درمان دررفتگی مادرزادی لگن - دلایل، علائم و نحوه تشخیص

دررفتگی مفصل لگن در کودکان جزو بیماری های اسکلتی مادرزادی است که در آن استخوان ران به درستی در داخل مفصل لگن قرار نگرفته است.

این عارضه در کودکان به چگونگی رشد مفصل لگن نوزاد در هنگام جنینی، تولد و روزهای اول بعد از تولد برمی گیرد و اختلال در هر یک از مراحل رشد لگن باعث ضعف لگن و دررفتگی آن می شود. برای توضیح این مورد که چگونه لگن دچار دررفتگی می شود ابتدا باید کمی با ساختار مفصل لگن آشنا شوید.

مفصل لگن جزو مفصل‌های توپی یا گوی و کاسه‌ای است به این معنا که سر استخوان به شکل کره ای است و سر استخوان دیگر به شکل کاسه که با فرورفتن این استخوان ها به یکدیگر مفصل گوی و کاسه یا توپی ساخته می شود. در مفصل لگن، استخوان ران که قسمت گوی و بخش گرد و توپ مانند مفصل را تشکیل می‌دهد با  قسمت کاسه‌ای آن یعنی حفره درون استخوان لگن چفت می شود.

هنگامی‌که مفصل لگن کودک دچار ضعف یا آسیب می شود؛ قسمت گوی مانند استخوان یعنی استخوان ران از داخل استخوان لگن به عقب و جلو حرکت می‌کند و باعث بی‌ثباتی لگن می‌شود که در این صورت گفته می شود دررفتگی لگن رخ داده است.

دررفتگی لگن جزو اختلالاتی است که هیچ گونه درد ندارد؛ اما این موضوع به ضرر کودک تمام می شود زیرا با نبودن هیچ علامت و دردی تشخیص آن کمی سخت است. اگر این اختلال در نوزاد دیر تشخیص داده شود و یا درمان نگردد، نوزاد دچار عوارضی مانند محدودیت حرکت لگن، لنگش و افزایش قوس کمری خواهد شد و بطور کلی راه رفتن نوزاد تحت تاثیر قرار می گیرد.

دلایل دررفتگی لگن در نوزاد

گاها در طول رشد جنین، قسمت گوی مانند مفصل لگن از قسمت کاسه ای آن خارج می گردد. اصطلاحا به این حالت خروج سر استخوان ران (فمور) از استابولوم (قسمت کاسه ای مفصل لگن) می گویند.

طبق آمار به دست آمده؛ ابتلا به دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان، حدود یک نفر در هر 1000 نفر می باشد. همچنین نوزادان دختر بیشتر به این عارضه مبتلا می شوند تا نوزادان پسر!

علاوه بر آن عوامل مختلفی در بروز دررفتگی مادرزادی مفصل لگن موثر هستند. از جمله دلایل شایع در این عارضه می توان به شکل گیری غیر طبیعی مفصل لگن در طول شکل گیری جنین اشاره نمود. که در شکل گیری غیرطبیعی مفصل لگن چنین عواملی دخیل هستند:

• کم بودن مایع آمنیوتیک در دوران بارداری و انقباضات ماهیچه ای رحم
• وضعیت بریچ جنین (جنین در شرایط بریچ از ناحیه ی سر به دنیا می آید.)
• سابقه ی خانوادگی ابتلا به دررفتگی مادرزادی مفصل لگن
• فضای کم برای رشد جنین در رحم مادر
• همچنین دررفتگی مادرزادی مفصل لگن در بارداری اول بیشتر از سایر دفعات بارداری می باشد.
• هورمون های زایمان. اکسی توسین و پرولاکتین از جمله هورمون هایی است که در هنگام زایمان برای منقبض کردن ماهیچه های بدن مادر ترشح می شود؛ این هورمون همچنین باعث نرمی استخوان لگن در جنین می شود تا راحتر از دهانه رحم خارج شوند. که همین عامل یعنی نرم شدن استخوان، خطر دررفتگی لگن را تا چندین برابر افزایش می دهد.

علائم دررفتگی مادرزادی مفصل لگن یا ران

دررفتگی لگن در نوزادان هیچ گونه دردی ندارد و علائم آن پس از راه افتادن کودک، حدودا از سن یکسالگی ظاهر می شود.

اما تشخیص این عارضه در این زمان کمی دیر است و ممکن است نتایج خوبی از درمان به دست نیاید. با اینکه عارضه دررفتگی لگن مشکل رای نیست اما تشخیص دیرهنگام آن می تواند عوارض و مشکلات زیادی را برای کودک بوجود بیاورد.

به همین جهت پزشکان متعقدند هر نوزاد حداقل دو بار تحت معاینه لگن قرار بگیرند؛ یکبار در بدو تولد و دفعه دوم در دو ماهگی تحت نظر قرار بگیرند.

