انواع آزمایش های مورد نیاز برای تشخیص روماتیسم مفصلی

پزشک برای تشخیص روماتیسم مفصلی ممکن است شما را به پزشک متخصص درزمینه آرتریت (روماتولوژیست) ارجاع دهد. روماتولوژیست‌ها بیماری روماتیسم مفصلی را بر اساس ترکیبی از چندین عامل تشخیص می‌دهند. آن‌ها معاینه فیزیکی انجام می‌دهند و درمورد سابقه پزشکی و علائم شما سؤال می‌کنند. روماتولوژیست شما همچنین آزمایش خون و آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز می‌کند. آزمایش‌های خون به‌دنبال التهاب و پروتئین‌های خون (آنتی‌بادی‌ها) می‌گردند که نشانه‌های آرتریت روماتوئید هستند. روماتولوژیست شما ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری را برای بررسی علائم ساییدگی مفاصل تجویز کند. آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث ساییدگی انتهای استخوان‌های داخل مفاصل شما شود.

شرح حال پزشکی

پزشک در ابتدا درمورد سابقه پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد. به یاد داشته باشید اطلاعات زیر را در اختیار او قرار دهید:

• علائم، زمان و نحوه شروع و تغییر آن‌ها در طول زمان
• محدودیت‌های فعالیتی که ممکن است داشته باشید، مانند مشکل در کار، تفریح یا فعالیت‌های مربوط به خانه
• سایر مشکلات پزشکی
• وجود علائم مشابه در اعضای خانواده یا ابتلای آن‌ها به آرتریت روماتوئید
• داروهای مصرفی

پاسخ به این سؤالات می‌تواند به پزشک در تشخیص و درک تأثیر این بیماری بر زندگی شما کمک کند.

معاینه فیزیکی

پزشک معمولاً معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه مفاصل شما
• تماشای نحوه راه رفتن، خم شدن و انجام فعالیت‌های روزمره
• بررسی بثورات یا ندول‌ها روی پوست شما
• گوش دادن به قفسه سینه شما برای علائم التهاب در ریه‌ها

آزمایش خون برای روماتیسم مفصلی

در زیر برخی از آزمایش‌های خونی آورده شده‌اند که پزشک ممکن است درصورت مشکوک بودن به ابتلای فرد به روماتیسم مفصلی تجویز کند. معمولاً پزشک برای انجام آزمایش‌های مختلف، چندین نمونه خون از رگ می‌گیرد. ممکن است پزشک تمام آزمایش‌های زیر را تجویز نکند. آزمایش‌هایی که انتخاب می‌کند به علائم فرد و نتیجه معاینه فیزیکی بستگی دارند.

آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی

این آزمایش به‌دنبال اتوآنتی‌بادی خاصی به نام آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (anti-CCP) می‌گردد. حدود 75 درصد از افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی دارای anti-CCP خواهند بود.

اگر فردی مبتلا به روماتیسم مفصلی بوده و آنتی‌بادی‌های anti-CCP داشته باشد، به آن رماتیسم مفصلی سروپوزیتیو می‌گویند. افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی سرو‌نگاتیو RA دارند، اما آنتی‌بادی‌های anti-CCP ندارند.

برای تفسیر نتایج، پزشک آن‌ها را در کنار نتایج آزمایش فاکتور روماتوئید (RF) بررسی می‌کند. احتمالاً پزشک نتایج را به شرح زیر ارزیابی می‌کند:

دامنه طبیعی anti-CCP 0-20 واحد در میلی‌لیتر (ml) است. اگر فردی بیشتر از این مقدار داشته باشد، ممکن است مبتلا به RA باشد.

فاکتور روماتوئید

این آزمایش سطح RF را اندازه‌گیری می‌کند، که به‌عنوان آنتی‌بادی‌ای علیه گاما گلوبولین‌ها، که نوعی پروتئین طبیعی در خون هستند، عمل می‌کند.

دامنه طبیعی RF 0-20 واحد در میلی‌لیتر است. داشتن سطح بالاتر از این مقدار ممکن است نشان‌دهنده روماتیسم مفصلی باشد؛ اما این نتیجه ‌به‌تنهایی وجود رماتیسم مفصلی را تأیید نمی‌کند. چندین بیماری دیگر می‌توانند سطح RF را در بدن افزایش دهند و حدود 5 درصد از افراد با سطح بالای RF مبتلا به RA نیستند.

به‌طور مشابه، حدود 20 درصد از افرادی که مبتلا به RA هستند، سطح بالای RF ندارند. به همین دلیل است که پزشکان ممکن است برای تأیید تشخیص به آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش anti-CCP نیاز داشته باشند.

