خشکی مفصل- علت و راه های درمان

خشکی مفصل چیست؟ و چگونه ایجاد می‌شود؟

به محدودیت در به حرکت در آوردن مفصل، خشکی مفصل می‌گویند. خشکی مفصل حالتی است که در آن بیمار نمی‌تواند مفصل خود را به‌راحتی حرکت دهد و گویی احساس می‌کند انعطاف‌پذیری مفصل کم شده است. التهاب و آسیب‌دیدگی مفصل از شایع‌ترین دلایل بروز این نوع عارضه می‌باشند.

قبل از بررسی دلایل خشکی مفصل، برای درک بهتر شما از این بیماری ابتدا لازم است با آناتومی و ساختار مفصل بیشتر آشنا شوید.

مفصل، محلی است که دو استخوان را به یکدیگر متصل می‌کند و باعث لغزیدن این استخوان‌ها در کنار یکدیگر و حرکت راحت‌تر آن‌ها می‌شود. بر روی تمام سطوح مفاصل، لایه‌ای از غضروف مفصلی قرار دارد که وظیفه آن صاف و لغزنده کردن سطح استخوان و درنتیجه تسهیل حرکت مفصل می‌باشد.

اطراف مفصل توسط بافتی کلفت پوشانده شده که به آن کپسول مفصلی می‌گویند. سطح درونی کپسول مفصلی، لایه‌ نازکی از بافتی به نام سینوویوم پوشیده شده است که به آن لایه یا پرده سینوویال می‌گویند.

وظیفه پرده سینوویال، ترشح مایع مفصلی است. مایع مفصلی لزج و لیز است و موجب لغزنده شدن بیشتر سطوح مفصلی می‌شود. این مایع همچنین تغذیه سلول‌های غضروفی را به عهده دارد. خشکی مفصل زمانی رخ می‌دهد که مقدار مایع مفصلی کاهش یا افزایش یابد. پس برای دانستن علت خشکی مفصل باید بیماری‌ها و اختلالاتی را که موجب کاهش و افزایش مفصل می‌شوند، بررسی کرد.

البته همیشه کاهش مقدار مایع مفصلی باعث خشکی مفصل نیست بلکه وقتی فردی برای طولانی مدت مفصل‌هایش بی‌تحرک بمانند، خاصیت کشسانی و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و همین عامل موجب خشکی مفصل می‌شود.

علت خشکی مفصل چیست؟

بیماری‌ها و اختلالات زیادی در خشک شدن مفصل دخیل هستند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آرتریت روماتوئید

شایع‌ترین علت درد مفاصل، آرتریت است. حدود ۱۵ میلیون نفر از افراد مبتلا به آرتریت، درد شدید مفصل را تجربه می‌کنند.

آرتریت روماتوئید (RA) یکی از شایع‌ترین اشکال آرتریت است که بیش از ۱.۵ میلیون نفر آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائم آن معمولاً بین سنین ۳۰ تا ۶۰سالگی ظاهر می‌شوند.

آرتریت روماتوئید، اختلال التهابی مزمن و بیماری‌ای خودایمنی است؛ یعنی سیستم ایمنی به بخش‌های سالم بدن مانند پوشش مفاصل حمله می‌کند. این امر باعث التهاب، درد و خشکی می‌شود. با گذشت زمان بدشکلی مفصل و فرسایش استخوان نیز مشاهده می‌شوند.

علائم شایع RA عبارت‌اند از:

• درد مفصل
• خشکی مفصل
• تورم مفصل

این بیماری درمانی ندارد، بنابراین علائم آن به‌طور کامل از بین نمی‌روند. اما می‌توان آن‌ها را ازطریق دارو و سایر روش‌های درمانی مدیریت کرد. بااین‌حال، پس از پیشرفت بیماری، اقدامات پیشگیرانه کمی می‌توان انجام داد.

استئوآرتریت (OA)

یکی دیگر از اشکال رایج آرتریت، استئوآرتریت (OA) است. این بیماری تقریباً ۳۲.۵ میلیون نفر آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است.

این نوع آرتریت ناشی از ساییدگی و پارگی مفاصل است. غضروف، بافت نازکی است که از استخوان‌های مفاصل محافظت می‌کند. این بافت در اثر استفاده کم کم از بین می‌رود. بنابراین با گذشت زمان دیگر نمی‌تواند از استخوان‌های شما محافظت کند.

