صدا دادن زانو یکی از عوارض جانبی بسیار طبیعی عمل تعویض مفصل زانو است. صدایی که می‌شنوید به احتمال زیاد ناشی از قسمت‌های فلزی یا پلاستیکی مفصل تعویض‌شده زانو است. همچنین این صدا می‌تواند به‌خاطر حرکت عضلات و تاندون‌های شما باشد که با ایمپلنت جدید زانو تنظیم می‌شوند. حرکاتی که معمولاً این صدا را ایجاد می‌کنند شامل خم شدن زانو و حرکات مفاصل در طول پیاده‌روی هستند. معمولاً چندین ماه بعد از عمل جراحی تعویض مفصل صدا دادن زانو ناپدید می‌شود؛ زیرا در این مدت بدن شما به حرکت با ایمپلنت عادت کرده است. صدا دادن زانو به تنهایی نباید باعث نگرانی شود، اما اگر این صدا همراه با درد شدید، تورم یا تغییر شکل باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. در این مطلب به بررسی دلایل صدا دادن زانو بعد از عمل جراحی تعویض مفصل و روش‌های رفع آن می‌پردازیم.
صدا دادن زانو
درحالی‌که صدا دادن زانو پس از عمل تعویض مفصل زانو می‌تواند ناراحت‌کننده و حتی آزاردهنده باشد، معمولاً مشکلی جدی نیست و معمولاً تمامی بیماران پس از جراحی تعویض مفصل این صدا را می‌شنوند.
صداها می‌توانند از منابع متعددی ازجمله ایمپلنت‌های فلزی و پلاستیکی، تاندون‌ها و بافت اسکار اطراف زانو ناشی شوند. جراح می‌تواند به تعیین منبع صدا کمک کند. او در ابتدا زانوی شما را معاینه می‌کند و آزمایشاتی مانند اشعه ایکس انجام می‌دهد تا مطمئن شود هیچ مشکلی در ایمپلنت وجود ندارد.
ساختار ایمپلنت جایگزین‌شده
اکثر زانوهای مصنوعی (ایمپلنت‌های جایگزین‌شده) از چهار قسمت مجزا ساخته می‌شوند. رایج‌ترین مفصل مصنوعی زانو دارای دو قسمت فلزی و دو قسمت پلاستیکی است.
هر قسمت از ایمپلنت در داخل استخوان نگه داشته می‌شود، یا با سیمان یا محکم در جای خود قرار میگیرد تا استخوان بتواند به داخل ایمپلنت رشد کند. ایمپلنت‌های مختلف طوری طراحی شده‌اند که به روش‌هایی متفاوت در جای خود ثابت می‌شوند. در ادامه به توضیح قسمت‌های مختلف ایمپلنت مصنوعی می‌پردازیم:
جزء فمورال
جزء فمورال کلاهکی فلزی است که در انتهای استخوان ران (فمور) قرار میگیرد. این کلاه به شکل یو است و انتهای استخوان را می‌پوشاند و اطراف آن می‌پیچد.
جزء فمورال به شکل‌های متفاوتی وجود دارد که بر اساس وزن بیمار و میزان ثبات مورد نیاز برای بازسازی عملکرد طبیعی زانو متغیر می‌باشد.
جزء تیبیا
جزء درشت‌نی (تیبیا) نیز از فلز ساخته شده است و در بالای استخوان تیبیا، درشت‌نی، قرار میگیرد. جزء تیبیا دارای بخشی است که به مرکز توخالی استخوان امتداد می‌یابد تا از سطح صاف بالای جزء تیبیا پشتیبانی کند.
جزء کشکک (کاسه زانو)
جزء کشکک زانو فرم مصنوعی کاسه زانو است. درحالی‌که همه بیماران به تعویض این جزء نیاز ندارند، آنهایی که این قسمت را تعویض می‌کنند دارای جزئی پلاستیکی (پلی اتیلن) از کشکک هستند. این قسمت، جایگزین سطح لغزشی کاسه زانو شده و خود کاسه زانو تعویض نمی‌شود.
