درمان اختلال کوتاهی پا با روش های جراحی و غیر جراحی

کوتاهی پا عارضه‌ای است که در آن یک پا از پای دیگر کوتاه‌تر است. این اختلال می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ازجمله بیماری‌های مختلف،‌ آسیب یا عوامل مادرزادی ایجاد شود. در این بیماری اندازه پاهای بیمار قرینه نیست و مقداری اختلاف در طول پاها وجود دارد. اگر این اختلاف طول کمتر از 2 سانتی‌متر باشد، به درمان نیاز ندارد، اما اگر اختلاف طولی بیشتر از آن باشد، می‌توان با روش‌های مختلف این اختلال را مدیریت یا درمان کرد. در صورت درمان‌نشدن کوتاهی پا عوارضی مانند کمردرد، زانودرد و مشکل در نحوه راه‌رفتن ایجاد می‌شوند. در اینجا روش‌های درمان کوتاهی پا ذکر شده‌اند:

درمان غیرجراحی

برای بیمارانی که ناهماهنگی های جزئی در طول اندام (کمتر از 2 سانتی‌متر) و بدون تغییر شکل زاویه‌ای دارند، درمان معمولاً غیرجراحی است. ازآنجایی‌که ممکن است خطرات جراحی بیشتر از فواید آن باشد، معمولاً درمان جراحی برای یکسان کردن تفاوت‌های کوچک در طول پا توصیه نمی‌شود.

برای بیماران مبتلا به یک اختلال عصبی زمینه‌ای، کوتاه‌تر بودن پای ضعیف‌تر از پای قوی‌تر مفید است؛ زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد وقتی پای ضعیف‌تر را در حین راه رفتن تاب می‌دهد، بهتر آن را حرکت دهند.

درمان‌های غیرجراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• معاینه و ارزیابی مرتب. اگر کودک شما هنوز به بلوغ اسکلتی نرسیده باشد و اختلاف پاهای او کمتر از 2 سانتی‌متر باشد، ممکن است پزشک تا زمانی که رشد کودک کامل شود معاینه و ارزیابی منظم را توصیه کند. در طول این مدت، فرزند شما در فواصل زمانی منظم ارزیابی می‌شود تا مشخص شود آیا اختلاف پاها در حال افزایش است یا ثابت باقی مانده است.
• پوشیدن بلندکننده کفش. پزشک کودک شما ممکن است یک بلندکننده پیشنهاد کند که در داخل یا خارج کفش نصب شود تا ببیند آیا توانایی کودک شما در راه رفتن و دویدن را بهبود می‌بخشد یا خیر. بلند کردن کفش نیز ممکن است به کمردرد ناشی از ناهماهنگی در طول اندام تحتانی کمک کند. بلندکننده‌های کفش ارزان هستند و اگر مؤثر نباشند به راحتی قابل برداشتن هستند.
• پوشیدن کفش‌های مخصوص. می‌توانید از کفش‌های مخصوص برای رفع اختلاف 3 سانتی‌متری بین پاها استفاده کنید. پاشنه‌های این کفش‌ها به‌صورت بلند یا کوتاه تعبیه می‌شوند و به رفع مشکلات اختلاف طول پاها کمک می‌کنند.
• فیزیوتراپی. فیزیوتراپ می‌تواند با ارائه تمرین‌های مناسب به تقویت عضلات پای آسیب‌دیده،‌ افزایش هم‌ترازی پاها،‌ بهبود تعادل کلی و کاهش هرگونه درد یا ناراحتی کمک کند.

درمان جراحی

به‌طور کلی، جراحی‌های مربوط به ناهماهنگی طول اندام تحتانی برای انجام یکی از موارد زیر طراحی شده‌اند:

• رشد اندام بلندتر را کند یا متوقف کنند
• اندام بلندتر را کوتاه کنند
• اندام کوتاه‌تر را بلندتر کنند

اپی فیزیودز

در کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، می‌توان از اپی فیزیودز برای کاهش یا توقف رشد در یک یا دو صفحه رشد در پای بلندتر استفاده کرد. مزیت این روش جراحی جزئی این است که نیازی به بریدن استخوان یا محدودیت طولانی‌مدت در تحمل وزن برای کودک نیست. بااین‌حال، کودک هنوز باید از نظر اسکلتی نابالغ باشد (صفحات رشد باز باشند) تا بتوان از رشد باقی مانده در پای طبیعی برای برابر کردن طول پاهایش استفاده کرد.

