دررفتگی مفصل لگن در کودکان جزو بیماری‌های اسکلتی و مادرزادی است که در آن استخوان ران به‌درستی در داخل مفصل لگن قرار نگرفته است.
این عارضه در کودکان به چگونگی رشد مفصل لگن نوزاد در هنگام جنینی، تولد و روزهای اول بعد از تولد برمی‌گیرد و اختلال در هر یک از مراحل رشد لگن باعث ضعف لگن و دررفتگی آن می‌شود. برای توضیح این مورد که چگونه لگن دچار دررفتگی می‌شود ابتدا باید کمی با ساختار مفصل لگن آشنا شوید.
مفصل لگن جزو مفصل‌های توپی یا گوی و کاسه‌ای است به این معنا که سر استخوان به شکل کره‌ای است و سر استخوان دیگر به شکل کاسه که با فرو رفتن این استخوان‌ها به یکدیگر مفصل گوی و کاسه یا توپی ساخته می‌شود. در مفصل لگن، استخوان ران که قسمت گوی و بخش گرد و توپ‌مانند مفصل را تشکیل می‌دهد با قسمت کاسه‌ای آن یعنی حفره درون استخوان لگن چفت می‌شود.
هنگامی‌که مفصل لگن کودک دچار ضعف یا آسیب می‌شود، قسمت گوی‌مانند استخوان یعنی استخوان ران از داخل استخوان لگن به عقب و جلو حرکت می‌کند و باعث بی‌ثباتی لگن می‌شود که در این صورت گفته می‌شود دررفتگی لگن رخ داده است.
دررفتگی لگن جزو اختلالاتی است که هیچ گونه درد ندارد. اما این موضوع به ضرر کودک تمام می‌شود؛ زیرا با نبودن هیچ علامت و دردی تشخیص آن کمی سخت است. اگر این اختلال در نوزاد دیر تشخیص داده شود یا درمان نگردد، نوزاد دچار عوارضی مانند محدودیت حرکت لگن، لنگش و افزایش قوس کمری خواهد شد و به‌طور کلی راه رفتنش تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
علت دررفتگی لگن در نوزاد
گاهاً در طول رشد جنین، قسمت گوی‌مانند مفصل لگن از قسمت کاسه‌ای آن خارج می‌شود. اصطلاحاً به این حالت خروج سر استخوان ران (فمور) از استابولوم (قسمت کاسه‌ای مفصل لگن) می‌گویند.
طبق آمار به دست‌آمده ابتلا به دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان، حدود یک نفر در هر 1000 نفر می‌باشد. همچنین نوزادان دختر بیشتر به این عارضه مبتلا می‌شوند تا نوزادان پسر!
علاوه‌برآن عوامل مختلفی در بروز دررفتگی مادرزادی مفصل لگن مؤثر هستند. یکی از دلایل شایع این عارضه، شکل‌گیری غیرطبیعی مفصل لگن در طول شکل‌گیری جنین است بنابراین در شکل‌گیری غیرطبیعی مفصل لگن چنین عواملی دخیل هستند:
- کم بودن مایع آمنیوتیک در دوران بارداری و انقباضات ماهیچه‌ای رحم
- وضعیت بریچ جنین (جنین در شرایط بریچ از ناحیه سر به دنیا می‌آید.)
- سابقه خانوادگی ابتلا به دررفتگی مادرزادی مفصل لگن
- فضای کم برای رشد جنین در رحم مادر
- دررفتگی مادرزادی مفصل لگن در بارداری اول بیشتر از سایر دفعات بارداری می‌باشد.
- نرم شدن استخوان لگن در جنین: هورمون‌های زایمان ازجمله اکسی توسین و پرولاکتین، هورمون‌هایی هستند که در هنگام زایمان برای منقبض کردن ماهیچه‌های بدن مادر ترشح می‌شوند. این هورمون‌ها باعث نرمی استخوان لگن در جنین می‌شوند تا راحت‌تر از دهانه رحم خارج شود. همین عامل یعنی نرم شدن استخوان، خطر دررفتگی لگن را تا چندین برابر افزایش می‌دهد.
علائم دررفتگی مادرزادی مفصل لگن یا ران
دررفتگی لگن در نوزادان هیچ گونه دردی ندارد و علائم آن پس از راه افتادن کودک، حدوداً از سن یک سالگی ظاهر می‌شوند.
اما تشخیص این عارضه در این زمان کمی دیر است و ممکن است نتایج خوبی از درمان به دست نیاید. با اینکه عارضه دررفتگی لگن مشکل‌ساز نیست اما تشخیص دیرهنگام آن می‌تواند عوارض و مشکلات زیادی را برای کودک به وجود بیاورد.
به همین جهت پزشکان متعقدند هر نوزاد حداقل دو بار در بدو تولد و دو ماهگی تحت معاینه لگن قرار بگیرد.
