سیاه شدن سر استخوان ران (نکروز) - علت، علائم و نحوه درمان بیماری

سیاه شدن سر استخوان ران یا  نکروز چیست؟

سیاه شدن سر استخوان ران  نوعی نکروز استخوان است که  ناشی از خونرسانی ضعیف به قسمت فوقانی فمور (استخوان ران)  و تحلیل بافت استخوانی این منطقه می باشد . این عارضه معمولاً به مرور زمان سبب ایجاد آرتروز لگن می شود.

علت سیاه شدن سر استخوان ران

هرعاملی كه باعث اختلال در خونرسانی سر استخوان فمور شود، می تواند سبب ایجاد نکروز باشد.

از شایع ترین این دلاایل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکستگی گردن استخوان ران . این عامل می تواند سبب، آسیب به رگ های خونی و اختلال در گردش خون به سر استخوان ران شود. این شکستگی یک امر شایع در سالمندانی که دچار اختلالات حرکتی شده اند؛ می باشد.در این افراد شکستگی گردن استخوان ران معمولا به علت ضربات با شدت کم مثل زمین خوردن بوجود میاید. ندرتا این شکستگی ممکن است در جوانان و یا بچه ها هم دیده شود ولی در این گروه سنی شکستگی گردن استخوان ران بر اثر ضربات شدید ایجاد میشود.
• در رفتگی مفصل ران. دررفتگی ران معمولاً زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان ران از درون حفره‌ی استابولوم خارج شود.  تصادفات رانندگی، زمین خوردن، وارد شدن ضربه شدید و مستقیم به ناحیه لگن از مهم ترین دلایل این عارضه هستند. که یک عارضه‌ی اورژانسی است که باید برای جلوگیری از نکروز یا سیاه شدن سر استخوان، ظرف مدت 6 تا 8 ساعت تحت درمان قرار بگیرد
• مصرف مشروبات الکلی زیاد. در افرادی که اعتیاد به الکل دارند، آمبولی چربی (Fat Embolism) ناشی از هیپرلیپیدمی (Hyperlipidemia) یا همان افزایش چربی خون، باعث سیاه شدن سر استخوان ران می‌شود. مصرف الکل در واقع سطح تری‌گلیسیرید، کلسترول، و همین‌طور رسوب چربی در مغز استخوان را به مقدار قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
• مصرف داروهای کورتیکو استروئیدی به مدت طولانی.   کورتون‌ها از داروهایی هستند که دو لبه تیزی دارند به عبارتی در مصرف کم و زیاد آن بیمار دچار عارضه می شود و به عبارتی هیچ ارگانی در بدن وجود ندارد که از مصرف کورتون‌ها اثر منفی نپذیرد.
• کم خونی داسی شکل
• بیماری روماتیسم
• بیماری پوکی استخوان
• مصرف دخانیات
• عفونت مفصل ران.  زمانی رخ می دهد که میکروب ها بتواند خود را از طریقی به مفصل برسانند و در آنجا تکثیر پیدا کنند. عفونت چرکی در گلو، عفونت پوستی، ورود عامل عفونی از طریق عمل جراحی یا آرتروسکوپی از جمله مهم ترین راه رسیدن میکروب به مفصل و عفونی شدن مفصل ران است.
• ایدز و...

همانطور که گفتیم یکی از علل مهمی که می تواند بستر مناسبی برای ایجاد نکروز آواسکولار را فراهم آورد، مصرف کورتون می باشد.

ممکن است فردی به دلایل مختلفی مانند:

• درمان روماتیسم
• درمان ام اس و... از کورتون استفاده کند.

گروهی از افراد هستند که به دلیل افزایش وزن و حجم آوردن در هنگام ورزش کردن، روی به مصرف پودرهای حاوی مواد استروئیدی و کورتون، می آورند. این افراد معمولا بعد از گذشت چندسال، دچار درد مفصل می شوند. احتمال ابتلا به سیاه شدن سر استخوان ران در گروه مذکور بسیار زیاد است.

علائم سیاه شدن سر استخوان ران

سر استخوان ران به دلیل تحمل وزن بالاتنه همواره تحت فشار نیروهای بسیار قوی قرار دارد؛ استخوان ران در حالت عادی قادر به تحمل این وزن است. اما وقتی استخوانی قدرت خود را از دست داده باشد دیگر نمی تواند این فشارها را تحمل کند و در برابر این فشار ها به تدریج تغییر شکل داده و حالت گرد و کروی خود را از دست می دهد.