آرتروز می‌تواند هر مفصلی را در بدن تحت تأثیر قرار دهد، اما اغلب بر موارد زیر تأثیر می‌گذارد:

• زانوها
• لگن
• انگشتان
• گردن
• کمر

با پیشرفت OA علائمی غیر از خشکی مشاهده می‌شوند:

• درد
• تورم
• صدای ترق و تروق هنگام حرکت مفصل

با بدتر شدن وضعیت، ممکن است خارهای استخوانی ایجاد شوند. در مراحل پیشرفته OA، غضروف تقریباً از بین می‌رود و استخوان‌ها در مفصل به یکدیگر ساییده می‌شوند. این اتفاق می‌تواند باعث درد شدید، خشکی و ناتوانی شود.

درمان‌های مربوط به سبک زندگی مانند ورزش برای کاهش وزن و فشار بر مفاصل می‌توانند مؤثر باشند. علاوه‌براین، ممکن است پزشک برای کمک به تسکین درد شدید داروهایی مانند موارد زیر را تجویز کند:

• مسکن‌ها
• پاراستامول (استامینوفن)
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• اوپیوئیدها (مسکن‌های قوی‌تر)

در موارد شدید، ممکن است جراحی تعویض مفصل لازم باشد.

لوپوس

لوپوس، اختلالی خودایمنی مانند RA است. در این بیماری بدن به اندام‌ها و بافت‌هایش حمله می‌کند. لوپوسی که به مفاصل شما حمله می‌کند می‌تواند باعث خشکی، درد و تورم شود.

تشخیص لوپوس دشوار است؛ زیرا علائم آن شبیه بسیاری از بیماری‌های دیگر هستند. تشخیص لوپوس ممکن است چندین ماه طول بکشد تا آزمایش‌ها سایر بیماری‌ها را رد کنند.

لوپوس هم مانند آرتریت روماتوئید، اختلالی مزمن است. بنابراین پس از ابتلا به آن، احتمالاً علائم این بیماری را برای بقیه عمر خود تجربه خواهید کرد. درمانی برای لوپوس وجود ندارد، اما درمان‌های زیر به‌طور مؤثری علائم را کاهش می‌دهند:

• بنلیستا (Belimumab): درمانی بیولوژیک که همراه با داروهای دیگر مصرف می‌شود و به جلوگیری از باقی ماندن بیش‌ازحد سلول‌های B خودواکنشی (علت زمینه‌ای لوپوس) در بدن کمک می‌کند.
• سافنلو (Anifrolumab): دارویی تجویزی که فعالیت اینترفرون نوع ۱ را که نقشی محوری در نحوه تأثیر لوپوس بر بدن انسان دارد، مسدود می‌کند.
• لوپکینیس (Voclosporin): داروی تجویزی دیگری که به پروتئین‌های کلسینورین در بدن متصل می‌شود و به کاهش التهاب در کلیه‌ها کمک می‌کند.

سایر گزینه‌های درمانی بالقوه شامل هیدروکسی کلروکین، کورتیکواستروئیدها و تغییر به سمت انتخاب‌های سبک زندگی سالم‌تر نیز ممکن است برای مبارزه با علائم لوپوس تجویز شوند.

بورسیت

کیسه‌های بورس، کیسه‌های کوچک پر از مایع هستند که استخوان‌ها، رباط‌ها و عضلات را در مفاصل شما نرم می‌کنند. وقتی این کیسه‌ها ملتهب می‌شوند، دچار بورسیت می‌شوید. این وضعیت می‌تواند باعث خشکی و درد در مفصل آسیب‌دیده شود.

بورسیت می‌تواند هر مفصلی را تحت تأثیر قرار دهد، اما در مفاصل بزرگ مانند موارد زیر شایع‌تر است:

• آرنج
• شانه
• لگن

سایر نواحی شایع شامل موارد زیر هستند:

• زانو
• مچ پا
• انگشت شست پا

بورسیت اغلب موقتی است و درمان آن متکی به استراحت دادن به مفصل آسیب‌دیده برای چندین هفته است. بنابراین باید فعالیت بدنی را کاهش دهید و مفصل را برای مدتی ثابت نگه دارید تا کیسه‌های بورس بهبود یابند و خشکی برطرف شود.

