درد زانو می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و توانایی ما برای راه رفتن، ایستادن و انجام فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. زانو درد عصبی، وضعیتی کمتر شناخته‌شده اما به همان اندازه آزاردهنده است که می‌تواند کیفیت کلی زندگی ما را به شدت کاهش دهد. در این راهنمای جامع، به بررسی زانو درد عصبی، از علل و علائم آن گرفته تا راهکارهای درمانی مؤثر و آخرین پیشرفت‌ها در تسکین درد خواهیم پرداخت.
آشنایی با زانو درد عصبی
زانو درد عصبی از شبکه پیچیده‌ای از اعصاب که از مفصل زانو عبور می‌کنند، ناشی میشود. این اعصاب، شامل اعصاب حسی، حرکتی و خودمختار، نقش مهمی در انتقال سیگنال‌ها بین مغز و زانو ایفا می‌کنند. آشنایی با آناتومی زانو و اعصاب مختلف دخیل در آن، برای درک پیچیدگی زانو درد عصبی ضروری است.
اعصاب زانو عبارت‌اند از:
- عصب فمورال: عصب فمورال از ستون فقرات کمری نشأت می‌گیرد و عصب‌دهی حسی و حرکتی را به جلوی ران و پوست روی بخش جلویی و داخلی زانو فراهم می‌کند. همچنین، عضلات چهارسر ران را که برای صاف کردن زانو مهم هستند، کنترل می‌کند.
- عصب سیاتیک: عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن است که از کمر نشأت می‌گیرد. این عصب کنترل حرکتی و حس را به پشت ران و ساق پا فراهم می‌کند. شاخه‌های تیبیال و پرونئال مشترک از عصب سیاتیک، عضلات اطراف زانو و پایین ساق پا را عصب‌دهی می‌کنند.
- عصب سانفوس: این عصب که شاخه‌ای از عصب فمورال است، عصب‌دهی حسی را به سمت داخلی زانو و پایین ساق پا فراهم می‌کند.
علت زانو درد عصبی چیست؟
زانو درد عصبی زمانی اتفاق میفتد که ساختارها و اجزای اطراف مفصل به عصب باریک مفصل زانو فشار بیاورند. چنین اتفاقی به عصب آسیب وارد می‌کند و عصب دیگر نمی‌تواند به‌درستی کار کند.
عوامل مختلفی در بروز زانو درد عصبی دخیل هستند که از رایج‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آسیب‌های زانو
آسیب‌های ناشی از ضربه به زانو، مانند شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها، پارگی رباط‌ها (مانند رباط صلیبی قدامی یا خلفی) و پارگی منیسک، می‌توانند منجر به آسیب یا تحریک عصب شوند که نتیجه آن درد است.
فشرده‌سازی عصب
فشار بر روی اعصاب اطراف زانو به‌دلیل عواملی مانند بافت‌های ورم‌کرده، کیست‌ها یا رشد غیرطبیعی استخوان، می‌تواند باعث فشرده‌سازی عصب و درنتیجه درد شود. کیست بیکر که کیسه‌ای پر از مایع در پشت زانو است، می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند و باعث ناراحتی شود.
به دام افتادن عصب
اعصاب می‌توانند در حین عبور از فضاهای تنگ یا اطراف ساختارها در مفصل زانو، به دام افتاده یا فشرده شوند. این امر می‌تواند منجر به درد مزمن و ناراحتی شود. یک مثال، بیماری مرالژیا پارستتیکا است که در آن عصب پوستی رانی خارجی فشرده شده و باعث درد در قسمت بیرونی ران میشود.
استفاده بیش‌ازحد یا کشیدگی
فعالیت‌های تکراری یا استفاده بیش‌ازحد از مفصل زانو می‌تواند منجر به التهاب و تحریک اعصاب در آن ناحیه شود. دوندگان، ورزشکاران و افرادی که مشاغل خاصی با حرکات تکراری زانو دارند، در معرض خطر هستند.
نوروپاتی محیطی
برخی شرایط سیستمیک مانند دیابت، بیماری‌های خودایمنی یا کمبودهای تغذیه‌ای می‌توانند منجر به نوروپاتی محیطی شوند و بر توانایی اعصاب در انتقال صحیح سیگنال‌ها تأثیر بگذارند و به درد و سایر حس‌ها منجر شوند.
درد پس از جراحی
پس از جراحی زانو، مانند تعویض کامل زانو یا آرتروسکوپی، اعصاب ممکن است در طول عمل تحت تأثیر قرار گیرند که منجر به درد و ناراحتی پس از جراحی میشود.
آرتریت روماتوئید
بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث التهاب مفصل شده و به تحریک اعصاب اطراف زانو منجر شوند.
