استئوآرتریت (OA) همیشه ارثی نیست، اما کارشناسان معتقدند ممکن است جزئی ژنتیکی وجود داشته باشد که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. عوامل مختلفی ازجمله افزایش سن، چاقی، آسیب‌های مفصلی و جنسیت فرد در ابتلای افراد به آرتروز زانو نقش دارند. درحالی‌که ژنتیک در افزایش خطر ابتلا به آرتروز نقش دارد، این بیماری ارثی نیست. در این مطلب به بررسی رابطه بین ژنتیک و آرتروز زانو می‌پردازیم.
آیا آرتروز زانو ارثی است؟
آرتروز زانو همیشه به‌صورت ارثی منتقل نمی‌شود اما در برخی موارد، فرد مبتلا این بیماری را از والدین خود به ارث می‌برد. کارشناسان در حال حاضر دلیل افزایش احتمال ابتلا به آرتروز زانو در میان اعضای خانواده را نمی‌دانند.
اشکال ارثی آرتروز ناشی از جهش در ژن‌هایی است که به شکل‌گیری و حفظ استخوان و غضروف کمک می‌کنند. این نوع آرتروز ممکن است در سنین پایین ظاهر شود و به سرعت پیشرفت کند. چندین ژن و سایر عوامل خطر مانند چاقی، صدمات و آناتومی مفاصل در ایجاد آرتروز زانو نقش دارند.
رابطه بین آرتروز زانو و برخی ژن‌ها
تحقیقات نشان می‌دهند چندین گروه از ژن‌ها ازجمله موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند:
- ژن‌های ساختاری ماتریکس خارج سلولی غضروف. تغییرات در ژن‌های COL2A1، COL9A3 و COL11A1 ممکن است بر غضروف و بافت‌های همبند که عضلات و مفاصل شما را تثبیت می‌کنند، تأثیر بگذارند و دوام آن‌ها را در برابر استرس در لگن و مفاصل کاهش دهند. جهش در این ژن‌ها با ساییدگی سریع‌تر در زانوها و باسن شما مرتبط است.
- ژن‌های تراکم استخوان. ژن‌های گیرنده ویتامین دی (VDR) و گیرنده استروژن آلفا (ESR1) بر گیرنده‌های استروژن تأثیر می‌گذارند و ممکن است خطر کلی ابتلا به آرتروز زانو را افزایش دهند.
- ژن‌های سیگنال دهنده سلول‌های کندروسیت. تغییرات در ژن‌های BMP5، FRZB و IL-4Rα عمدتاً بر زنان تأثیر می‌گذارند و شانس ابتلا به آتروز را در لگن، زانو و سایر مفاصل افزایش می‌دهند.
- ژن‌های سیتوکین التهابی. ژن‌های IL-1، IL-10، TGFB1، IL-6 و TNFα بر التهاب در سینوویوم (پوشش) مفاصل شما تأثیر می‌گذارند. التهاب می‌تواند منجر به تجزیه غضروف شود که دست‌ها، زانوها و باسن شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
درحالی‌که دانشمندان تغییرات ژنی مختلفی را شناسایی کرده‌اند که ممکن است به آتروز کمک کنند، آن‌ها هنوز دقیقاً نمی‌دانند ژنتیک چه نقشی در ایجاد این بیماری دارد.
علاوه بر این، افرادی که دارای ویژگی‌های ژنتیکی خاص یا بیماری‌های ارثی مانند سندرم اهلرز-دنلوس (EDS) هستند، بیشتر درمعرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند.
افراد مبتلا به سندرم اهلرز-دنلوس سطح کلاژن پایینی دارند که می‌تواند توانایی آن‌ها برای حمایت از عضلات و مفاصل را کاهش دهد. این مسئله می‌تواند منجر به مفاصل ناپایدار و پرتحرک شود که ممکن است به ابتلا به آتروز کمک کند.