تغییر شکل یافتن سر استخوان ران به تدریج موجب سایئدگی مفصل و بروز علائمی می شود که از شایع ترین آنها می توان به این موارد اشاره کرد:

• درد. شروع تدریجی و خفیف درد، در کشاله ی ران ، مخصوصا در حین برخواستن ، نشستن و یا در حین فعالیت های روزمره، در بیمار ایجاد می شود. با مرور زمان و پیشرفت این عارضه، میزان درد نیز بیشتر می گردد.
• سفتی.با پیشروی این عارضه، مفصل دچار خشکی و محدودیت حرکتی می شود و بعد از مدتی بیمار درهنگام راه رفتن، لنگ می زند.
• کوتاه شدن اندام آسیب دیده. با تغییر شکل دادن سر استخوان ران، ارتفاع سر استخوان ، کم می شود و به دنبال  آن اندام تحتانی، کوتاه می شود.
• لنگیدن. این کوتاهی لنگ زدن بیمار را بازهم، بیشتر می کند.
• مشکل در نشستن و چمباتمه زدن

 همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که این عارضه در مراحل اولیه ممکن است هیچگونه علامتی را نشان ندهد.

تشخیص

متخصص چگونه این بیماری را تشخیص می دهد؟

1. تاریخچه: پزشک در مورد موارد زیر از شما سوال خواهد کرد

• شغل
• بیماریهای پزشکی و استفاده از هرگونه دارویی مانند استروئیدها
• الکل و سیگار

2. معاینه: پزشک لگن را معاینه می کند

• دامنه حرکات
• سفتی، سختی

3. اشعه ایکس

اشعه ایکس هیچ تغییری در مراحل اولیه بیماری نشان نمی دهد، حتی اگر بیمار در ناحیه لگن درد داشته باشد. مشاهده تغییرات  نکروز آواسکولار و تشخیص با اشعه ایکس ممکن است چند ماه طول بکشد.

4. ام آر آی

ام آر آی  می تواند تغییرات اولیه نکروز در سر استخوان ران را که در اشعه ایکس قابل مشاهده نیست، تشخیص دهد. کمک می کند تا مناطق آسیب دیده خون رسانی به مفصل ران را شناسایی کنید.  در تصاویر ام آر آی ، سیاه شدن سر استخوان ران را می توان با توجه به اندازه محل نواحی آسیب دیده و وجود هرگونه فروپاشی به صورت خفیف، متوسط ​​و شدید درجه بندی کرد.  ام آر آی همچنین می تواند به تشخیص تغییرات در استخوان ران سمت دیگر کمک کند، حتی اگر هیچ علامتی وجود نداشته باشد.

5. اسکن استخوان

اسکن استخوان شامل تزریق یک ماده شیمیایی رادیواکتیو به خون است. ساعاتی پس از تزریق از یک دوربین مخصوص برای گرفتن عکس از اسکلت شما استفاده می شود. تصویر، ناحیه ای خالی در نواحی سر استخوان ران را نشان می دهد که فاقد خون است  ام آر آی جایگزین اسکن استخوان در تشخیص موارد AVN سر فمور شده است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

برای درد مداوم در هر مفصلی باید به پزشک مراجعه کنید. برای شکستگی احتمالی استخوان یا دررفتگی مفصل فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

مراحل سیاه شدن سر استخوان ران

استئونکروز یا نکروز آواسکولار در چندین مرحله ایجاد می شود. ممکن است چندین ماه یا حتی بیش از یک سال طول بکشد تا بیماری پیشرفت کند. بنابراین، تشخیص زودهنگام آن بسیار مهم است. درمان زودهنگام به طور مستقیم با نتایج بهتر مرتبط است. مراحل AVN عبارتند از:

• مرحله 1: درد اولیه لگن. اشعه ایکس ممکن است شروع نکروز را نشان دهد.

• مرحله 2: مرگ استخوان را می توان در اشعه ایکس مشاهده کرد اما گوی استخوان فمور سالم است.

• مرحله 3: مرگ استخوان همراه با فروپاشی در اشعه ایکس دیده می شود، همچنین نشانه هایی از آسیب غضروف و آرتروز را نشان می دهد.

• مرحله 4: فروپاشی سر استخوان ران را همراه با آرتروز شدید نشان می دهد.

درمان سیاه شدن سر استخوان ران

سیاه شدن سر استخوان ران غیرقابل برگشت است که منجر به آرتریت مفصل ران می شود. برخی از داروها و روش های کمکی می توانند در به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری کمک کنند. 

درمان غیر جراحی (مدیریت بیماری)

اگر سیاه شدن سر استخوان ران در مراحل اولیه تشخیص داده شود، برخی از روش‌های درمانی زیر می‌توانند به تاخیر در پیشرفت کمک کنند.