چمباتمه زدن برای مدت طولانی
چمباتمه زدن، فشار زیادی را به نواحی کناری زانو وارد می‌کند و همین موضوع موجب وارد شدن فشار بیش‌ازحد به عصب پرونئال خواهد شد.
پا روی پا انداختن
قرار دادن پاها روی هم هنگام نشستن عادتی غیرارادی است که خیلی از ماها در هنگام نشستن به آن توجه نمی‌کنیم.
البته این نوع نشستن برای مدت کوتاهی بی‌ضرر است، اما در طولانی‌مدت می‌تواند پیامدهای نامطلوب و گاهی نیز جدی داشته باشد. آسیب دیدن عصب پرونئال یکی از شایع‌ترین پیامدهای انداختن پا روی هم است.
بی‌تحرک ماندن طولانی‌مدت زانو
پاهای شما در حالت درازکشیده تمایل به چرخش به بیرون دارند و زانوها خم می‌شوند. از این رو اگر شما به‌طور مداوم در حال درازکشیده باشید، این حالت می‌تواند بر عصب فشار وارد کند و باعث زانودرد عصبی شود.
فشرده ماندن طولانی‌مدت قسمت پایینی پا
هر نوع وسیله یا لباسی که موجب فشرده ماندن طولانی‌مدت پاها و زانو شود، می‌تواند باعث آسیب دیدن عصب‌ها شود. پوشیدن جوراب‌های تنگ، استفاده از بریس یا زانوبند محکم و تنگ، گچ گرفتن طولانی‌مدت ساق پا و … باعث اعمال فشار به اعصاب زانو می‌شوند.
شکستگی استخوان نازک‌نی و درشت‌نی
ازآنجایی‌که استخوان نازک‌نی در نزدیکی عصب پرونئال قرار دارد، درصورت شکسته شدن این نوع استخوان ممکن است عصب‌ها نیز درگیر شده و بیمار به زانودرد عصبی دچار شود.
تومور یا کیست زانو
در مواردی که تومور یا کیست در اطراف عصب ایجاد شود، می‌تواند به عصب فشار بیاورد و موجب زانو درد عصبی در بیمار گردد.
زانو درد عصبی با چه علائمی همراه است؟
عصب پرونئال، عصبی است که هم حس و حرکت قسمت خارجی ساق و بالایی پا را تأمین می‌کند. از این رو زمانی که این عصب فشرده میشود بیمار به درد و گرفتگی شدید در زانو دچار میشود.
در اغلب موارد، تنها لایه بیرونی عصب یعنی لایه میلین آسیب می‌بیند که در این صورت بیمار تنها به دردها و خشکی موقت در زانو دچار میشود.
اما زمانی که خود عصب آسیب ببیند، علائم شدیدتر می‌شوند که در این صورت درد زانو تنها علامت نیست. علائم دیگری نیز به همراه این نوع عارضه وجود دارند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- دردی که با فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، یا پایین آمدن از پله‌ها بدتر میشود
- محدود شدن دامنه حرکت زانو
- سوزش، بی‌حسی و احساس سوزن سوزن شدن در زانو یا ساختارهای اطراف آن
- سفتی عضلانی، اسپاسم و ضعف در اندام تحتانی
- صدا دادن مفصل زانو
- تورم بافت‌ها و مفصل‌های اطراف زانو
راه‌های تشخیص زانو درد عصبی
تشخیص زانو درد عصبی ازطریق معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی بیمار انجام میشود.
عصب داخل زانو یا عصب پرونئال ازطریق لمس کاملاً قابل مشاهده است. به همین جهت پزشک پس از شناسایی علائم بیماری با ضربه زدن و لمس کردن عصب زانو تا حدودی می‌تواند به وجود این نوع زانو درد پی ببرد.
عموماً افراد مبتلا به زانو درد عصبی در حین لمس کردن عصب، احساس تیر کشیدگی را تجربه می‌کنند.
آزمایشاتی که برای تشخیص زانو درد عصبی استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- تصویربرداری به کمک اشعه ایکس: این نوع روش تصویربرداری هر نوع عارضه‌ای را (تومور، شکستگی، کیست، پارگی رباط) که باعث زانو درد عصبی میشود، نشان می‌دهد.
- ام‌آرآی زانو: به کمک این روش نیز تمام مشکلات و اختلالات زانو را که موجب زانو درد عصبی می‌شوند، می‌توان تشخیص داد.
- نوار عصب و عضله: در صورتی که آزمایشات تصویربرداری هیچ گونه مشکلی را در زانو نشان دهند، پزشک برای اطمینان از علت درد از تست‌های نوار عصب و عضله استفاده می‌کند. نوار عصب و عضله، تستی مخصوص برای پی بردن به عملکرد عصب‌های بدن است که به کمک آن فشار وارده به عصب به‌طور کامل مشخص میشود.