متخصص ممکن است از شما بخواهد ورزش‌هایی را برای تسکین برخی از دردهای بورسیت انجام دهید. داروهای خوراکی NSAIDs مانند ایبوپروفن و ناپروکسن یا NSAIDs موضعی مانند دیکلوفناک نیز می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.

نقرس

نقرس برخلاف برخی از علل احتمالی دیگر خشکی مفصل، به‌طور ناگهانی شروع می‌شود. ممکن است در حین خواب ظاهر شده و در هنگام بیدار شدن باعث درد شدید مفصل شود.

نقرس با حملات شدید و ناگهانی درد و حساسیت در مفاصل مشخص می‌شود. نقرس می‌تواند هر مفصلی را تحت تأثیر قرار دهد. اغلب انگشت شست پا اولین مفصلی است که علائم را تجربه می‌کند.

نقرس نوعی آرتریت است. این بیماری مردان را بیشتر از زنان تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما خطر ابتلای زنان به نقرس پس از یائسگی افزایش می‌یابد. بیشتر افراد برای بقیه عمر خود با دوره‌های علائم نقرس سر و کار خواهند داشت، اما علائم قابل درمان هستند.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا، اختلالی مزمن است که باعث درد در سراسر بدن می‌شود. یکی از علائم این بیماری، خشکی مفصل است. افرادی که مبتلا به لوپوس یا آرتریت روماتوئید هستند بیشتر مستعد ابتلا به فیبرومیالژیا می‌باشند و بیشتر در معرض خطر خشکی مفصل قرار دارند.

سرطان استخوان

این بیماری به‌ندرت علت درد و خشکی مفصل است. افراد مبتلا به سرطان استخوان ممکن است درد مفصل یا استخوان را تجربه کنند. همچنین ممکن است در نزدیکی استخوان دچار تورم یا حساسیت شوند.

همه افراد درد نخواهند داشت، به همین دلیل ممکن است سرطان استخوان قبل از کشف شدن پیشرفت کرده و علائم دیگری ایجاد کند.

سرطان قابل درمان است، اما نتیجه به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل اندازه، محل و نوع تومور هستند. گزینه‌های درمانی برای سرطان استخوان شامل پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و جراحی هستند. علاوه‌براین، ایمونوتراپی (ایمونوآنکولوژی) گزینه درمانی جدیدتری است که از مهارکننده‌هایی مانند کیترودا (پمبرولیزومب) برای تقویت پاسخ ایمنی در برابر سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.

حتما بخوانید: علت سفتی و خشکی مفصل زانو

خشکی مفصل چگونه درمان می‌شود؟

راه‌های درمان خشکی مفصل بسته به علت و شدت آن متفاوت هستند.

برای مثال در صورتی که خشکی مفصل به خاطر وجود استخوانی اضافی در مفصل ایجاد شود، تنها راه درمان خارج کردن آن استخوان است. این کار نیز تنها به وسیله جراحی انجام می‌شود.

بالعکس در صورتی که خشکی و سفتی مفصل به خاطر افزایش مقدار مایع مفصلی باشد، تنها با خارج کردن مایع به وسیله سرنگ می‌توان از شر این نوع درد خلاص شد.

روش‌های درمان خشکی و سفتی مفصل شامل موارد زیر هستند:

درمان خانگی خشکی مفصل

می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک با انجام اقدامات زیر از میزان خشکی مفصل خود کم کنید:

• استراحت کردن و خودداری از انجام فعالیت‌های شدیدی که فشار زیادی بر مفصل وارد می‌کنند.
• بستن محل مفصل با باند یا بریس مخصوص
• قرار دادن کمپرس یخ به منظور کاهش التهاب و تورم مفصل
• استفاده از داروهای مسکن و ضد التهاب بدون تجویز پزشک

دارو درمانی

پزشک برای درمان خشکی مفصل، داروی کورتیزون را به‌صورت تزریقی تجویز می‌کند. این نوع داروها حاوی استروئید هستند و باعث کاهش تورم مفصل می‌شوند.

همچنین در مواردی که خشکی مفصل باعث بروز محدودیت‌هایی در مفصل شود، پزشک داروهای روان‌کننده را به منظور بازگرداندن حرکت مفصل تجویز می‌نماید.