1. تحمل وزن محافظت شده روی اندام آسیب دیده با کمک عصا یا واکر می تواند به کاهش درد کمک کند. زیرا امکان بهبودی را فراهم کرده و از آسیب بیشتر جلوگیری می کند.
2. تمرینهای ورزشی و کششی از سفتی لگن جلوگیری می کند و به حفظ دامنه حرکتی کمک می کند.
3. داروها

• بیس فسفونات ها: این گروه از داروها به کاهش خطر فروپاشی سر استخوان ران در بیماران مبتلا به نکروز آواسکولار کمک می کنتد.
• داروهای رقیق کننده خون: برای بهبود گردش خون در سر استخوان ران تجویز می شوند.
• داروهای ضد التهاب / مسکن های ساده برای کاهش درد.

روش های درمانی ذکر شده در بالا ممکن است پیشرفت بیماری را به تاخیر بیندازند، اما فرایند سیاه شدن سر استخوان را به طور کامل معکوس نمی کنند.

درمان جراحی

برخی از روش‌های جراحی می‌توانند فشار را در سر استخوان ران کاهش داده و جریان خون را افزایش دهند. پیش نیاز اصلی چنین جراحی هایی این است که هیچ گونه فروپاشی در سر استخوان ران رخ نداده باشد. عمل های زیادی برای بهبود خون رسانی سر استخوان ران طراحی شده است. جراح شما می تواند یک روش مناسب را انتخاب و پیشنهاد کند.

کاهش فشار مرکزی سر استخوان فمور  یا   کور دیکامپرشن

رایج‌ترین روش جراحی، ایجاد یک یا چند سوراخ در گردن و سر استخوان ران است که سعی می‌کند وارد مناطقی شود که خون رسانی ضعیفی دارد. ایده پشت این روش این است که مسیر جدیدی را برای رگ‌های خونی جدید ایجاد می‌کند تا در نواحی با خون رسانی ضعیف رشد کنند و فشار داخل سر استخوان ران را کاهش دهند. مزیت دیگر این عمل تسکین درد ثانویه بر اثر کاهش فشار در سر استخوان ران است. رفع فشار هسته سر استخوان ران را می توان با پیوند استخوان با یا بدون تزریق سلول های بنیادی انجام داد.

کاهش فشار هسته و پیوند استخوان سر فمور

پس از عمل رفع فشار هسته، گرفت استخوان در قسمت مرده سر استخوان ران و کانال ایجاد شده در سر و گردن فمور قرار داده می شود. گرفت استخوان را می توان از بیمار یا از بانک استخوان گرفت. گرفت استخوان به قطعات کوچک تبدیل می شود و در کانال ایجاد شده در سر و گردن استخوان ران قرار داده می شود.

درمان سلول های بنیادی

به منظور رفع فشار هسته سر استخوان ران می توان سلول های بنیادی به دست آمده از بدن بیمار را به کانال ایجاد شده تزریق کرد. تزریق سلول های بنیادی را می توان همراه با پیوند استخوان نیز انجام داد. مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد سلول های بنیادی به تحریک تشکیل استخوان جدید در نواحی آسیب دیده سر فمور کمک می کنند. 

کاهش فشار هسته و پیوند فیبولار عروقی

در مرحله اول، جراح یک سوراخ در گردن و سر استخوان ران ایجاد می کند. در مرحله بعدی جراح قسمت کوچکی از نازک نی (استخوان نازک کنار استخوان ساق پا) را به همراه رگ های خونی آن برمی دارد. به این پیوند فیبولار عروقی گفته می شود زیرا منبع خونی خاص خود را دارد. گرفت فیبولار به کانال ایجاد شده در گردن و سر استخوان ران قرار داده می شود. جراح عروق، رگ های خونی را از نازک نی به یکی از رگ های خونی استخوان ران متصل می کند. این روش دو کار انجام می دهد:

1. پیوند فیبولار به عنوان ساختار تکیه گاهی عمل می کند که از فروپاشی سر استخوان ران جلوگیری می کند.
2. عروق خونی تازه متصل شده کمک می کنند خون رسانی به سر استخوان ران را افزایش دهند.

این یک عمل بسیار پیچیده است و نیاز به تخصص ویژه دارد. موفقیت جراحی بستگی به زنده ماندن منبع خونی تازه ایجاد شده دارد. امروزه این عمل به ندرت انجام می شود.

استئوتومی

استئوتومی لگن روشی است که در آن جراح استخوان ران را برش می دهد و دوباره موقعیت دهی می کند  تا وزن بدن بیمار بین قسمت هایی از استخوان که سالم هستند و قادر به تحمل وزن هستند توزیع شود.

تعویض کامل مفصل لگن

روند نکروز آواسکولار سر فمور همیشه به آرتروز مفصل ران ختم می شود. در آرتروز مفصل ران، سطوح مفصلی سر استخوان ران و استابولوم، تغییر شکل داشته و با از دست دادن حرکت در مفصل همراه می شود. انتخاب درمانی، تعویض کامل مفصل لگن است.