چه عوامل دیگری باعث آرتروز زانو می‌شوند؟
طیف وسیعی از عوامل می‌توانند در ابتلای افراد به آرتروز نقش داشته باشند:
- آسیب مفاصل یا استفاده بیش‌ازحد. استرس مکرر روی مفاصل، خم شدن یا آسیب می‌تواند احتمال ابتلا به آرتروز زانو را افزایش دهد.
- سن. خطر آرتروز زانو با افزایش سن افزایش می‌یابد.
- جنسیت. زنان بیشتر از مردان (به‌ویژه پس از 50 سالگی) درمعرض ابتلا به آرتروز زانو هستند.
- چاقی. داشتن وزن اضافی به مفاصل تحمل‌کننده وزن به‌خصوص در زانو و لگن فشار وارد می‌کند. چاقی همچنین می‌تواند اثرات متابولیکی داشته باشد که بر خطر آرتروز زانو تأثیر می‌گذارد.
- نژاد. آرتروز در برخی از جمعیت‌های آسیایی کمتر از سایرین دیده می‌شود.
تأثیر فاکتورهای ژنتیکی بر آرتروز زانو
مطالعات مختلفی بر روی فاکتورهای ژنتیکی ازجمله فاکتورهای خانوادگی و رابطه دوقلوها انجام شدهاند و تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی را در ایجاد آرتروز بررسی کرده‌اند. نتایج نشان می‌دهند آرتروز زانو و لگن به‌صورت خوشه‌های خانوادگی مشاهده می‌شوند. بااین‌حال، اعتقاد بر این است که خوشه‌بندی در خانواده‌ها علاوه بر هر گونه تأثیرات ژنتیکی می‌تواند ناشی از محیط مشترک خانواده باشد.
مطالعات روی دوقلوهای همسان و غیرهمسان اثرات مجزای عوامل ژنتیکی و محیط مشترک خانوادگی را نشان داده‌اند. مطالعات دوقلو به دانشمندان اجازه داده‌اند تا سهم نسبی عوامل ژنتیکی و محیطی را در ایجاد استئوآرتریت تعریف کنند.
درنهایت، مطالعات روی دوقلوهای همسان که دارای وراثت ژنتیکی یکسانی هستند نشان داده‌اند که اگر یکی از دوقلوها آرتروز مفاصل زانو، لگن یا انگشتان دست داشته باشد، دیگری نیز نسبت به سایر بستگان بیشتر درمعرض خطر ابتلا به این بیماری است. بااین‌حال نقش عوامل محیطی مانند وزن اضافی بدن یا آسیب‌های مفصلی را در ابتلا به آرتروز زانو نمی‌توان نادیده گرفت.
پیشگیری از ایجاد آرتروز ارثی
برای کسانی که می‌دانند سابقه آرتروز در خانواده خود دارند، روش‌های مختلفی برای پیشگیری از این بیماری وجود دارند. درواقع استئوآرتریت زانو بیماری بسیار شایعی است که می‌تواند هر فردی را درگیر کند. بنابراین برای پیشگیری از آن، بهتر است:
- تا حدودی فعال باشید و به‌طور منظم ورزش کنید. نوع تمرینی که فرد انجام می‌دهد به خود فرد بستگی دارد. مهم‌ترین مسئله انتخاب تمرینی ملایم مانند شنا، پیاده‌روی روزانه و ... برای مفاصل است.
- رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و مقدار زیادی میوه و سبزیجات برای پیشگیری از آرتروز مصرف کنید. همچنین از مصرف شکر و غذاهای فرآوری‌شده تا حد امکان بپرهیزید. رژیم غذایی مناسب در درجه اول برای کنترل وزن و چربی بدن مهم است.
- برای یافتن تمرینات صحیح که باعث تقویت مفاصل آسیب‌دیده می‌شوند، با فیزیوتراپ و پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
تحقیقات گسترده‌ای درخصوص ارثی بودن آرتروز زانو انجام شدهاند. نتایج تحقیقات احتمال تأثیر برخی ژن‌ها بر آرتروز زانو را نشان می‌دهند. اما هنوز رابطه‌ای قطعی بین ژنتیک و آرتروز زانو یافته نشده است. بااین‌حال اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به آرتروز زانو است، به متخصص مراجعه کنید و از راهنمایی‌های او بهره‌مند شوید. ما دکتر علیرضا جواهری (جراح ارتوپد و فوق تخصص زانو و لگن) را به شما پیشنهاد می‌دهیم. او راهکارهایی عالی در جهت درمان و جلوگیری از ابتلا به آرتروز زانو به شما ارائه می‌دهد.