با اینکه عارضه دررفتگی لگن ممکن است هیچ گونه علامتی به همراه نداشته باشد، اما ممکن است در برخی افراد این علائم مشاهده شود که والدین باید به آنها توجه جدی داشته باشند:
- محدود شدن حرکت مفصل ران (مادر در هنگام پوشک کردن نوزاد نمی‌تواند ران‌های نوزاد را از هم باز کند)
- بیشتر بودن چین‌های موجود در ناحیه آسیب‌دیده نسبت به طرف سالم لگن
- کوتاه بودن پای آسیب‌دیده نسبت به دیگری
- عدم تقارن حرکت لگن
- شنیده شدن صداهای کوتاه تیک‌مانند در طول معاینه بعد از تولد
- افزایش قوس و لوردوز کمری
تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن
پزشک با بررسی شواهد به تشخیص عارضه موجود می‌پردازد. به دنبال تشخیص صحیح بهترین روش درمانی برای رفع بیماری از سوی جراح ارتوپد انتخاب می‌شود.
روش‌های تصویری مانند استفاده از اولتراسوند در تشخیص مناسب نقش مؤثری دارند (مخصوصاً در تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن در نوزادان کمتر از 4 ماه).
در تشخیص دررفتگی لگن در نوزادان بالاتر از 4 ماه و کودکان از روش رادیوگرافی نیز بهره گرفته می‌شود.
راه‌های درمان
تشخیص به موقع بیماری تأثیر بسزایی در درمان راحت‌تر، سریع‌تر و کم هزینه‌تر عارضه دررفتگی مادرزادی لگن دارد.
موارد خفیف عارضه دررفتگی لگن با رشد و بزرگ‌تر شدن نوزاد درمان می‌شوند. اما موارد شدید عارضه دررفتگی لگن نیاز به اقدامات درمانی جدی خواهند داشت. درمان دررفتگی لگن بسته به سن بیمار نیز متفاوت است. روش‌های درمان دررفتگی مادرزادی لگن عبارت‌اند از:
استفاده از بریس
در صورتی که عارضه دررفتگی لگن در ماه‌های اول زندگی نوزاد تشخیص داده شود، می‌توان به کمک وسیله‌ای به نام بریس هارنس، دررفتگی لگن را اصلاح کرد. اینگونه بریس‌ها با نگه داشتن زانوهای نوزاد باعث قرار گرفتن استخوان ران در جای خود می‌شوند.
اینگونه بریس‌ها کمک می‌کنند تا مفصل لگن به‌طور طبیعی رشد کند. مدت زمان استفاده از بریس‌ها در درمان دررفتگی لگن بین 6 الی 12 هفته است و تا زمانی که نتایج تصاویر لگن نوزاد طبیعی نباشند باید از این وسیله استفاده کرد.
جراحی
در صورتی که درمان دررفتگی لگن با بریس موفقیت‌آمیز نباشد یا سن کودک برای استفاده از بریس زیاد باشد و استفاده از آن غیرممکن شود، جراح از روش جراحی برای درمان دررفتگی لگن استفاده می‌کند. جراحی دررفتگی لگن در کودکان توسط متخصصین جراحی ارتوپد انجام می‌شود و نوع جراحی بستگی به سن کودک نیز دارد:
جراحی بسته ریداکشن دررفتگی لگن
این نوع جراحی به دو صورت جراحی باز و بسته انجام می‌شود که باز هم انتخاب نوع آن بستگی به سن بیمار دارد. عموماً برای درمان دررفتگی کودکان 6 ماه تا دوسال از جراحی بسته استفاده می‌شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شودو در پی آن جراح ارتوپد قسمت توپی مفصل لگن را در داخل سوکت ران قرار می‌دهد.
از روش جراحی باز ریداکشن برای کودکان بالای دو سال و افرادی که بافت سر استخوان فمور آنها مانع از قرارگیری قسمت توپی در سوکت شده است، استفاده می‌شود.
جراح در طی این جراحی طول تاندون‌های نوزاد را افزایش می‌دهد و قبل از جایگذاری مفصل ران موانع دیگر را برمی‌دارد تا لگن راحت‌تر در مفصل ران انداخته شود. پس از انجام این جراحی، پا و مفصل ران به‌مدت 12 هفته در گچ قرار می‌گیرند.
جراحی استئوتومی لگن یا ران
کودکان بالای دو سال عموماً برای اصلاح دررفتگی لگن نیاز به جراحی استئوتومی لگن دارند. استئوتومی در اصلاح به معنای برداشتن یا بریدن استخوان است تا به وسیله آن استخوان در حالت مناسب‌تر قرار بگیرد. در این روش جراح ارتوپد با تغییر شکل دادن حفره استخوان لگن، فضا را برای جایگزینی استخوان ران فراهم می‌کند.
کودکان از قدرت ترمیم‌پذیری بسیار بالایی برخوردار هستند. به همین جهت اگر پس از جراحی، مفصل هیپ در موقعیت صحیح باقی بماند، استخوان‌ها رشد کاملاً طبیعی خواهند داشت. این کار با گچ گرفتن انجام می‌شود. پس از جراحی برای ثابت شدن مفصل لگن، کودک نیاز به گچ گرفتن پا و مفصل دارد که معمولاً 2 تا 3 ماه زمان نیاز است تا بهبودی کامل حاصل شود.
