چرا آمبولی و لخته شدن خون بعد از تعویض مفصل زانو خطرناک است؟

با بهبود دانش و فناوری پزشکی، جراحی تعویض مفصل زانو ایمن‌تر می‌شود، اما هرگز به جایی نمی‌رسیم که هیچ خطری با عمل جراحی همراه نباشد. یکی از خطراتی که ما سعی می‌کنیم پس از عمل تعویض زانو به حداقل برسانیم، ایجاد لخته‌های خون است.

لخته‌های خون به‌دلایل متعددی پس از عمل تعویض زانو ایجاد می‌شوند. برای شروع، جراحی می‌تواند منجر به افزایش انعقاد خون شده و تحرک محدود پس از این عمل بزرگ می‌تواند منجر به کاهش جریان خون شود. اگر در حین جراحی به هر رگی آسیب وارد شود، این مسئله نیز می‌تواند خطر ایجاد لخته خون را در بیمار افزایش دهد. این لخته‌ها می‌توانند مشکلاتی را برای زانوی در حال بهبودی شما ایجاد کنند، اما اگر به سایر نقاط بدن منتقل شوند، پتانسیل ایجاد بیماری تهدیدکننده زندگی به نام آمبولی ریوی را دارند.

ترومبوز ورید عمقی (DVT)

ترومبوز ورید عمقی (DVT) وضعیت پزشکی شایعی است که زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در ورید عمقی، معمولاً در پا یا لگن، تشکیل می‌شود. ترومبوز ورید عمقی می‌تواند جریان خون در ورید را مسدود کند یا کاهش دهد. این اختلال در پا یا لگن می‌تواند باعث درد و تورم در پا شده و ممکن است منجر به ناتوانی مادام‌العمر و تورم دردناک پا، واریس و زخم پا شود.

آمبولی ریه (PE)

گاهی‌اوقات DVT (لخته خون) در پا از جای خود کنده شده و به شریان‌های ریه می‌رسد و در آنجا باعث آمبولی ریه (PE) می‌شود. آمبولی ریه ممکن است باعث مشکلات تنفسی و درد قفسه سینه شود و کشنده باشد.

ترومبوآمبولی وریدی (VTE)

ترمبوز ورید عمیقی و آمبولی ریه با اصطلاح کلی ترومبوآمبولی وریدی (VTE) شناخته می‌شوند.

علائم لخته شدن خون پس از تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو، عمل بزرگی بوده که شامل دوره بهبودی قابل توجهی است و بیمار قطعاً پس از جراحی، علائمی را مشاهده می‌کند. اما تشخیص تفاوت بین درد معمول پس از جراحی و درد ناشی از لخته شدن خون بسیار مهم است. در اینجا تفاوت این علائم را توضیح می‌دهیم:

علائم معمول درد پس از جراحی

پس از جراحی تعویض مفصل زانو، تجربه مقداری درد و ناراحتی طبیعی است. در اینجا علائم شایع مرتبط با درد معمول پس از جراحی آورده شده‌اند:

• درد
• این درد مورد انتظار بوده و با روند بهبودی سازگار است.
• معمولاً در ناحیه جراحی متمرکز است و با گذشت زمان به‌تدریج کاهش می‌یابد.
• تورم
• تورم در اطراف زانو شایع است.
• معمولاً با بالا نگه داشتن پا و استفاده از کمپرس یخ بهبود یافته و با گذشت زمان به‌تدریج کاهش می‌یابد.
• قرمزی و گرما
• قرمزی و گرمای خفیف در اطراف محل جراحی به‌دلیل التهاب و بهبودی طبیعی است.
• حساسیت
• حساسیت در اطراف محل جراحی مورد انتظار است و باید با گذشت زمان کاهش یابد.

این علائم بخشی از روند طبیعی بهبودی بدن هستند و باید با بهبودی شما به‌تدریج کم شوند.

علائم لخته شدن خون

در مقابل، لخته‌های خون عارضه‌‌ای جدی هستند که نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند. در اینجا علائمی آورده شده‌اند که ممکن است نشان‌دهنده وجود لخته خون باشند:

• درد
• درد لخته خون می‌تواند ناگهانی باشد یا به‌طور قابل توجهی بدون دلیل واضحی بدتر شود.
• ممکن است شبیه گرفتگی یا درد مداوم باشد که با استراحت یا بالا نگه داشتن پا بهبود نمی‌یابد.
• تورم
• تورم ناشی از لخته شدن خون اغلب در ساق پا یا ران بیشتر دیده می‌شود.
• ممکن است با بالا نگه داشتن یا کمپرس یخ بهبود نیابد و می‌تواند در مقایسه با تورم معمول پس از عمل، شدیدتر باشد.
• قرمزی و گرما
• قرمزی و گرمای شدید مربوط به لخته خون اغلب فراتر از ناحیه جراحی است و به ساق پا یا ران گسترش می‌یابد.
• حساسیت
• حساسیت لخته خون اغلب شامل ساق پا یا ران است و ممکن است شبیه درد عضلانی عمیق یا دردناکی باشد که با گذشت زمان ادامه می‌یابد و بدتر می‌شود.