با اینکه عارضه دررفتگی لگن ممکن است هیچ گونه علامتی به همراه نداشته باشد اما ممکن است در برخی افراد این علائم مشاهده شود که والدین باید به آن توجه جدی داشته باشند:

• محدود شدن حرکت مفصل ران ( مادر در هنگام پوشک کردن نوزاد نمی تواند ران های نوزاد را از هم باز کند)
• در ناحیه کشاله ران در این نوع نوزادان چین های موجود در این ناحیه آسیب دیده بیشتر از طرف سالم لگن است.
• کوتاه بودن پای آسیب دیده از دیگری، تفاوت قد پاها
• عدم تقارن حرکت لگن
• شنیده شدن صداهای کوتاه تیک مانند در طول معاینه بعد از تولد
• افزایش قوس و لوردوز کمری

تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن

پزشک با بررسی شواهد به تشخیص عارضه ی موجود می پردازد. به دنبال تشخیص صحیح بهترین روش درمانی برای رفع بیماری از سوی جراح ارتوپد انتخاب می شود.

در تشخیص مناسب روش های تصویری مانند استفاده از اوتراسوند نقش موثری دارند (مخصوصا در تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان کمتر از 4 ماه).

در تشخیص دررفتگی لگن در نوزادان بالاتر از 4 ماه و کودکان از روش رادیوگرافی نیز بهره گرفته می شود.

راههای درمان دررفتگی مادرزادی لگن

تشخیص به موقع بیماری تاثیر بسزایی در درمان راحتتر، سریعتر و کم هزینه تر عارضه دررفتگی مادرزادی لگن دارد.

موارد خفیف عارضه دررفتگی لگن با رشد و بزرگتر شدن نوزاد درمان می شود؛ اما موارد شدید عارضه دررفتگی لگن نیاز به اقدامات درمانی جدی خواهد داشت. درمان دررفتگی لگن بسته به سن بیمار نیز متفاوت است. از جمله روش های درمان دررفتگی مادرزادی لگن عبارت‌اند از:

استفاده از بریس

در صورتی که عارضه دررفتگی لگن در ماه های اول زندگی نوزاد تشخیص داده شود می توان به کمک وسیله ای به نام بریس هارنس، دررفتگی لگن را اصلاح کرد. اینگونه بریس ها با نگه داشتن زانوهای نوزاد  باعث قرار گرفتن استخوان ران در جای خود می شوند.

اینگونه بریس ها کمک می کنند تا مفصل لگن به طور طبیعی رشد کند. مدت زمان استفاده از بریس ها در درمان دررفتگی لگن بین 6الی 12هفته به طول می انجامد و تا زمانی که نتایج تصاویر لگن نوزاد طبیعی نباشد باید از این وسیله استفاده کرد.

جراحی

در صورتی که درمان دررفتگی لگن با بریس موفقیت آمیز نباشد و یا سن کودک برای استفاده از بریس خیلی بزرگ باشد و استفاده از آن غیرممکن شود در این صورت جراح از روش جراحی برای درمان دررفتگی لگن استفاده می کند. جراحی دررفتگی لگن در کودکان توسط متخصصین جراحی ارتوپد انجام می شود و نوع جراحی بستگی به سن کودک نیز دارد که بدین صورت انجام می شود:

جراحی بسته ریداکشن دررفتگی لگن

این نوع جراحی به دو صورت جراحی باز و بسته انجام می شود که باز هم انتخاب نوع آن بستگی به سن بیمار دارد. عموما برای درمان دررفتگی کودکان 6ماه تا دوسال از جراحی بسته استفاده می شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام شده و در پی آن جراح ارتوپد قسمت توپی مفصل لگن را در داخل سوکت ران قرار می دهد.

 از روش جراحی باز ریداکشن برای کودکان بالای دوسال و افرادی که به دلیل وجود بافت در سر استخوان فمور مانع از قرار گیری قسمت توپی در سکوت می شود استفاده می شود.

در طی این جراحی جراح تاندون های نوزاد را طویل کرده (طول آنها را افزایش می دهد) و قبل از جایگذاری مفصل ران موانع دیگر را برمی دارد تا لگن راحتر در مفصل ران انداخته شود. پس از آنجام این جراحی پا و مفصل ران به مدت 12هفته در گچ قرار می گیرد.

جراحی استئوتومی لگن یا ران

کودکان بالای دو سال عموما برای اصلاح دررفتگی لگن نیاز به جراحی استئوتومی لگن دارند. استئوتومی در اصلاح به معنای برداشتن یا بریدن استخوان است تا بوسیله آن استخوان در حالت مناسبتر قرار بگیرد. در این روش جراح ارتوپد با تغییر شکل دادن حفره استخوان لگن، فضا را برای جایگزینی استخوان ران فراهم می کند.

کودکان از قدرت ترمیم پذیری بسیار بالایی برخوردار هستند به همین جهت اگر پس از جراحی، مفصل هیپ در موقعیت صحیح باقی بماند، استخوان‌ها رشد کاملا طبیعی خواهند داشت. این کار با گچ گرفتن انجام  می شود. پس از جراحی برای ثابت شدن مفصل لگن، کودک نیاز به گچ گرفتن پا و مفصل دارد که معمولا 2تا3ماه زمان نیاز است تا بهبودی کامل حاصل شود.

نمی توان گفت جراحی دررفتگی لگن یک جراحی بی خطر است زیرا این جراحی همچون دیگر جراحی ها با خطرات و عوارضی همراه است اما جراح ارتوپد سعی دارد روشی را انتخاب کند که از کمترین تهاجم برخوردار باشد و عوارض کمی را برجای بگذارد.