اپی فیزیودز یک روش جراحی نسبتاً ساده است که می‌تواند به یکی از دو روش زیر انجام شود:

• جراح ممکن است صفحه رشد را سوراخ کند یا خراش دهد تا رشد بیشتر را متوقف کند. اختلاف طول اندام به تدریج کاهش می‌یابد؛ زیرا پای مخالف به رشد و رسیدن به طول پای دیگر ادامه می‌دهد.
• جراح ممکن است منگنه‌های فلزی یا یک صفحه فلزی با پیچ را در اطراف دو طرف صفحه رشد قرار دهد تا رشد را کند کرده یا متوقف کند. این ایمپلنت‌های فلزی پس از اینکه پای کوتاه‌تر به آن رسید، برداشته می‌شوند.

این عمل جراحی ازطریق برش‌های بسیار کوچک در ناحیه زانو و با استفاده از اشعه ایکس برای راهنمایی انجام می‌شود. زمان‌بندی مناسب بسیار مهم است. هدف این است که تا زمانی که رشد به‌طور معمول به پایان می‌رسد، به طول مساوی در پاها برسیم (این زمان به‌طور متوسط در سن 14 سالگی برای دختران و 16 سالگی برای پسران فرا می‌رسد). پزشکان در مورد زمان‌بندی بر اساس میانگین‌های شناخته شده، با استفاده از نمودارهای رشد، تصمیم می‌گیرند.

تصمیم در مورد انجام این عمل روی استخوان ران، درشت‌نی یا هر دو بستگی به محل ناهماهنگی دارد. این روش به گونه‌ای ارزیابی می‌شود که بتوان طول پاها را برابر کرد و ارتفاع زانوهای هر پا در بلوغ تقریباً متقارن باشد.

معایب اپی فیزیودز عبارت‌اند از:

• امکان تصحیح جزئی بیش‌ازحد یا کمتر از حد اختلاف طول اندام تحتانی
• قد بیمار در بزرگسالی کمی کمتر از حد طبیعی خواهد بود

کوتاهی اندام تحتانی

در بیمارانی که رشدشان به پایان رسیده است، گاهی‌اوقات می‌توان اندام بلندتر را کوتاه کرد تا طول پاها یکسان شود.

برای انجام این کار، پزشک بخشی از استخوان را از وسط اندام بلندتر برمی‌دارد، سپس صفحات و پیچ‌های فلزی یا میله‌ای را وارد می‌کند تا استخوان را در زمان بهبودی در جای خود نگه دارد.

ازآنجایی‌که کوتاه کردن زیاد ممکن است باعث ضعیف شدن عضلات ساق شود، کوتاه کردن اندام را نمی‌توان برای ناهماهنگی‌های بسیار زیاد طول اندام تحتانی استفاده کرد. در استخوان ران حداکثر 3 اینچ (6/7 سانتی‌متر) را می‌توان کوتاه کرد. در درشت‌نی حداکثر 2 اینچ (5 سانتی‌متر) را می‌توان کوتاه کرد.

افزایش طول اندام تحتانی

به دلیل پیچیدگی این عمل، روش‌های افزایش طول اندام تحتانی معمولاً برای بیمارانی با اختلاف طول بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شوند.

افزایش طول می‌تواند به صورت خارجی یا داخلی انجام شود.

افزایش طول خارجی

در این روش، پزشک استخوان پای کوتاه‌تر را به دو قسمت برش می‌دهد، سپس با جراحی یک فیکساتور خارجی روی ساق پا اعمال می‌کند. فیکساتور خارجی یک قاب داربست مانند است که خارج از ساق پا قرار می‌گیرد و با سیم، پین یا هر دو به استخوان متصل می‌شود. روند افزایش طول تقریباً 5 تا 10 روز پس از جراحی شروع شده و به صورت دستی انجام می‌شود. بیمار یا یکی از اعضای خانواده، هر روز چندین بار صفحه را روی فیکساتور می‌چرخاند.

هنگامی که استخوان‌ها به تدریج از هم جدا می‌شوند، استخوان جدید رشد کرده و فضای ایجاد شده را پر می‌کند. ماهیچه‌ها، پوست و سایر بافت‌های نرم با افزایش تدریجی اندام سازگار می‌شوند.

