استئوآرتریت (OA) همیشه ارثی نیست، اما کارشناسان معتقدند ممکن است جزئی ژنتیکی وجود داشته باشد که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. عوامل مختلفی ازجمله افزایش سن، چاقی، آسیب‌های مفصلی و جنسیت فرد در ابتلای افراد به آرتروز زانو نقش دارند. درحالی‌که ژنتیک در افزایش خطر ابتلا به آرتروز نقش دارد، این بیماری ارثی نیست. در این مطلب به بررسی رابطه بین ژنتیک و آرتروز زانو می‌پردازیم.
آیا آرتروز زانو ارثی است؟
آرتروز زانو همیشه به‌صورت ارثی منتقل نمی‌شود اما در برخی موارد، فرد مبتلا این بیماری را از والدین خود به ارث می‌برد. کارشناسان در حال حاضر دلیل افزایش احتمال ابتلا به آرتروز زانو در میان اعضای خانواده را نمی‌دانند.
اشکال ارثی آرتروز ناشی از جهش در ژن‌هایی است که به شکل‌گیری و حفظ استخوان و غضروف کمک می‌کنند. این نوع آرتروز ممکن است در سنین پایین ظاهر شود و به سرعت پیشرفت کند. چندین ژن و سایر عوامل خطر مانند چاقی، صدمات و آناتومی مفاصل در ایجاد آرتروز زانو نقش دارند.
رابطه بین آرتروز زانو و برخی ژن‌ها
تحقیقات نشان می‌دهند چندین گروه از ژن‌ها ازجمله موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند:
- ژن‌های ساختاری ماتریکس خارج سلولی غضروف. تغییرات در ژن‌های COL2A1، COL9A3 و COL11A1 ممکن است بر غضروف و بافت‌های همبند که عضلات و مفاصل شما را تثبیت می‌کنند، تأثیر بگذارند و دوام آن‌ها را در برابر استرس در لگن و مفاصل کاهش دهند. جهش در این ژن‌ها با ساییدگی سریع‌تر در زانوها و باسن شما مرتبط است.
- ژن‌های تراکم استخوان. ژن‌های گیرنده ویتامین دی (VDR) و گیرنده استروژن آلفا (ESR1) بر گیرنده‌های استروژن تأثیر می‌گذارند و ممکن است خطر کلی ابتلا به آرتروز زانو را افزایش دهند.
- ژن‌های سیگنال دهنده سلول‌های کندروسیت. تغییرات در ژن‌های BMP5، FRZB و IL-4Rα عمدتاً بر زنان تأثیر می‌گذارند و شانس ابتلا به آتروز را در لگن، زانو و سایر مفاصل افزایش می‌دهند.
- ژن‌های سیتوکین التهابی. ژن‌های IL-1، IL-10، TGFB1، IL-6 و TNFα بر التهاب در سینوویوم (پوشش) مفاصل شما تأثیر می‌گذارند. التهاب می‌تواند منجر به تجزیه غضروف شود که دست‌ها، زانوها و باسن شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
درحالی‌که دانشمندان تغییرات ژنی مختلفی را شناسایی کرده‌اند که ممکن است به آتروز کمک کنند، آن‌ها هنوز دقیقاً نمی‌دانند ژنتیک چه نقشی در ایجاد این بیماری دارد.
علاوه بر این، افرادی که دارای ویژگی‌های ژنتیکی خاص یا بیماری‌های ارثی مانند سندرم اهلرز-دنلوس (EDS) هستند، بیشتر درمعرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند.
افراد مبتلا به سندرم اهلرز-دنلوس سطح کلاژن پایینی دارند که می‌تواند توانایی آن‌ها برای حمایت از عضلات و مفاصل را کاهش دهد. این مسئله می‌تواند منجر به مفاصل ناپایدار و پرتحرک شود که ممکن است به ابتلا به آتروز کمک کند.
چه عوامل دیگری باعث آرتروز زانو می‌شوند؟
طیف وسیعی از عوامل می‌توانند در ابتلای افراد به آرتروز نقش داشته باشند:
- آسیب مفاصل یا استفاده بیش‌ازحد. استرس مکرر روی مفاصل، خم شدن یا آسیب می‌تواند احتمال ابتلا به آرتروز زانو را افزایش دهد.
- سن. خطر آرتروز زانو با افزایش سن افزایش می‌یابد.
- جنسیت. زنان بیشتر از مردان (به‌ویژه پس از 50 سالگی) درمعرض ابتلا به آرتروز زانو هستند.
- چاقی. داشتن وزن اضافی به مفاصل تحمل‌کننده وزن به‌خصوص در زانو و لگن فشار وارد می‌کند. چاقی همچنین می‌تواند اثرات متابولیکی داشته باشد که بر خطر آرتروز زانو تأثیر می‌گذارد.
- نژاد. آرتروز در برخی از جمعیت‌های آسیایی کمتر از سایرین دیده می‌شود.
تأثیر فاکتورهای ژنتیکی بر آرتروز زانو
مطالعات مختلفی بر روی فاکتورهای ژنتیکی ازجمله فاکتورهای خانوادگی و رابطه دوقلوها انجام شدهاند و تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی را در ایجاد آرتروز بررسی کرده‌اند. نتایج نشان می‌دهند آرتروز زانو و لگن به‌صورت خوشه‌های خانوادگی مشاهده می‌شوند. بااین‌حال، اعتقاد بر این است که خوشه‌بندی در خانواده‌ها علاوه بر هر گونه تأثیرات ژنتیکی می‌تواند ناشی از محیط مشترک خانواده باشد.
