شده است که شوک را جذب کرده و از زانو محافظت می‌کند. اساساً، زانو دو استخوان ساق بلند است که توسط ماهیچه‌ها، رباط‌ها و تاندون‌ها به هم متصل می‌شوند.

دو گروه ماهیچه ازجمله عضلات چهار سر ران (واقع در جلوی ران‌ها) که پاها را صاف کرده و عضلات همسترینگ (واقع در پشت ران‌ها) که ساق را در قسمت زانو خم می‌کنند، در زانو درگیر هستند.

تاندون‌ها تارهای سختی از بافت هستند که ماهیچه‌ها را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. رباط‌ها نوارهای الاستیک بافتی هستند که استخوان را به استخوان متصل می‌کنند. برخی از رباط‌های زانو ثبات و محافظت از مفاصل را فراهم کرده، درحالی‌که سایر رباط‌ها حرکت به جلو و عقب ساق پا (استخوان ساق پا) را محدود می‌کنند.

علائم زانودرد

محل و شدت زانودرد بسته به علت مشکل ممکن است متفاوت باشند. علائم و نشانه‌هایی که گاهی‌اوقات با زانودرد همراه هستند شامل موارد زیر می‌باشند:

• تورم و سفتی
• قرمزی و گرمی در هنگام لمس
• ضعف یا بی‌ثباتی
• صداهای ترک خوردن یا خرخر کردن
• ناتوانی در صاف کردن کامل زانو

شایع‌ترین علل زانودرد چیست؟

شایع‌ترین علل زانودرد در ادامه ذکر شده‌اند:

تحرک بیش‌ازحد

فعالیت‌های بدنی، ورزش و انجام کارهای بدنی همگی می‌توانند به مفصل زانو فشار وارد کنند. انجام همان حرکات تکراری (مانند پریدن زیاد، یا کار روی دست و زانو) می تواند باعث درد زانو شود.

زانودرد یکی از علائم رایج در میان بیماری‌های زیر است:

• سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS یا زانوی دونده یا جهنده)
• بیماری ازگود اشلاتر (فقط در کودکان و نوجوانان)
• تاندونیت (به‌خصوص تاندونیت کشکک)
• بورسیت (به‌ویژه بورسیت پره پاتلار)

آرتریت

آرتریت باعث درد و التهاب در مفاصل می‌شود. آرتریت زانو بیماری شایعی است که علائمی مانند درد، تورم و سفتی ایجاد می‌کند. انواع مختلفی از آرتریت ازجمله موارد زیر می‌توانند باعث زانو درد شوند:

• آرتروز
• روماتیسم مفصلی
• آرتریت پس از ضربه

صدمات

هر آسیبی که به مفصل زانو صدمه وارد کند، می‌تواند باعث درد شود. آسیب‌های زانو می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• آسیب‌های فشاری مکرر
• آسیب‌های ورزشی
• آسیب‌هایی مانند سقوط یا تصادفات رانندگی

برخی از شایع‌ترین آسیب‌هایی که باعث درد زانو می‌شوند عبارت‌اند از:

• رگ به رگ شدن زانو
• زانوهای بیش‌ازحد کشیده
• پارگی رباط زانو (آسیب‌هایی که ACL، PCL، MCL یا LCL شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند)
• پارگی مینیسک
• شکستگی استخوان
• دررفتگی‌ها

چاقی و اضافه وزن

افرادی که اضافه وزن دارند هنگام راه رفتن و ایستادن در زانوی خود احساس درد می کنند. زیرا وقتی وزن بدن بیش از مقدار طبیعی باشد نوعی فشاراضافی به مفاصل و زانوها اعمال می شود که منجر به سایش و از بین رفتن بافت مفصل زانو می شود و در نتیجه استخوان های تیبیا و فمور با هم برخورد کرده و همین اصطکاک ایجاد شده باعث افزایش درد زانو می شود.

تشخیص درد زانو

در طول معاینه فیزیکی، پزشک به احتمال زیاد به بررسی موارد زیر می‌‌پردازد:

• تورم، درد، حساسیت، گرما و کبودی قابل مشاهده زانو
• حرکات ساق پا در جهات مختلف
• فشار دادن یا کشیدن مفاصل برای ارزیابی یکپارچگی ساختارهای زانو

تست‌های تصویربرداری

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌هایی مانند موارد زیر انجام دهد:

• اشعه ایکس. پزشک ممکن است ابتدا انجام عکسبرداری با اشعه ایکس را توصیه کند، که می‌تواند به تشخیص شکستگی استخوان و بیماری دژنراتیو مفصل کمک کند.
• توموگرافی کامپیوتری اسکن (CT). اسکنرهای سی‌تی، تصاویر اشعه ایکس گرفته‌شده از زوایای مختلف را برای ایجاد تصاویر مقطعی از داخل بدن شما ترکیب می‌کنند. سی‌تی اسکن می‌تواند به تشخیص مشکلات استخوانی و شکستگی‌های ظریف کمک کند. نوع خاصی از سی‌تی اسکن می‌تواند نقرس را حتی زمانی که مفصل ملتهب نیست شناسایی کند.
• سونوگرافی. این فناوری از امواج صوتی برای تولید تصاویر از ساختارهای بافت نرم در داخل و اطراف زانوی شما استفاده می‌کند. پزشک ممکن است بخواهد زانوی شما را در موقعیت‌های مختلف در طول سونوگرافی حرکت دهد تا مشکلات خاص را بررسی کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). ام‌آرآی از امواج رادیویی و یک آهنربای قدرتمند برای ایجاد تصاویر سه بعدی از داخل زانوی شما استفاده می‌کند. این آزمایش به‌ویژه در آشکارسازی آسیب‌های بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، غضروف و ماهیچه‌ها مفید است.

تست‌های آزمایشگاهی

اگر پزشک مشکوک به عفونت یا التهاب باشد، احتمالاً آزمایش خون و گاهی‌اوقات روشی به نام آرتروسنتز انجام می‌دهد که در آن مقدار کمی مایع از داخل مفصل زانو با سوزن برداشته شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

درد زانو چگونه درمان می‌شود؟

اینکه چه درمان‌هایی برای زانودرد نیاز دارید به علت آن بستگی دارد. پزشک درمان‌های مختلف را بر اساس شدت و علت درد پیشنهاد می‌دهد.

دارودرمانی

پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین زانودرد و سایر علائمی که تجربه می‌کنید پیشنهاد کند. اکثر بیماران می‌توانند از NSAIDهای بدون نسخه (ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن) یا استامینوفن (Tylenol) استفاده کنند. این داروها را برای بیش از 10 روز متوالی بدون مشورت با پزشک یا اگر بیماری کلیوی یا کبدی دارید مصرف نکنید.

تزریق

در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق دارو یا مواد دیگر را مستقیماً به مفصل شما پیشنهاد دهد. تزریق داروهای زیر به درمان درد زانو کمک می‌کند:

• کورتیکواستروئیدها. تزریق داروی کورتیکواستروئید به مفصل زانو ممکن است به کاهش علائم آرتریت کمک کند و باعث تسکین دردی شود که ممکن است چند ماه طول بکشد.
• اسید هیالورونیک. اسید هیالورونیک مایعی غلیظ، مشابه مایعی که به‌طور طبیعی مفاصل را روان می‌کند، است. این ماده به بهبود تحرک و کاهش درد زانو کمک می‌کند. اگرچه نتایج مطالعه درمورد اثربخشی این درمان متفاوت هستند، اما اثرپذیری یک یا چند واکسن ممکن است تا شش ماه ادامه داشته باشد.
• پلاسمای غنی از پلاکت (PRP). پی‌آر‌پی حاوی غلظتی از فاکتورهای رشد مختلف است که به نظر می‌رسد التهاب را کاهش می‌دهد و باعث بهبودی می‌شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که PRP ممکن است برای افراد خاص مبتلا به آرتروز مفید باشد، اما مطالعات بیشتری مورد نیاز هستند.

زانوبند

زانوبند از زانوی شما حمایت می‌کند و آن را در جای خود نگه می‌دارد. زانوبندها معمولاً از پلاستیک یا فلز سفت با بالشتک‌ها و تسمه‌هایی که دور زانو و پای شما می‌پیچند ساخته شده‌اند. پزشک به شما می‌گوید به چه نوع بریسی نیاز دارید و هر چند وقت یک‌بار باید آن را بپوشید.

فیزیوتراپی

اگر آرتریت دارید یا در حال بهبودی از آسیب هستید، ممکن است پزشک فیزیوتراپی را پیشنهاد کند. فیزیوتراپ به شما حرکات کششی و تمریناتی را نشان می‌دهد که عضلات اطراف زانوی آسیب‌دیده را تقویت می‌کند. این حرکات باعث بهبود ثبات شما می‌شوند و می‌توانند درد را تسکین دهند.

جراحی زانو

اکثر افراد مبتلا به زانودرد نیازی به جراحی ندارند. اما اگر درد شدید باشد و سایر درمان‌ها کمکی نکند، پزشک انجام عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد. ممکن است برای ترمیم رباط آسیب‌دیده، شکستگی استخوان یا آرتریت شدید به جراحی نیاز داشته باشید.