در برخی موارد، ویروس‌ها می‌توانند علائمی مشابه علائم RA ایجاد کنند و منجر به نتیجه مثبت آزمایش RF شوند. نمونه‌هایی از ویروس‌هایی که می‌توانند باعث این امر شوند شامل پاروویروس ب19 و هپاتیت سی هستند.

ممکن است فرد برای رد این عفونت‌های ویروسی به آزمایش‌های بیشتری مانند آزمایش آنتی‌بادی هپاتیت سی نیاز داشته باشد. بااین‌حال، پزشک فقط درصورت وجود خطر ثابت‌شده مواجهه (به‌عنوان مثال، اگر فرد با گروه در معرض خطر، مانند کودکان، تماس داشته باشد)، آزمایش ویروس‌هایی مانند پاروویروس را انجام می‌دهد.

آنتی‌بادی ضد هسته‌ای

این آزمایش به‌دنبال سطوح بالای آنتی‌بادی‌های ضد هسته‌ای (ANA) می‌گردد. این آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌های خونی هستند که می‌توانند به هسته سلول حمله کنند و سلول را از بین ببرند. ANAها می‌توانند در افراد مبتلا به تعدادی از بیماری‌ها، ازجمله روماتیسم مفصلی، اسکلرودرمی، سندرم شوگرن و بیماری بافت همبند مختلط وجود داشته باشند. به همین دلیل، نتیجه مثبت آزمایش ANA به‌تنهایی نمی‌تواند وجود رماتیسم مفصلی را تأیید کند.

پروتئین واکنشی سی

این آزمایش وجود پروتئین فعال سی یا (CRP) را که کبد در پاسخ به التهاب در بدن تولید می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد. این پروتئین به تنظیم واکنش‌های ایمنی کمک می‌کند و نتایج آزمایش CRP می‌توانند نشان‌دهنده التهاب سیستمیک باشند.

وجود CRP می‌تواند نشان‌دهنده التهاب در هر نقطه از بدن باشد و نتیجه مثبت آزمایش ممکن است نشان‌دهنده رماتیسم مفصلی یا بیماری دیگری مانند دیابت، چاقی، سندرم متابولیک، بیماری قلبی، افسردگی یا بیماری ریوی باشد.

بیشتر آزمایشگاه‌ها دامنه طبیعی CRP را زیر 1 میلی‌گرم در لیتر در نظر می‌گیرند.

سرعت رسوب گلبول‌های قرمز

این آزمایش سرعت چسبیدن گلبول‌های قرمز در نمونه خون و رسوب آن‌ها در لوله آزمایش را طی یک ساعت اندازه‌گیری می‌کند. پزشکان گاهی‌اوقات این عامل را سرعت سدیمان نیز می‌نامند. این آزمایش می‌تواند نشان دهد که آیا التهاب در بدن وجود دارد یا خیر.

عوامل دیگری غیر از روماتیسم مفصلی مانند عفونت و سن بالا، می‌توانند منجر به بالا رفتن سرعت رسوب گلبول‌های قرمز(ESR) شوند. نتایج فرد نیز ممکن است در طول زمان تغییر کنند.

برای مردان، دامنه طبیعی ESR بسته به سن آن‌ها از 0 تا 20 میلی‌متر در ساعت متغیر است. برای زنان، دامنه طبیعی بسته به سن آن‌ها 0 تا 30 میلی‌متر در ساعت است. این دامنه‌ها در افراد بالای 50 سال بالاتر هستند.

آنتی‌ژن لکوسیت انسانی

این آزمایش به‌دنبال نشانگر ژنتیکی به نام آنتی‌ژن لکوسیت انسانی (HLA) می‌گردد.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که حدود 60 درصد موارد رماتیسم مفصلی ممکن است ارثی باشند. اگر فردی آنتی‌ژن‌های خاصی داشته باشد، می‌تواند به این معنی باشد که احتمال ابتلای او به روماتیسم مفصلی بیشتر است. بااین‌حال، عوامل دیگری مانند مصرف دخانیات نیز می‌توانند این بیماری را تحریک کنند.

نشانگرهای HLA در خون می‌توانند به نشان دادن احتمال ابتلا به بیماری‌ای مرتبط با سیستم ایمنی مانند RA کمک کنند. این نشانگرها همچنین می‌توانند نشانه بیماری دیگری مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان (رماتیسم ستون فقرات) یا آرتریت واکنشی باشند.

سرولوژی (آنتی‌بادی) لایم

پزشکان از آزمایش‌های خاصی برای رد سایر بیماری‌هایی که علائمی مشابه علائم روماتیسم مفصلی دارند، استفاده می‌کنند. این آزمایش وجود آنتی‌بادی‌هایی را تشخیص می‌دهد که نشان‌دهنده بیماری لایم هستند. اگر فردی فاکتورهای ایمنی سرولوژی لایم داشته باشد، ممکن است به این معنی باشد که به‌جای روماتیسم مفصلی به بیماری لایم مبتلا است.