نمی‌توان گفت جراحی دررفتگی لگن عملی بی‌خطر است؛ زیرا این جراحی همچون دیگر جراحی‌ها با خطرات و عوارضی همراه است اما جراح ارتوپد سعی دارد روشی را انتخاب کند که از کمترین تهاجم برخوردار باشد و عوارض کمی را بر جای بگذارد.
بهبودی پس از جراحی برای کودک مبتلا به دیسپلازی مفصل لگن چقدر طول می‌کشد؟
پس از جااندازی، باید پای کودکان به‌مدت چندین ماه گچ گرفته شود. طول مدت زمان بستگی به نوع عمل دارد و اگر در این مدت کودک رشد کند، گچ تعویض شود.
پس از برداشتن گچ، چند ماه طول می‌کشد تا کودک بتواند به‌طور کامل مفصل لگن را حرکت بدهد. این امر بسته به روش و مدت‌زمان استفاده از گچ، متغیر است.
فیزیوتراپی دررفتگی مادرزادی مفصل لگن در نوزادان
اگرچه دررفتگی مادرزادی مفصل لگن اتفاقی شایع است و معمولاً به‌خوبی مدیریت می‌شود، مدیریت بایدها و نبایدها به همراه سایر مشکلات والدین می‌تواند برای والدین جدید دشوار و طاقت‌فرسا باشد. با فیزیوتراپی می‌توانیم به والدین کمک کنیم تا احساس توانمندی کرده و بتوانند در طول فرایند بهبودی به نوزادان خود کمک کنند.
تحقیقات نشان داده‌اند که ماساژ، کشش و تقویت مناسب می‌توانند به بهبودی مفصل لگن کودک کمک کنند.
پیشگیری
نحوه قرارگیری پاهای کودک در چند ماه اول زندگی ممکن است بر احتمال ابتلا به DDH تأثیر بگذارد.
استفاده از تکنیک‌های ایمن قنداق کردن مهم است. پاهای کودک شما باید همیشه قادر به خم شدن و حرکت آزادانه باشند.
کریرهای نوزاد و آغوشی‌هایی که از ران‌ها حمایت می‌کنند به حمایت از رشد سالم مفصل لگن کمک می‌کنند.
معاینات منظم مفصل لگن توسط متخصصان سلامت در طول معاینات دوره‌ای نوزاد، به تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل کمک می‌کند. اگر سابقه خانوادگی DDH دارید یا نوزاد شما در حالت بریچ متولد شده است، ممکن است نظارت بیشتری لازم باشد.
جمع‌بندی
دررفتگی مادرزادی مفصل لگن در کودکان، اختلالی اسکلتی و بدون درد است که در آن قسمت گوی‌مانند استخوان ران به‌درستی در حفره کاسه‌ای لگن قرار نمی‌گیرد. ازآنجایی‌که این اختلال درد ندارد و علائم آن اغلب پس از راه‌افتادن کودک ظاهر می‌شوند، تشخیص زودهنگام در بدو تولد و دو ماهگی با معاینه بالینی و استفاده از سونوگرافی حیاتی است. موارد خفیف ممکن است خود به خود درمان شوند، اما در موارد شدید، درمان در ماه‌های اول زندگی آغاز می‌شود. اگر بریس موفقیت‌آمیز نباشد، پزشک انجام جراحی را توصیه می‌کند که در این مطلب در خصوص آن صحبت کردیم.
منابع
سوالات متداول
بسته به سن کودک در طول درمان، ممکن است راه‌رفتن او دیرتر از سایر کودکان شروع شود. بااین‌حال، پس از درمان موفقیت‌آمیز، کودکان معمولاً به‌خوبی سایر کودکان شروع به راه‌رفتن می‌کنند. در مقابل، کودکانی که دررفتگی مفصل لگن درمان نشده دارند، اغلب دیرتر راه‌رفتن را شروع می‌کنند و بسیاری از آنها با لنگیدن راه می‌روند.
مطالب مشابه
عمل کوردکامپرشن لگن، عملی جراحی است که برای درمان استئونکروز مفصل ران استفاده می‌شود. این روش شامل ایجاد سوراخی بزرگ، یا چندین سوراخ کوچک در استخوان مرده سر استخوان ران به منظور کاهش فشار در استخوان است. این کار امکان افزایش جریان خون را فراهم کرده و کانال‌هایی برای رگ‌های خونی جدید ایجاد می‌کند تا مناطق آسیب‌دیده مفصل ران را تغذیه کنند. این روش می‌تواند تخریب استخوان و مفصل ران را کُند یا متوقف کند.
پس از جراحی رباط صلیبی، تجربه مقداری درد طبیعی است. سطوح درد می‌توانند بر اساس شرایط فردی متفاوت باشند، اما به‌طور کلی، درد خفیف تا متوسط نشان می‌دهد که بدن در حال بهبودی است. اما درد شدید ، تیز یا دردی که به‌جای بهبودی، بدتر شود نگران‌کننده است و گاها نشانه عفونت، لخته‌ی خون یا بهبود نامناسب است.
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیب‌های بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. می‌تواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام می‌دهند، مشاهده می‌شود.
آسیب‌های وارده به زانوها می‌توانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.