خارج کردن مایع مفصلی

در مواردی که پزشک تشخیص دهد علت خشکی مفصل، افزایش مایع مفصلی است پیشنهاد می‌شود مقداری از مایع مفصلی به وسیله سرنگ از مفصل کشیده شود.

تمرینات ورزشی

در صورتی که خشکی مفصل باعث درد و التهاب شود، ورزش می‌تواند به شما کمک کند. تمرینات کششی ورزشی در بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش خشکی مفصل بسیار تأثیرگذار هستند.

جراحی

آخرین قدم برای درمان این بیماری عمل جراحی است. در این روش جراح ارتوپد مفصل را باز کرده و عاملی را که موجب خشکی مفصل می‌شود اصلاح می‌کند. در برخی مواقع این جراحی به کمک آرتروسکوپ انجام می‌شود.

درمان‌های مکمل برای تسکین درد

درمان‌های مکمل و جایگزین نیز ممکن است برای کاهش خشکی مفاصل نویدبخش باشند. در اینجا دو مکمل آورده شده‌اند که ممکن است در تسکین درد مؤثر باشند:

مکمل‌های روغن ماهی

محققان در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ دریافتند که مصرف روغن ماهی همراه با رژیم غذایی مدیترانه‌ای باعث کاهش التهاب می‌شود.

روغن ماهی حاوی چربی‌های غیراشباع اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) است. افزودن ماهی به برنامه غذایی هفتگی نیز بسیار مؤثر است؛ زیرا ماهی‌ها حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند.

دوز معمول برای مکمل‌های روغن ماهی بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم در روز است.

مؤسسه ملی بهداشت (NIH) بیش از ۳ گرم (۳۰۰۰ میلی‌گرم) ترکیبی از EPA و DHA در روز را توصیه نمی‌کند. حتماً قبل از مصرف مکمل‌های روغن ماهی با پزشک خود صحبت کنید. این مکمل‌ها می‌توانند با سایر داروها تداخل داشته باشند.

بذر کتان

بذر کتان حاوی نوع دیگری از اسید چرب امگا ۳ به نام آلفا لینولنیک اسید (ALA) است. ALA مانند EPA و DHA، ممکن است به کاهش التهاب و علائم خشکی مفصل کمک کند.

بذر کتان آسیاب‌شده مقداری ALA دارد، اما روغن بذر کتان حاوی حجم بیشتری از این اسید چرب است. روغن بذر کتان به‌صورت کپسول یا شربت موجود است. هیچ توصیه خاصی برای مصرف روزانه وجود ندارد. توجه داشته باشید برای آزاد شدن چربی‌های سالم، بذر کتان آسیاب شده یا خرد می‌شود؛ زیرا بدن نمی‌تواند دانه‌های کامل بذر کتان را تجزیه و فرآوری کند، بنابراین درصورت مصرف بذر آسیاب‌نشده هیچ یک از چربی‌های سالم را دریافت نخواهید کرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر خشکی و درد مفصل به‌طور ناگهانی شروع شد، با پزشک خود صحبت کنید. همچنین اگر خشکی و درد بعد از پنج تا هفت روز برطرف نشد، باید به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

همچنین درصورت تجربه هر یک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید
• تورم سریع
• بدشکلی مفصل
• ناتوانی در حرکت مفصل
• قرمزی شدید و داغ بودن هنگام لمس

جمع‌بندی

اگرچه خشکی مفصل با افزایش سن مشاهده می‌شود، می‌تواند اولین علامت اختلالی دیگر نیز باشد. بنابراین مراجعه به پزشک اولین گام برای تشخیص دلیل خشکی مفاصل است.

پزشک پس از معاینه، درمان‌هایی برای کمک به کاهش خشکی پیشنهاد می‌دهد. اگر این درمان‌ها باعث بهبودی نشوند، به آزمایش‌های بیشتری نیاز پیدا می‌کنید. هنگامی که پزشک علت بیماری را تشخیص دهد، می‌تواند بهترین برنامه درمانی را برای شما تعیین کند. روش‌های درمانی پیشنهادی به کاهش علائم و خطر عود کمک می‌کنند.

منابع

healthline.com

medicalnewstoday.com