استخوان ممکن است 1 میلی‌متر در روز یا تقریباً 1 اینچ در ماه افزایش طول داشته باشد.

در استخوانی که قبلاً آسیب دیده است، بلند شدن ممکن است کندتر باشد. همچنین اگر پا قبلاً عمل شده باشد ممکن است روند افزایش طول کندتر باشد. استخوان‌ها در بیماران مبتلا به ناهنجاری‌های بالقوه رگ‌های خونی، مانند افراد سیگاری، ممکن است با سرعت آهسته‌تری افزایش طول داشته باشند.

فیکساتور خارجی تا زمانی پوشیده می‌شود که استخوان به اندازه کافی قوی شود تا بیمار را با خیال راحت حمایت کند. این فرایند معمولاً برای هر اینچ رشد حدود 3 ماه طول می‌کشد. عواملی مانند سن، سلامتی، سیگار کشیدن و مشارکت در توانبخشی می‌توانند بر میزان زمان مورد نیاز تأثیر بگذارند.

برای افزایش طول اندام خارجی نیاز به عوامل زیر است:

• تمیز کردن دقیق ناحیه اطراف پین‌ها و سیم‌ها
• تنظیم مجدانه قاب چندین بار در روز

خطرات و عوارض بالقوه طولانی شدن خارجی عبارت‌اند از:

• عفونت در محل سیم‌ها و پین‌ها
• سفتی مفاصل بلافاصله در بالا و پایین استخوان در حال افزایش
• اصلاح جزئی بیش‌ازحد یا کمتر از حد طول استخوان
• عدم اتصال محکم استخوان به استخوان جدید قوی

افزایش طول داخلی

در این روش، پزشک استخوان پای کوتاه‌تر را برش می‌دهد، سپس یک میله فلزی قابل انبساط را با جراحی در استخوان ایمپلنت می‌کند. میله کاملاً داخلی است و به تدریج در پاسخ به حرکات طبیعی اندام بیمار یا موتور مغناطیسی خارجی بلند می‌شود.

با طولانی شدن میله، استخوان‌ها به تدریج از هم جدا می‌شوند و استخوان جدید در فضای ایجاد شده رشد می‌کند. این میله با افزایش طول استخوان، ثبات و تراز را برای استخوان فراهم می‌کند.

ازآنجایی‌که هیچ فیکساتور خارجی در افزایش طول داخلی استفاده نمی‌شود، خطر عفونت کمتری ازجمله عفونت سطحی که معمولاً در اطراف محل‌های پین ایجاد می‌شود، وجود دارد.

افزایش طول داخلی و خارجی چندین ماه طول می‌کشد. هر دو روش نیاز به موارد زیر دارند:

• مراجعه منظم به مطب دکتر
• توانبخشی گسترده، ازجمله فیزیوتراپی و ورزش خانگی

تمریناتی برای کمک به ناهماهنگی طول پا

برخی تمرینات ورزشی به درمان ناهماهنگی طول پا کمک می‌کنند:

حرکت چرخش لگن (کیک ساید)

تمرینات با ضربه زیاد می‌توانند باعث فشار فیزیکی شوند که همیشه چیز بدی نیست. نیروی بدنی می‌تواند باعث ایجاد فشارهای ریز روی استخوان‌های شما شود، که منجر به تغییرات تدریجی در توده و طول استخوان می‌شود - به خصوص اگر تمرین در طول زمان تکرار شود.

یکی از تمریناتی که می‌تواند این نوع فشار را به استخوان‌های پای آسیب‌دیده شما وارد کند، حرکت چرخش لگن و ضربه زدن به هوا است. برای اینکه بیشترین بهره را از این تمرین ببرید، روزانه چندین بار آن را انجام دهید. اگر می‌خواهید تأثیر کلی را افزایش دهید، ارتفاع ضربات خود را کمی بالا ببرید. برای کاهش ضربه، ارتفاع پای خود را پایین بیاورید.

• مرحله 1: بایستید و پشت خود را صاف و پاها را به اندازه شانه باز کنید. بازوهای خود را خم کنید و دستان خود مشت کنید و سپس آن‌ها را در حالت دفاعی نزدیک سینه خود نگه دارید.
• مرحله 2: وزن بدن خود را روی پای بلندتر تکیه دهید. در حالی که نفس عمیق می‌کشید، پای کوتاه‌ترتان را خم کنید و بلند کنید تا به اندازه طول باسن‌تان شود. پای خود را مستقیم به جلو نگه دارید.
• مرحله 3: در حین بازدم، پای خم شده خود را با لگد به سمت بیرون و به پهلوی بدن خود بزنید تا پای شما کاملاً خم شود و پای شما همچنان در همان ارتفاع باشد.
• مرحله 4: به موقعیت اولیه خود برگردید و این حرکت را تکرار کنید.