راه‌های درمان زانو درد عصبی
زانو درد عصبی زمانی به‌طور کامل درمان میشود که مشکل و فعالیتی که موجب این نوع درد شده است، به‌طور کامل اصلاح شود. تکنیک‌های رایج برای کاهش درد و بهبود حرکت مفصل زانو شامل موارد زیر هستند:
داروهای مسکن و ضدالتهاب
استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن ازجمله داروهای ضدالتهاب بدون تجویز پزشکی هستند که به کاهش زانو درد کمک می‌کنند. همچنین در برخی مواقع می‌توان با استفاده از کرم‌هایی همچون لیدوکایین یا کپسایسین زانو دردهای عصبی را از بین برد.
تغییرات سبک زندگی
اتخاذ گام‌های پیشگیرانه برای مدیریت درد عصبی زانو ضروری است. اصلاح سبک زندگی، مانند حفظ وزن مناسب و انجام تمرینات کم‌فشار، می‌تواند در پیشگیری و تسکین درد بسیار مؤثر باشد. این تغییرات نه‌تنها از مفصل زانو حمایت می‌کنند بلکه به سلامت کلی نیز کمک می‌نمایند.
فیزیوتراپی
اگر عصب برای طولانی‌مدت تحت فشار باشد، فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت و افزایش دامنه حرکتی مفصل کمک کند.
پزشک با فیزیوتراپی می‌تواند بهترین تمرینات و برنامه‌های فردی را برای رفع درد زانو ارائه دهد. تقویت عضلات زانو بیمار باعث میشود که زانو پایدارتر شود. تمرینات احتمالاً بر روی عضلات در جلوی ران و عضلات پشت ران تمرکز می‌کند.
عمل جراحی
در صورتی که علت درد عصبی زانو، شکستگی و تومور یا کیستی در اطراف عصب‌های زانو باشد، پزشک از عمل جراحی استفاده می‌کند.
همچنین در مواردی که بعد از اصلاح مشکلات زانو، همچنان عصب زانو تحت فشار باشد، پزشک از عمل جراحی برای آزادسازی عصب پرونئال و برداشتن فشار از روی آن استفاده می‌نماید.
درمان‌های جایگزین
برخی افراد در جستجوی تسکین درد، به درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی و مراقبت‌های کایروپراکتیک روی می‌آورند. اگرچه تحقیقات درمورد اثربخشی آنها در حال انجام هستند، برخی افراد گزارش می‌دهند که ازطریق این رویکردهای مکمل، تسکین یافته‌اند.
مدیریت درد عصب زانو در خانه
اگرچه مشورت با متخصص برای تشخیص و درمان مناسب درد عصبی زانو ضروری است، اما چندین راهکار وجود دارند که می‌توانید در خانه امتحان کنید تا به مدیریت و تسکین ناراحتی کمک کنید. در اینجا چند نکته برای مدیریت زانو درد عصبی در خانه آورده شده‌اند:
- استراحت و اصلاح فعالیت: به زانوی خود زمان دهید تا استراحت کند و از فعالیت‌هایی که درد را بدتر می‌کنند، اجتناب کنید. به‌تدریج تمرینات ملایم و کم‌فشار را طبق توصیه پزشک یا فیزیوتراپ خود از سر بگیرید.
- سرما و گرما درمانی: قرار دادن کمپرس سرد (یخ) روی ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند به کاهش التهاب و بی‌حس کردن درد کمک کند. استفاده متناوب از کمپرس گرم نیز می‌تواند به آرام شدن عضلات و بهبود گردش خون کمک کند.
- بالا نگه داشتن پا: بالا نگه داشتن پا می‌تواند به کاهش ورم و بهبود جریان خون کمک کند و در تسکین درد مؤثر باشد.
- حرکات کششی ملایم: برای انجام حرکات کششی مناسب که به بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش ناراحتی‌های عصبی کمک می‌کنند، با فیزیوتراپ مشورت کنید.
- مسکن‌های موضعی: کرم‌ها یا ژل‌های بدون نسخه حاوی مواد تسکین‌دهنده درد (مانند منتول، کپسایسین) می‌توانند با استفاده موضعی، تسکین موقتی ایجاد کنند.
- تکنیک‌های ذهن و بدن: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی می‌توانند به مدیریت درک درد و ایجاد آرامش کمک کنند.
- کرم‌های تسکین‌دهنده درد: برخی از کرم‌ها یا ژل‌های بدون نسخه حاوی موادی مانند لیدوکائین یا منتول هستند که می‌توانند با استفاده روی پوست، تسکین موقتی درد را فراهم کنند.