مطالعات روی دوقلوهای همسان و غیرهمسان اثرات مجزای عوامل ژنتیکی و محیط مشترک خانوادگی را نشان داده‌اند. مطالعات دوقلو به دانشمندان اجازه داده‌اند تا سهم نسبی عوامل ژنتیکی و محیطی را در ایجاد استئوآرتریت تعریف کنند.
درنهایت، مطالعات روی دوقلوهای همسان که دارای وراثت ژنتیکی یکسانی هستند نشان داده‌اند که اگر یکی از دوقلوها آرتروز مفاصل زانو، لگن یا انگشتان دست داشته باشد، دیگری نیز نسبت به سایر بستگان بیشتر درمعرض خطر ابتلا به این بیماری است. بااین‌حال نقش عوامل محیطی مانند وزن اضافی بدن یا آسیب‌های مفصلی را در ابتلا به آرتروز زانو نمی‌توان نادیده گرفت.
پیشگیری از ایجاد آرتروز ارثی
برای کسانی که می‌دانند سابقه آرتروز در خانواده خود دارند، روش‌های مختلفی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارند. درواقع استئوآرتریت زانو بیماری بسیار شایعی است که می‌تواند هر فردی را درگیر کند. بنابراین برای پیشگیری از آن، بهتر است:
- تا حدودی فعال باشید و به‌طور منظم ورزش کنید. نوع تمرینی که فرد انجام می‌دهد به خود فرد بستگی دارد. مهم‌ترین مسئله انتخاب تمرینی ملایم مانند شنا، پیاده‌روی روزانه و ... برای مفاصل است.
- رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و مقدار زیادی میوه و سبزیجات برای پیشگیری از آرتروز مصرف کنید. همچنین از مصرف شکر و غذاهای فرآوری‌شده تا حد امکان بپرهیزید. رژیم غذایی مناسب در درجه اول برای کنترل وزن و چربی بدن مهم است.
- برای یافتن تمرینات صحیح که باعث تقویت مفاصل آسیب‌دیده می‌شوند، با فیزیوتراپ و پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
تحقیقات گسترده‌ای درخصوص ارثی بودن آرتروز زانو انجام شدهاند. نتایج تحقیقات احتمال تأثیر برخی ژن‌ها بر آرتروز زانو را نشان می‌دهند. اما هنوز رابطه‌ای قطعی بین ژنتیک و آرتروز زانو یافته نشده است. بااین‌حال اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به آرتروز زانو است، به متخصص مراجعه کنید و از راهنمایی‌های او بهره‌مند شوید. ما دکتر علیرضا جواهری (جراح ارتوپد و فوق تخصص زانو و لگن) را به شما پیشنهاد می‌دهیم. او راهکارهایی عالی در جهت درمان و جلوگیری از ابتلا به آرتروز زانو به شما ارائه می‌دهد.
منابع
مطالب مشابه
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شدهاند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آن‌ها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شدهاند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آن‌ها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.
آرتروسنتز زانو که به آن آسپیراسیون نیز گفته می‌شود، روشی ساده برای تخلیه مایع از مفصل ازطریق سوزنی توخالی است. اگر مفصل شما ملتهب و متورم باشد، مایع اضافی در آن جمع می‌شود. تخلیه این مایع، مقداری از تورم و درد را تسکین می‌دهد و همچنین جهت بررسی آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.
شکستگی‌های استرسی لگن با ترک ناقص در یکی از استخوان‌های لگن مشخص می‌شود. ممکن است در ابتدا به‌صورت درد خفیف ظاهر شوند که با فعالیت، به‌ویژه فعالیت‌های با ضربه بالا مانند دویدن یا پریدن، بدتر می‌شوند.
آرتروز پس از سانحه (PTOA) نوعی از آرتروز است که پس از آسیب مفصلی ایجاد می‌شود. درواقع، این بیماری درصد قابل توجهی از موارد آرتروز در مراحل پایانی را تشکیل می‌دهد.
سندرم پیریفورمیس زمانی اتفاق میفتد که عضله پیریفورمیس شما عصب سیاتیک را فشرده می‌کند و منجر به التهاب می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث درد یا بی‌حسی در لگن و پشت ساق پا در یک یا هر دو طرف بدن شود.
اگر هنگام حرکت مفاصل، صدای تق‌تق یا ترکیدن می‌شنوید، باید به آن توجه کنید. اگر صدای مفاصل با درد یا ناراحتی همراه نباشد، احتمالاً آسیبی اتفاق نیفتاده است. اما در برخی موارد صدای مفصل نشان‌دهنده کمبود مواد مغذی در بدن است.
پیشگیری و درمان لخته‌های خون پس از جراحی تعویض مفصل لگن بخش مهمی از بهبودی بیمار است. بیمارانی که تعویض مفصل انجام داده‌اند، دو تا ده روز پس از جراحی در بالاترین خطر ابتلا به DVT (ترومبوز ورید عمقی) قرار دارند و این خطر حدود سه ماه ادامه می‌یابد.