اسید اوریک

اسید اوریک، محصولی زائد است که معمولاً درصورت ابتلای فرد به نقرس، که نوع دیگری از آرتریت التهابی است، به مقدار زیاد وجود دارد.

اگر سطح اسید اوریک خون در مردان بالاتر از 800 و در زنان بالاتر از 750 میلی‌گرم در روز باشد، فرد مبتلا به هیپراوریسمی است. در این صورت، احتمال ابتلای او به نقرس بیشتر از رماتیسم مفصلی است.

شمارش کامل خون

آزمایش شمارش کامل خون (CBC) گلبول‌های سفید خون را که مسئول مبارزه با عفونت‌ها و لخته شدن خون هستند، و گلبول‌های قرمز خون، که اکسیژن را با استفاده از پروتئین هموگلوبین به تمام اندام‌های بدن می‌برند، بررسی می‌کند.

انجام آزمایش CBC می‌تواند برای افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی مفید باشد؛ زیرا احتمال کم‌خونی در آن‌ها بیشتر است. بنابراین ممکن است سلول‌های خونی سالم کافی نداشته باشند.

اگر سطح هموگلوبین فرد در زنان زیر 12 گرم در دسی‌لیتر و در مردان زیر 13 گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشکان آن‌ها را مبتلا به کم‌خونی در نظر می‌گیرند. رماتیسم مفصلی ممکن است یکی از علل بالقوه باشد.

پانل متابولیک کامل

این آزمایش عملکرد کبد و کلیه‌ها را بررسی می‌کند. سطح خون سدیم، پتاسیم، کلرید، گلوکز، کراتینین (که به‌طور خاص عملکرد کلیه را اندازه‌گیری می‌کند) و آسپارتات ترانس آمیناز و آلانین آمینوترانسفراز (که به‌طور خاص عملکرد کبد را اندازه‌گیری می‌کنند) را بررسی می‌کند.

برخی از داروهای درمان روماتیسم مفصلی می‌توانند بر کبد و کلیه‌ها تأثیر بگذارند. بر اساس نتایج آزمایش، پزشک ممکن است داروهای فرد را تنظیم کند.

تست‌های تصویربرداری

پزشکان ممکن است برای بررسی آسیب مفصلی از آزمایش‌های تصویربرداری زیر استفاده کند:

• اشعه ایکس: پزشک شما ممکن است برای ارزیابی شدت تخریب مفاصل، اشعه ایکس را تجویز کند. اشعه ایکس از تشعشعات الکترومغناطیسی برای تولید تصاویر بدن استفاده می‌کند. اگرچه این آزمایش در مراحل اولیه آرتریت روماتوئید مفید نیست، اما می‌توان از آن برای نظارت بر پیشرفت بیماری استفاده کرد. اشعه ایکس به‌صورت دوره‌ای (گاهی یک بار در سال) برای تعیین اینکه آیا آسیب در مفاصل بدتر شده است یا خیر، انجام می‌شود.
• سونوگرافی: پزشک ممکن است برای بررسی وجود التهاب فعال، تجمع مایع و فرسایش استخوان، سونوگرافی تجویز کند. اگر در مراحل اولیه بیماری باشید، ممکن است این علائم در عکسبرداری با اشعه ایکس قابل تشخیص نباشند. سونوگرافی اغلب در تشخیص التهاب پوشش مفاصل حساس‌تر از اشعه ایکس است.
• اسکن ام‌آرآی: پزشک ممکن است برای مشاهده بهتر مفاصل و تعیین وجود تورم، اسکن ام‌آرآی تجویز کند. اسکن‌های MRI از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دو یا سه بعدی از بدن استفاده می‌کنند.
• سایر آزمایش‌های تصویربرداری: توموگرافی کامپیوتری (CT)، اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)، اسکن استخوان و سنجش تراکم استخوان با اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA).

جمع‌بندی

روماتیسم مفصلی، اختلالی خودایمنی است که موجب تورم، درد و سفتی مفاصل می‌شود. این بیماری بر انگشت‌ها، دست‌ها، پاها، مچ پا،‌ زانو و انگشتان پا تأثیر می‌گذارد. پزشکان برای تشخیص یا رد این اختلال از ترکیبی از آزمایش‌های خون استفاده می‌کنند. آن‌ها همچنین از مطالعات تصویربرداری و معاینات فیزیکی برای کمک به تعیین علت علائم بیماری بهره‌ می‌برند.

منابع

medicalnewstoday.com

niams.nih.gov

nyulangone.org