چه کسانی در معرض خطر لخته شدن خون قرار دارند؟

عوامل متعددی وجود دارند که ممکن است شانس ابتلا به VTE را افزایش دهند. اگر بیش از یکی از این عوامل را دارید، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرید:

• اگر بیش از 60 سال سن دارید؛ خطر VTE با افزایش سن بیشتر است (اما افراد جوان نیز می‌توانند دچار لخته خون شوند).
• اگر قبلاً DVT یا PE داشته‌اید، یا یکی از اعضای نزدیک خانواده شما (والدین یا خواهر و برادر) DVT یا PE داشته است.
• جراحی، خطر ایجاد لخته خون را افزایش می‌دهد.
• اگر بیماری‌های خاصی مانند سرطان فعال، نارسایی قلبی، بیماری ریوی یا عفونت‌ (مانند ذات‌الریه) دارید.
• اگر بی‌حرکت هستید یا حرکت محدودی دارید.
• اگر چاق هستید.
• اگر باردار هستید.
• اگر قرص‌های ضد بارداری خاصی یا قرص‌های هورمون‌درمانی مصرف می‌کنید.

خطرات لخته شدن خون بعد از تعویض مفصل زانو

لخته شدن خون پس از جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی تهدیدکننده زندگی شود. این خطرات احتمالی عبارت‌اند از:

• انسداد عروق خونی: لخته‌های خون می‌توانند رگ‌های خونی را مسدود کنند و این اتفاق منجر به انسداد وریدی می‌شود. درنتیجه جریان خون مختل می‌شود و خطر حمله قلبی یا سکته مغزی افزایش می‌یابد.
• آبسه و تورم مفصلی: در برخی بیماران، لخته خون می‌تواند باعث آبسه و تورم در مفصل زانو شود که با درد و محدودیت در حرکت و استفاده از مفصل همراه است.
• درد و تنگی نفس: اگر لخته‌های خون به سمت ریه‌ها حرکت کنند، باعث درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شوند. توجه داشته باشید این شرایط نیاز به درمان فوری دارد.
• آسیب به بافت‌های اطراف مفصل: لخته خون ممکن است به بافت‌های اطراف مفصل زانو آسیب برساند و در برخی موارد نیاز به جراحی مجدد افزایش می‌یابد.
• خونریزی ناخواسته: لخته‌های خونی که به مفصل فشار وارد می‌کنند، ممکن است باعث خونریزی ناخواسته در محل تعویض مفصل شوند.

روش‌های پیشگیری از لخته‌ شدن خون

لخته‌های خون یا ترومبوز ورید عمقی (DVT) در میان بیمارانی که نیاز به جراحی تعویض مفصل دارند، شایع هستند. بنابراین باید بدانید چگونه از آن‌ها به‌طور ایمن و مؤثر پیشگیری کنید.

لخته شدن خون باعث تورم، قرمزی، درد، گرما و حساسیت در یک یا چند ناحیه در امتداد داخل پای شما می‌شود.

بدون درمان، لخته خون می‌تواند به سمت قلب پیشروی کند. آمبولی (تکه‌های کوچک لخته) می‌تواند از جای خود کنده شود و شریان مهمی را در ریه‌ها یا مغز مسدود کند.

در اینجا نحوه پیشگیری از لخته شدن خون پس از جراحی تعویض مفصل زانو آورده شده‌اند:

راه رفتن

پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که هر چه زودتر پس از تعویض مفصل زانو شروع به راه رفتن کنید. بیماران می‌توانند با چند قدم شروع کنند، مثلاً از رختخواب خود خارج شوند و به سمت صندلی یا ویلچر قدم بردارند. با بهبود قدرت، بیماران می‌توانند به‌آرامی مسافت و مدت‌زمان راه رفتن خود را افزایش دهند تا زمانی که دوباره بتوانند به‌طور عادی راه بروند. معمولاً این فرایند چهار تا شش هفته پس از جراحی طول می‌کشد. برخی افراد ممکن است به واکر یا عصا برای حفظ تعادل نیاز داشته باشند. راه رفتن به جلوگیری از تورم و بهبود گردش خون در عضلات پا کمک می‌کند. همچنین مانع از تشکیل لخته خون می‌شود.

ورزش یا فیزیوتراپی

ورزش منظم حتی در رختخواب برای بهبودی موفق پس از تعویض مفصل زانو ضروری است. ورزش می‌تواند زمان بهبودی را تسریع کرده، سفتی را کاهش دهد، انعطاف‌پذیری را بهبود بخشد، به کاهش استرس کمک کند و در کنترل وزن مؤثر باشد. ورزش همچنین به افزایش جریان خون ازطریق رگ‌های خونی کوچک کمک می‌کند. جریان خون ثابت، احتمال تشکیل لخته خون را کاهش می‌دهد.

پس از ورزش، باید به‌مدت حداقل یک ساعت پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. این کار از تورم و لخته شدن خون در وریدها جلوگیری می‌کند.