- اصلاحات ارگونومیک: اطمینان از وضعیت صحیح بدن و مکانیک مناسب هنگام نشستن، ایستادن و حرکت برای به حداقل رساندن فشار بر روی مفصل زانو
- کفش‌های مناسب: پوشیدن کفش‌های مناسب و راحت می‌تواند به توزیع یکنواخت‌تر وزن و کاهش فشار بر زانو کمک کند.
- تغذیه و آبرسانی: رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی که از سلامت کلی مفاصل حمایت می‌کنند، داشته باشید. همچنین، هیدراته ماندن (نوشیدن آب کافی) می‌تواند به حفظ سلامت بافت‌ها و مفاصل کمک کند.
آیا استرس باعث درد زانو می شود؟
استرس شاید به‌طور مستقیم باعث درد زانو نشود، اما برخی شرایط را در بدن فراهم می‌کند که در درازمدت احتمال ابتلا به دردهای مفصلی زانو را تشدید می‌کند.
استرس و اضطراب، واکنش طبیعی بدن انسان به فشارها و عوامل محیطی و درونی هستند که با افزایش سطح هورمون کورتیزول، بدن را برای نشان دادن پاسخ‌های مناسب آماده می‌کنند.
اما اگر این هورمون برای مدت‌طولانی در سطح بالایی ترشح شود، به مشکلات جسمی و روانی متعددی خواهد انجامید که دردهای مفصلی نیز ازجمله آن‌هاست.
اگر برای دردهایی که در مفصل زانو خود احساس می‌کنید، دلایل پزشکی خاصی پیدا نمی‌کنید و هم‌زمان اضطراب و استرس زیادی را نیز تجربه می‌کنید، ممکن است مشکل شما ناشی از شرایط روانی‌تان و استرستان باشد.
ازآنجایی‌که زانو درد، درد جسمانی کاملاً واضحی است، بسیاری از افراد برای پیدا کردن علت آن تنها به‌دنبال عوامل فیزیکی می‌گردند و نمی‌توانند باور کنند که اضطراب نیز می‌تواند با علائم جسمی بسیار آزاردهنده همچون درد شدید زانو همراه شود.
همچنین اگر در بلندمدت دچار استرس باشید به تنش عضلانی مبتلا خواهید شد. این شرایط موجب سفتی عضلات شده و مفاصل مجبور می‌شوند سخت‌تر کار کنند. افزایش فشار بر مفاصل می‌تواند موجب شکل‌گیری التهاب و ناراحتی هر چه بیشتر شود. در میان تمام مفاصل بدن، مفصل زانو ازجمله مفصل‌هایی است که به‌دلیل فعالیت بالای آن بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی قرار دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در حالی که مدیریت زانو درد عصبی در خانه می‌تواند مفید باشد، شرایطی وجود دارند که در آن مراجعه به پزشک ضروری است. اگر هر یک از علائم یا موقعیت‌های زیر را تجربه کردید، توصیه میشود با پزشک مشورت کنید:
- درد شدید: اگر درد زانوی شما شدید، تیز یا غیرقابل تحمل است، مهم است که برای تعیین علت زمینه‌ای و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
- شروع ناگهانی درد: اگر درد در زانوی شما به‌طور ناگهانی و بدون هیچ علت یا آسیب مشخصی ایجاد شد، توصیه میشود با متخصص مشورت کنید تا هرگونه مشکل جدی زمینه‌ای را رد کند. آگاهی از زمان مراجعه به پزشک بسیار مهم است. اگر زانو درد عصبی بر فعالیت‌های روزمره شما تأثیر می‌گذارد یا علائم بدتر می‌شوند، مشورت با پزشک حیاتی است. مداخله زودهنگام می‌تواند از عوارض بیشتر جلوگیری کند و شانس موفقیت در مدیریت درد را بهبود بخشد.
جمع‌بندی
زانو درد عصبی ممکن است چالش‌های منحصربه‌فردی را ایجاد کند، اما با داشتن دانش و راهکارهای مناسب، می‌توان آن را مدیریت و از تأثیرات آن کاست. بیماران می‌توانند با درک علل، دریافت درمان مناسب و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، کنترل زندگی خود را به دست بیاورند و از درد ناتوان‌کننده تسکین یابند.
منبع
مطالب مشابه
پس از جراحی رباط صلیبی، تجربه مقداری درد طبیعی است. سطوح درد می‌توانند بر اساس شرایط فردی متفاوت باشند، اما به‌طور کلی، درد خفیف تا متوسط نشان می‌دهد که بدن در حال بهبودی است. اما درد شدید ، تیز یا دردی که به‌جای بهبودی، بدتر شود نگران‌کننده است و گاها نشانه عفونت، لخته‌ی خون یا بهبود نامناسب است.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیب‌های بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. می‌تواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام می‌دهند، مشاهده میشود.
آسیب‌های وارده به زانوها می‌توانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد میشود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.