لیفت عضلات چهار سر ران با واکر

افراد مبتلا به دیسپلازی مفصل ران که تحت عمل آرتروپلاستی کامل هیپ (جراحی تعویض مفصل ران) قرار می‌گیرند، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد ناهماهنگی طول پا هستند. این تمرین مبتنی بر تحقیقات برای افرادی در نظر گرفته شده است که اخیراً این عمل را انجام داده‌اند و در حال حاضر در دوران نقاهت هستند. برای انجام این تمرین به واکر نیاز خواهید داشت.

• مرحله 1: صاف بایستید تا مطمئن شوید که پشت شما صاف است.
• مرحله 2: واکر را یک قدم جلوتر از بدن خود حرکت دهید.
• مرحله 3: پا را در سمت غیرجراحی بالا بیاورید تا زمانی که زانوی شما با زاویه 90 درجه خم شود. این وضعیت را به مدت سه ثانیه نگه دارید و سپس پای خود را به زمین برگردانید.
• مرحله 4: واکر را یک قدم دیگر به جلو حرکت دهید و این کار را با پایی که در سمت عمل خود قرار دارد تکرار کنید.
• مرحله 5: برای بهترین نتیجه، این چرخه را 20 تا 30 بار، سه تا شش بار در روز در طول دوره بهبودی خود تکرار کنید.

کشش همسترینگ

مداخلات غیرجراحی برای ناهماهنگی طول پا گاهی‌اوقات شامل کشش عضلات در نیمه پایینی بدن شما می‌شوند، مانند:

• عضلات کشاله ران
• عضله همسترینگ
• عضله پیریفورمیس (عضله‌ای در لگن شما در نزدیکی بالای مفصل ران)
• عضله ایلیوپسواس (فلکسور لگن)

برای بلند کردن عضلات همسترینگ می‌توانید تمرینات کششی زیر را انجام دهید:

• مرحله 1: روی زمین دراز بکشید و پشتتان به زمین باشد.
• مرحله 2: پای بلندتر را روی زمین بگذارید و پای کوتاه‌تر خود را روی دیوار قرار دهید و ساق پا را کشیده و روی زانو خم نکنید. باید آنقدر به دیوار نزدیک باشید که در پشت پای بلند شده خود احساس کشیدگی کنید.
• مرحله 3: این حالت را به مدت 30 ثانیه نگه دارید و سپس سه بار در هفته حرکات کششی را تکرار کنید.

عوارض درمان نکردن کوتاهی پا

طول متفاوت پاها باعث ناتوانی در راه رفتن به حالت طبیعی می‌شود و عوارض طولانی‌مدتی ازجمله درد لگن، جابجایی لگن،‌ درد کمر، آرتریت،‌ اسکولیوز ایدیوپاتیک (تغییر شکل سه بعدی در ستون فقرات)، سندرم باند ایلیوتیبیال (التهاب ناشی از اصطکاک بین نوار ایلیوتیبیال و برجستگی جانبی استخوان ران)، پرونیشن پا (چرخش پا به سمت خارج) و ... ایجاد می‌کند.

جمع‌بندی

اختلال کوتاهی پا یکی از مشکلاتی است که در اثر آسیب‌های مختلف،‌ بیماری‌ها یا به‌صورت مادرزادی ایجاد می‌شود و باعث تفاوت در طول پاها می‌شود. اختلاف طول پاها مشکلات زیادی ازجمله درد لگن، کمر، زانو و ... ایجاد می‌کند. بنابراین اگر خودتان یا فرزندتان مشکل کوتاهی پا دارید به دکتر علیرضا جواهری مراجعه کرده و در مورد تکنیک‌های افزایش طول اندام تحتانی و گزینه‌های درمانی با او صحبت کنید. او خطرات و مزایای بلند کردن اندام تحتانی داخلی و خارجی را توضیح می‌دهد و شما و پزشک می‌توانید با هم تصمیم می‌گیرید کدام روش برای شما یا فرزندتان بهتر است.

منابع

orthoinfo.aaos.org

webmd.com