سر فمور یا سر استخوان ران، محتمل‌ترین محل برای شکستگی لگن است. این شکستگی در افراد بالای 50 سال، و همین‌طور در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. در این مقاله وب‌سایت دکتر علیرضا امین جواهری، به علل، علائم و درمان شکستگی استخوان فمور یا شکستگی سر استخوان ران می‌پردازیم، و مدت زمان جوش خوردن استخوان ران را هم با شما در میان می‌گذاریم.
شکستگی سر استخوان ران چیست؟
شکستگی استخوان فمور (Femoral Head Fracture) یا همان شکستگی سر استخوان ران و همین‌طور شکستگی پری تروکانتریک (Peritrochanteric Fracture) بسیار شایع هستند، و بیش از 90درصد شکستگی‌های پروگزیمال فمور را تشکیل می‌دهند.
مفصل ران (Hip Joint) قسمتی از لگن انسان است که ساختار گوی و کاسه‌ای دارد. این استخوان از بالا به ستون مهره‌ها، و از پایین به دو استخوان ران وصل می‌شود.
ساختار حرکتی مفصل ران یا مفصل لگن این‌طوری است که گوی مذکور بالای حفره‌ای، درست روی استخوان ران قرار گرفته و حرکت را ممکن می‌کند.
شکستگی سر استخوان ران شکستگی داخل‌کپسولی است. کپسول مفصلی، کیسه بافتی محکم و انعطاف‌پذیری است که دورتادور مفصل را گرفته، و حاوی مایعی است که مفصل را روان می‌کند.
شکستگی‌های این ناحیه ران، بر اساس محل شکستگی در امتداد استخوان دسته‌بندی می‌شوند. این‌ها سه محل شکستگی هستند:
- ساب‌کپیتال (Subcapital) که محل اتصال قسمت‌های مختلف استخوان ران است
- ترنسرویکال (Transcervical) که قسمت میانی گردن استخوان فمور است
- و بیسرویکال (Basicervical) که پایه گردن فمور است.
شکستگی استخوان فمور ممکن است برای همه پیش بیاید، اما در افراد مسن شایع‌تر است، چون تراکم استخوان ضعیف‌تری دارند. بیش از 90درصد موارد شکستگی سر استخوان ران در افراد بالای 50 سال رخ می‌دهد. این شکستگی در زنان هم نسبت به مردان شایع‌تر است.
شکستگی ناحیه گردن استخوان ران، ممکن است باعث پارگی رگ‌های خونی شده، و خون‌رسانی به سر استخوان ران را قطع کند. اگر خون‌رسانی به سر استخوان ران قطع شود، بافت استخوانی خواهد مرد که به آن نکروز آواسکولار (Avascular Necrosis) می‌گویند.
به همه این دلایل، درمان قطعی شکستگی سر استخوان ران به محل شکستگی و همین‌طور کیفیت خون‌رسانی در بدن شخص آسیب‌دیده بستگی دارد.
استاندارد درمانی برای شکستگی‌هایی که باعث اختلال در جریان خون‌رسانی شده‌اند، تعویض سر استخوان ران است. در مواردی هم پزشک متخصص جراحی را توصیه می‌کند.
علت شکستگی سر استخوان ران چیست؟
شایع‌ترین علت شکستگی سر استخوان ران آسیب‌دیدگی است. برای نمونه، افتادن یا زمین خوردن، باعث این وضعیت می‌شود. اما این وضعیت در کودکان به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
بالا رفتن سن‌وسال، یا داشتن بیماری‌های زمینه‌ای، مانند پوکی استخوان، استخوان‌های انسان را ضعیف کرده، و احتمال شکستگی استخوان فمور را افزایش می‌دهند. ابتلا به سرطان استخوان هم از عوامل ریسک شکستگی است.
علاوه بر آسیب‌دیدگی، تراکم کم مواد معدنی در استخوان یا سایر شرایط پزشکی، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی هم جزو علل شکستگی سر استخوان ران هستند.
علائم شکستگی سر استخوان ران چه هستند؟
درد کشاله ران، شایع‌ترین علامت شکستگی استخوان فمور است. این درد با فشار روی ناحیه لگن یا تلاش برای چرخاندن لگن، شدیدتر می‌شود.