پرهیز از بی‌تحرکی طولانی‌مدت

درصورت امکان، سعی کنید از سفر هوایی ظرف شش هفته پس از جراحی خودداری کنید؛ زیرا سفر هوایی می‌تواند خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. اگر چاره‌ای جز سفر هوایی ندارید و نگران ابتلا به ترومبوز ورید عمقی هستید، قبل از سفر با پزشک خود درمورد مصرف داروهای ضد انعقاد صحبت کنید.

اقدام پیشگیرانه دیگر، خودداری از استعمال سیگار است؛ زیرا سیگار کشیدن خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی (DVT) را افزایش می‌دهد.

علاوه‌براین، اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، کاهش وزن قبل از جراحی به کاهش خطر DVT/PE کمک می‌کند.

استفاده از جوراب‌های فشاری

راهی آسان و ارزان برای کاهش خطر لخته شدن خون، پوشیدن جوراب‌های فشاری است. این جوراب‌ها در اکثر داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم پزشکی موجود هستند. نکته کلیدی این است که از پزشک خود درمورد نحوه صحیح پوشیدن و استفاده از آن‌ها مشاوره حرفه‌ای بگیرید. پزشک ممکن است بلافاصله پس از جراحی تعویض مفصل، به شما استفاده از جوراب‌های فشاری را توصیه کند.

افراد مبتلا به دیابت ممکن است به اندازه‌بندی خاص یا جوراب‌هایی با قدرت اضافی نیاز داشته باشند؛ زیرا به‌دلیل آسیب عصبی در پاهایشان، خطر مشکلات اندام تحتانی در آن‌ها افزایش می‌یابد.

مصرف داروهای ضد انعقاد

شایع‌ترین داروی ضد انعقاد که قبل از تعویض مفصل زانو تجویز می‌شود، هپارین با وزن مولکولی پایین (LMWH) است. هپارین با جلوگیری از تشکیل لخته توسط عوامل انعقادی در خون شما عمل می‌کند.

وارفارین (کومادین) داروی ضد انعقاد دیگری است که ممکن است برای بیمارانی که در معرض خطر ایجاد لخته خون هستند، تجویز شود. وارفارین طولانی‌اثر است (اثر آن برای مدت ‌طولانی باقی می‌ماند)، بنابراین معمولاً پزشک شما ممکن است آن را به داروهای کوتاه‌اثر دیگر تغییر دهد. پزشک سطوح INR شما را با آزمایشات مکرر خون به‌دقت کنترل خواهد کرد تا مطمئن شود که به‌اندازه کافی وارفارین برای جلوگیری از لخته شدن خون دریافت می‌کنید. مصرف بیش‌ازحد این دارو می‌تواند باعث مشکلات خونریزی شود.

استفاده از دستگاه فشرده‌سازی متوالی (SCD) یا فشرده‌سازی متناوب پنوماتیک (IPC)

پزشک ممکن است برای جلوگیری از تشکیل ترومبوآمبولی (لخته خون) پس از تعویض مفصل زانو، دستگاهSCD یا IPC توصیه کند. این دستگاه با اعمال فشار در فواصل منظم، به حرکت پاهای شما کمک کرده و خون جمع‌شده را به بیرون می‌راند و از تشکیل لخته جلوگیری می‌کند.

این دستگاه‌ها می‌توانند به‌صورت دستی (با پمپ کردن با دست)، برقی یا با باتری کار کنند.SCD معمولاً در مراقبت‌های پس از عمل جراحی تعویض زانو استفاده می‌شود؛ برخی از بیماران نیز از آن برای 3 تا 4 هفته پس از جراحی تعویض مفصل لگن استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از SCD ممکن است تشکیل ترومبوز ورید عمقی (لخته شدن خون در ورید) را بیش از 60% در مقایسه با عدم استفاده از آن کاهش دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از علائم ذکرشده در بخش علائم لخته خون را تجربه کردید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. تشخیص و درمان زودهنگام برای جلوگیری از عوارض ضروری است. با درک این تفاوت‌ها، می‌توانید بهبودی خود را بهتر مدیریت کرده و اطمینان حاصل کنید که هرگونه عارضه احتمالی به‌سرعت برطرف می‌شود. اگر درمورد روند بهبودی خود نگرانی یا سؤالی دارید، در تماس با پزشک خود تردید نکنید.

جمع‌بندی

لخته شدن خون، عارضه‌ای جدی و خطرناک است که می‌تواند پس از جراحی تعویض مفصل زانو رخ دهد. این لخته‌ها می‌توانند جریان خون را مسدود کنند و منجر به عوارضی نظیر سکته قلبی یا مغزی، تورم و درد شدید در مفصل و حتی آسیب به بافت‌های اطراف آن شوند. درصورت حرکت لخته به ریه‌ها، آمبولی ریه (PE) ایجاد می‌شود که وضعیتی اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است. به همین دلیل توجه به علائم بیمار پس از عمل جراحی و کاهش خطر تشکیل لخته‌ خون از اهمیت زیادی برخوردار است. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع برای مدیریت موفقیت‌آمیز این عارضه و حصول اطمینان از بهبودی کامل و ایمن بسیار حیاتی است.

منابع

chelwest.nhs.uk

scottsdalehipandknee.com

doctor-pal.com