عوارض نکروز آواسکولار استخوان ران

بدون درمان، نکروز آواسکولار بدتر می شود. در نهایت، استخوان ممکن است فرو بریزد. نکروز آواسکولار همچنین باعث می شود که استخوان شکل صاف خود را از دست بدهد و احتمالاً منجر به آرتریت شدید شود.

آینده افراد مبتلا به AVN

چشم انداز افراد مبتلا به AVN مفصل ران بسته به عوامل مختلفی از جمله علت این بیماری، میزان پیشرفت بیماری در زمان اولین درمان، درگیر بودن کدام قسمت از استخوان ران،  سن بیمار و سلامت عمومی  او متفاوت است. سلامتی. به طور معمول، نتایج برای افراد سالمی که در مراحل اولیه سیاه شدن سر استخوان ران تحت درمان قرار می گیرند، بهترین است.

در برخی موارد، زمانی که بیماری تنها بخش کوچکی از سر استخوان ران را درگیر کرده است ، این عارضه خود به خود و بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال، از آنجایی که AVN معمولاً پیشرونده است، اکثر افراد در نهایت نیاز به جراحی خواهند داشت.

برای افراد مبتلا به AVN پیشرفته که در آن سر استخوان ران فرو ریخته است، جراحی تعویض کامل لگن مورد نیاز است. نتایج به طور کلی خوب است، اگرچه گیرندگان تعویض مفصل ران معمولاً باید از انجام ورزش های پرتحرک اجتناب کنند.  پروتز باسن معمولا بین 15 تا 20 سال دوام می آورد.

برخی از درمان‌های AVN در مراحل اولیه، از جمله پیوند استخوان و استئوتومی، می‌توانند به طور موفقیت‌آمیزی از پیشرفت بیماری در برخی افراد جلوگیری یا آن را  کند کنند، اما معمولاً استفاده نمی‌شوند. رفع فشار هسته، رایج ترین درمان مورد استفاده برای AVN در مراحل اولیه ، به طور موثر درد را برای اکثر بیماران تسکین می دهد و در بسیاری از موارد می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. با این حال، حدود 25 تا 30 درصد از افرادی که تحت این روش قرار می گیرند، در نهایت به جراحی تعویض کامل مفصل ران نیاز دارند.

برخی مطالعات نشان داده اند که جراحی رفع فشار هسته با تزریق سلول های بنیادی معمولاً نتایج بهتری را در مقایسه با رفع فشار هسته به تنهایی ارائه می دهد. بیماران درد کمتر لگن و بهبود عملکرد مفصل ران را گزارش می‌کنند، و این روش به کند کردن پیشرفت AVN کمک می‌کند و در نتیجه احتمال فروپاشی سر استخوان ران و نیاز به جراحی تعویض کامل مفصل ران را کاهش می‌دهد.

پیشگیری

برای کاهش خطر نکروز آواسکولار و بهبود سلامت عمومی:

• الکل را محدود کنید. نوشیدن زیاد الکل یکی از عوامل خطر اصلی در ایجاد نکروز آواسکولار است.
• سطح کلسترول را پایین نگه دارید. تکه های ریز چربی رایج ترین ماده ای هستند که خون رسانی به استخوان ها را مسدود می کنند.
• نظارت بر مصرف استروئید. حتما مصرف گذشته یا فعلی خود از استروئیدهای با دوز بالا را به پزشک تان اطلاع دهید. به نظر می رسد آسیب استخوانی مربوط به استروئید با دوره های مکرر استروئیدهای با دوز بالا بدتر می شود.
• سیگار نکشید. سیگار کشیدن رگ های خونی را باریک می کند که می تواند جریان خون را کاهش دهد. 

جمع بندی

AVN سر استخوان ران یک وضعیت پیشرونده است که نیاز به توجه به موقع برای جلوگیری از آسیب غیرقابل برگشت مفصل دارد. مراجعه به  متخصصان ارتوپدی با تجربه برای تشخیص و مدیریت موثر این بیماری حیاتی است. رویکرد قدامی برای تعویض مفصل لگن به عنوان یک گزینه جراحی پیشرفته است که نتایج بهتر و بهبودی سریع‌تری را برای بیمارانی که با مراحل پیشرفته AVN سروکار دارند ارائه می‌دهد. به یاد داشته باشید، تصمیم گیری آگاهانه و اقدامات پیشگیرانه  کلیدی برای حفظ سلامت لگن و تضمین کیفیت بالای زندگی است. برای معاینه توسط دکتر امین جواهری ، می توانید با شماره های مطل تماس حاصل فرمایید.