• جراحی آرتروسکوپی. آرتروسکوپی زانو رایج‌ترین نوع جراحی زانو است. جراح چند برش کوچک در پوست اطراف زانو ایجاد می‌کند و سپس ابزار خاصی به نام آرتروسکوپ را در مفصل زانو قرار می‌دهد. آرتروسکوپ شامل یک دوربین و یک چراغ است که به جراح اجازه می‌دهد آسیب‌های داخل زانو را ببیند و آن‌ها را ترمیم کند.
• جراحی تعویض جزئی مفصل زانو. در این روش، جراح تنها قسمت آسیب‌دیده زانو را با قطعات فلزی و پلاستیکی تعویض می‌کند. این جراحی معمولاً می‌تواند ازطریق برش‌های کوچک انجام شود، بنابراین احتمالاً زانو سریع‌تر از جراحی برای جایگزینی کل مفصل بهبود می‌یابد.
• جراحی تعویض کامل مفصل زانو. در این روش، جراح استخوان و غضروف آسیب‌دیده را از استخوان ران، ساق پا و کاسه زانو جدا کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی ساخته‌شده از آلیاژهای فلزی، پلاستیک‌های درجه یک و پلیمرها جایگزین می‌کند.
• استئوتومی زانو. این روش شامل برداشتن استخوان از استخوان ران یا ساق پا برای تراز بهتر زانو و تسکین درد آرتریت است. این جراحی ممکن است به شما کمک کند تا جراحی تعویض کامل زانو را به تأخیر بیندازید یا از آن اجتناب کنید.

روش‌های خانگی

معمولاً می‌توانید زانودرد را در خانه با استفاده از روش‌های خانگی درمان کنید:

• استراحت. برای جلوگیری از بدتر شدن آسیب، فعالیت بدنی‌ای را که باعث درد شده است،‌ متوقف کنید.
• یخ‌درمانی. در روز اول پس از آسیب هر ساعت یک کمپرس یخ یا کمپرس سرد به مدت 15 تا 20 دقیقه بر روی زانو قرار دهید. از روز دوم می‌توانید هر سه تا چهار ساعت یک‌بار از یخ استفاده کنید. یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید (بسته یخ را در حوله یا پارچه بپیچید).
• فشرده‌سازی. فشرده‌سازی به کاهش جریان خون به زانوی آسیب‌دیده کمک می‌کند و تورم را کاهش می‌دهد. یک باند فشاری دور زانوی خود بپیچید. پزشک می‌تواند نحوه استفاده ایمن از باند فشاری را به شما نشان دهد.
• ارتفاع دادن. زانوی خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. می‌توانید زانوی خود را با بالش، پتو یا کوسن در سطحی بالاتر نگه دارید.

چگونه از زانودرد جلوگیری کنم؟

ممکن است همیشه نتوانید از درد زانو جلوگیری کنید، به خصوص اگر زانودرد ناشی از آسیبی باشد که نمی‌توانید برای آن برنامه‌ریزی کنید. همچنین ممکن است نتوانید از آرتریت و سایر بیماری‌ها پیشگیری کنید.

بهترین راه برای جلوگیری از درد این است که در هنگام انجام ورزش یا فعالیت بدنی نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

• از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کنید.
• اگر زانوی شما در حین یا بعد از فعالیت بدنی درد می‌کند، فعالیت را متوقف کنید.
• پس از فعالیت شدید به بدن خود فرصت استراحت و ریکاوری بدهید.
• قبل از ورزش، حرکات کششی و گرم کردن را انجام دهید.
• پس از فعالیت بدنی، بدن خود را خنک کنید و حرکات کششی انجام دهید.

نکات ایمنی عمومی زیر را برای کاهش خطر آسیب‌دیدگی انجام دهید:

• مبلمان و وسایل را در خانه و محل کار به گونه‌ای قرار دهید که باعث افتادن شما نشوند.
• همیشه از ابزار یا تجهیزات مناسب در خانه برای رسیدن به اشیا استفاده کنید. هرگز روی صندلی یا میز نایستید.
• اگر در راه رفتن مشکل دارید یا احتمال افتادن شما وجود دارد، از عصا یا واکر استفاده کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر مدام زانودرد دارید، یا اگر درد به قدری شدید است که روال روزانه شما را تغییر می‌دهد یا مانع از انجام برخی از فعالیت‌های معمول می‌شود، به پزشک مراجعه کنید.

اگر ضربه‌ای مانند تصادف رانندگی یا سقوط شدید را تجربه کرده‌اید، با اورژانس تماس بگیرید. اگر نمی‌توانید زانو یا پای خود را حرکت دهید، یا اگر فکر می‌کنید استخوان شکسته‌ای دارید، به اورژانس مراجعه کنید.

جمع‌بندی

زانودرد یکی از مشکلات رایجی است که به‌دلایل مختلف ازجمله آرتروز، نقرس، آسیب‌های مفصلی و ... ایجاد می‌شود. این درد در بسیاری از موارد توسط روش‌های خانگی برطرف می‌شود و نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما در برخی موارد روش‌های درمانی مختلف ازجمله دارودرمانی، فیزیوتراپی، کاهش وزن و روش‌های خانگی باعث بهبود درد زانو نمی‌شوند. در این صورت نیاز به جراحی ضروری است. دکتر جواهری یکی از متخصصان حاذق درزمینه عمل جراحی مفصل زانو و لگن است می‌تواند به کاهش درد زانوی شما کمک کند.

منابع 

my.clevelandclinic.org

www.mayoclinic.org

hopkinsmedicine.org

webmd.com