اگر استخوان فردی به‌خاطر ابتلا به پوکی استخوان، سرطان یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای ضعیف شده باشد، ممکن است ابتدا به درد کشاله ران دچار شده، و بعد از مدتی، دچار شکستگی شود.
شکستگی سر استخوان ران باعث می‌شود یک پای فرد کوتاه‌تر از پای دیگرش به نظر برسد، یا وقتی پا و زانویش را می‌چرخاند، ساق پایش به‌سمت بیرون بچرخد.
شکستگی سر استخوان ران چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک متخصص می‌تواند بر اساس شکل لگن و ساق پا، و با توجه به سایر علائم، شکستگی سر استخوان ران را تشخیص بدهد.
او پس از معاینه بالینی اولیه، پزشک از اشعه ایکس هم برای تأیید شکستگی استخوان فمور و تعیین محل دقیق آسیب‌دیدگی لگن استفاده می‌کند.
نکته قابل‌توجه اینکه شکستگی‌های مویی یا شکستگی‌های ناقص ممکن است در عکسبرداری با اشعه ایکس دیده نشوند.
اگر شکستگی فردی در تصاویر دیده نشود، اما وی علائم شکستگی استخوان فمور را داشته باشد، پزشک متخصص، سی‌تی اسکن (CT Scan)، ام‌آرآی (MRI) یا اسکن استخوان (Bone Scan) را برای تشخیص دقیق‌تر تجویز می‌کند.
حتما بخوانید: تعویض مفصل لگن
درمان شکستگی سر استخوان ران چگونه است؟
درمان شکستگی سر استخوان ران به‌طور معمول به سه روش انجام می‌شود، که توصیه آن به میزان شکستگی و شرایط بیمار بستگی دارد:
- دارودرمانی
- توان‌بخشی
- عمل جراحی
داروهای ضددرد باعث تسکین درد برای کوتاه‌مدت می‌شوند. داروهای مسکن بدون نسخه، مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، و داروهای تجویزی جزو درمان‌های معمول هستند.
پزشک بسته به سن بیمار، ممکن است داروهای پوکی استخوان را برای کاهش ریسک شکستگی سر استخوان ران تجویز کند. این داروها با افزایش تراکم استخوان، به تقویت استخوان‌های بیمار کمک می‌کنند.
جراحی هم به‌طور معمول برای شکستگی لگن توصیه می‌شود، تا درد را تسکین داده و تحرک بیمار را در سریع‌ترین زمان ممکن برگرداند.
انواع مختلف جراحی برای درمان شکستگی استخوان فمور استفاده می‌شوند، که انتخاب یکی از آن‌ها به شدت شکستگی، سن بیمار و سایر شرایط زمینه‌ای او بستگی دارد.
اینکه آیا شکستگی سر استخوان ران باعث آسیب به خون‌رسانی به سر استخوان ران شده یا نه هم جزو عوامل تعیین‌کننده نوع جراحی است.
در ادامه این مقاله وب‌سایت دکتر امین جواهری، رایج‌ترین جراحی‌ها برای درمان شکستگی سر استخوان ران را مرور می‌کنیم.
تثبیت داخلی برای شکستگی استخوان فمور
در روش تثبیت داخلی (Internal Fixation)، از پین یا پیچ فلزی برای نگه‌داشتن استخوان‌ها در کنار هم استفاده می‌شود، تا شکستگی کم‌کم بهبود یابد.
جراح ارتوپد پین‌ها یا پیچ‌ها را وارد استخوان کرده، یا در بعضی موارد، پیچ‌ها را به صفحه‌ای فلزی وصل می‌کند که در امتداد استخوان ران قرار دارد.
تعویض مفصل ران قدامی
تعویض مفصل ران قدامی (Partial Hip Replacement) در مواقعی استفاده می‌شود که انتهای استخوان‌ها آسیب دیده یا جابه‌جا شده باشند.
در این عمل جراحی، سر استخوان ران را برداشته، و پروتز فلزی به جای آن می‌گذارند. گاهی اوقات این روش برای بزرگ‌سالانی توصیه می‌شود که بیماری‌های جدی دیگری هم دارند.
تعویض مفصل ران خلفی
تعویض مفصل ران خلفی (Total Hip Replacement) یا کامل، به‌معنی جایگزینی پروتز به‌جای فمور و سوکت فوقانی است.