منابع
مطالب مشابه
آرتریت روماتوئید (RA) در پاها به‌دلیل بیماری‌ای خودایمنی رخ می‌دهد. درنتیجه سیستم ایمنی بدن فرد به اشتباه به بدن خود حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب در پوشش مفاصل می‌شود، به غضروف‌های موجود در آن‌ها آسیب وارد می‌کند و درنهایت مفاصل آسیب‌دیده و بافت‌های پشتیبان آن‌ها را از بین می‌برد.
درد کف پا در هنگام راه رفتن می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی، ازجمله پوشیدن کفش‌های نامناسب، انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن یا پیاده‌روی‌های طولانی‌مدت، ایستادن طولانی در محل کار و … باشد. این درد ممکن است از مشکلاتی در استخوان‌ها، اعصاب، غضروف، تاندون‌ها یا رباط‌های پا ناشی شود.
اگر لوپوس دارید، به احتمال زیاد درد مفاصل یکی از علائم شماست. خبر خوب این است که بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری مزمن خودایمنی می‌توانند درد مفاصل را با دارو و ورزش کنترل کنند. اما اگر درد مفاصل شما از کنترل خارج شده است و در فعالیت‌های روزانه‌تان اختلال ایجاد می‌کند، جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است راه‌حل مناسبی باشد.
تحقیقات نشان می‌دهند رژیم غذایی خاصی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود ندارد، اما برخی غذاها می‌توانند به کاهش التهاب (تحریک، درد، تورم) در بدن شما کمک کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به مدیریت وزن که برای جلوگیری از فشار بیش‌ازحد بر مفاصل مهم است، کمک می‌کنند.
آرتریت سپتیک (آرتریت عفونی) معمولاً توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری، نوعی التهاب مفصلی است که توسط عفونت ایجاد می‌شود و مفصلی بزرگ در بدن مانند زانو یا مفصل ران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
استئوکندریت دیسکان انتهای استخوان در مفصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث قطع جریان خون به بخشی از استخوان شده و باعث نرم و ضعیف شدن آن می‌شود. در نهایت، قسمت آسیب‌دیده از بقیه استخوان جدا شده و مقداری غضروف را نیز با خود می‌کشد و علامتی را در جایی که استخوان و غضروف جدا می‌شوند، باقی می‌گذارد.
لوپوس بیماری‌ای است که باعث التهاب در سراسر بدن می‌شود. در این بیماری خودایمنی، به جای این که سیستم ایمنی بدن از شما محافظت کند، به بدنتان آسیب می‌رساند.
نقرس کاذب، نوعی آرتریت است که باعث ایجاد حملات ناگهانی درد و تورم در مفاصل شما شده و به‌طور رسمی به‌عنوان بیماری رسوب کریستال پیروفسفات دی هیدرات کلسیم یا CPPD شناخته می‌شود. اما این بیماری به دلیل شباهت آن به نقرس معمولاً نقرس کاذب نامیده می‌شود.
علامت اصلی نقرس زانو، درد شدید است که اغلب در طول شب شروع می‌شود. حملات حاد نقرس زانو ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشند. معمولاً درد در 24 ساعت اول شروع حملات، به اوج خود می‌رسد. حملات حاد ممکن است به طور مکرر رخ دهند یا ممکن است سال‌ها از هم فاصله داشته باشند.
ضعف پا یا احساس درد و ناتوانی در پاها می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد و فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، ایستادن یا انجام کارهای ساده را مختل کند. این وضعیت ممکن است ناشی از عوامل مختلفی از مشکلات عضلانی و عصبی گرفته تا کمبودهای تغذیه‌ای باشد