این نوع جراحی، به‌طور معمول بهترین نتیجه بلندمدت را برای افراد سالمی دارد که بیماری‌های دیگری ندارند. جراحی خلفی مقرون‌به‌صرفه‌تر هم هست، چون نیاز به جراحی مجدد در آینده نخواهد داشت.
مدت زمان جوش خوردن استخوان ران چقدر است؟
مدت زمان جوش خوردن استخوان ران به شدت شکستگی، وضعیت کلی سلامت بیمار و نوع جراحی بستگی دارد. پس مدت زمان جوش خوردن استخوان ران برای هر فردی، متفاوت است.
بیمار بعد از ترخیص از بیمارستان، بنابر تجویز پزشک متخصص باید جلسه‌های فیزیوتراپی داشته باشد. این جلسه‌ها هم بسته به سن و شرایط بیمار، در خانه یا در مرکز توان‌بخشی انجام می‌شوند.
فیزیوتراپی برای بازیابی قدرت و توانایی راه رفتن واجب است. این دوره ممکن است تا سه ماه طول بکشد. بیشتر کسانی که برای ترمیم شکستگی تحت عمل جراحی لگن قرار می‌گیرند، تحرک کامل خود را پس از درمان به دست می‌آورند.
جمع‌بندی
شکستگی گردن فمور در افراد مسن شایع‌تر است، به‌ویژه کسانی که استخوان‌های ضعیفی دارند. البته احتمال شکستگی سر استخوان ران با انجام تمرینات ویژه تحمل وزن برای افزایش قدرت و مصرف مکمل کلسیم برای افزایش تراکم استخوان، کاهش می‌یابد.
مدت زمان جوش خوردن استخوان ران هم به سن و شرایط خاص بیمار بستگی دارد. اگر نگران شکستگی هستید یا درد مزمن کشاله ران یا لگن دارید، می‌توانید برای مشاوره تخصصی، به دکتر علیرضا امین جواهری، جراح و متخصص ارتوپدی، فوق‌تخصص جراحی زانو و لگن از سوئیس مراجعه بفرمایید.
منابع:
مطالب مشابه
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آن‌ها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آن‌ها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.
آرتروسنتز زانو که به آن آسپیراسیون نیز گفته می‌شود، روشی ساده برای تخلیه مایع از مفصل ازطریق سوزنی توخالی است. اگر مفصل شما ملتهب و متورم باشد، مایع اضافی در آن جمع می‌شود. تخلیه این مایع، مقداری از تورم و درد را تسکین می‌دهد و همچنین جهت بررسی آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.
شکستگی‌های استرسی لگن با ترک ناقص در یکی از استخوان‌های لگن مشخص می‌شود. ممکن است در ابتدا به‌صورت درد خفیف ظاهر شوند که با فعالیت، به‌ویژه فعالیت‌های با ضربه بالا مانند دویدن یا پریدن، بدتر می‌شوند.
آرتروز پس از سانحه (PTOA) نوعی از آرتروز است که پس از آسیب مفصلی ایجاد می‌شود. درواقع، این بیماری درصد قابل توجهی از موارد آرتروز در مراحل پایانی را تشکیل می‌دهد.
سندرم پیریفورمیس زمانی اتفاق میفتد که عضله پیریفورمیس شما عصب سیاتیک را فشرده می‌کند و منجر به التهاب می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث درد یا بی‌حسی در لگن و پشت ساق پا در یک یا هر دو طرف بدن شود.
اگر هنگام حرکت مفاصل، صدای تق‌تق یا ترکیدن می‌شنوید، باید به آن توجه کنید. اگر صدای مفاصل با درد یا ناراحتی همراه نباشد، احتمالاً آسیبی اتفاق نیفتاده است. اما در برخی موارد صدای مفصل نشان‌دهنده کمبود مواد مغذی در بدن است.
پیشگیری و درمان لخته‌های خون پس از جراحی تعویض مفصل لگن بخش مهمی از بهبودی بیمار است. بیمارانی که تعویض مفصل انجام داده‌اند، دو تا ده روز پس از جراحی در بالاترین خطر ابتلا به DVT (ترومبوز ورید عمقی) قرار دارند و این خطر حدود سه ماه ادامه می‌یابد.