اسپیسر پلی اتیلنی
اسپیسر پلی اتیلنی وسیله‌ای پلاستیکی است که بین اجزای فلزی استخوان ران و تیبیا قرار میگیرد. این جزء باعث می‌شود حرکت صاف مفصل زانو به جلو و عقب انجام شود. شکل و ضخامت اجزای پلی اتیلن مطابق با هر بیمار و موقعیت خاص او تغییر می‌کند.
چه چیزی باعث صدا دادن زانو بعد از عمل تعویض مفصل زانو می‌شود؟
اولین و واضح‌ترین دلیل ایجاد صدا، درگیر شدن انتهای فلزی استخوان ران با بالشتک پلاستیکی بین استخوان ران و استخوان درشت‌نی است. غضروف لاستیکی اصلی که انتهای استخوان ران و درشت‌نی را می‌پوشاند و به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کرد، دیگر وجود ندارد. بنابراین ممکن است سر و صدای فلز و پلاستیک که بر روی یکدیگر سائیده می‌شوند، شنیده شود. ازآنجایی‌که اجزا به هم متصل نیستند، بلکه توسط عضلات و بافت‌های همبند بدن در جای خود ثابت می‌شوند، صداها اغلب با رشد بافت‌های اطراف آن‌ها برطرف می‌شوند.
صدا همچنین ممکن است از عملکرد کاسه زانوی جدید ایجاد شود. هنگامی که در حالت ایستاده هستید، بین سطح داخلی کاسه زانو و سطح فلزی انتهای استخوان ران فاصله وجود دارد. همان‌طور که پا را دراز می‌کنید، کاسه زانو جدا می‌شود و سپس ایمپلنت فلزی فمورال صدا ایجاد می‌کند. صدای زانو بلافاصله پس از جراحی ایجاد نمی‌شود؛ زیرا تورم در مفصل باعث می‌شود که همه اجزا در کنار یکدیگر محکم قرار بگیرند. با کاهش تورم، حرکت بین کاسه زانو و انتهای فلزی استخوان ران بیشتر شده و صدای زانو شنیده می‌شود. پس از حدود سه ماه توانبخشی، مفصل به‌طور طبیعی شروع به کار می‌کند و نباید صدایی از زانو شنیده شود. همچنین پس از بهبودی هیچ دردی نیز در زانو مشاهده نمی‌شود.
در برخی موارد نیز صدای زانو به‌خاطر سست شدن تاندون‌ها پس از عمل می‌باشد. اگر تاندون‌ها به اندازه کافی قوی نباشند قادر به نگهداری ایمپلنت نیستند. با قوی‌تر شدن ماهیچه‌ها و تاندون‌های پا، بافت بدن در اطراف ایمپلنت رشد کرده و به مستقر شدن آن در جای خود کمک می‌کند. این مسئله باعث کاهش هر گونه صدای ناشی از پروتز می‌شود.
متأسفانه، هیچ راهی وجود ندارد که بدانیم چقدر طول می‌کشد تا بافت‌ها در اطراف ایمپلنت رشد کنند و صداها را کاهش دهند اما گاهی‌اوقات بهره‌گیری از تمرینات تقویت‌کننده زانو به‌خصوص اکستنشن ساق پا با وزنه می‌توانند مؤثر باشند.
سر و صدای زانو ماه‌ها یا سال‌ها پس از عمل تعویض مفصل
هر چقدر از زمان عمل تعویض مفصل می‌گذرد، احتمال سر و صدای ناشی از ایمپلنت کاهش می‌یابد. بااین‌حال، اگر سر و صدا به‌طور ناگهانی پس از چند سال استفاده رخ دهد، ممکن است به‌دلیل شل شدن قطعات باشد. سایش اجتناب‌ناپذیر است و ایمپلنتی که در زمان عمل کاملاً مناسب بود ممکن است پس از چندین سال استفاده دچار سائیدگی شود.
دلیل دیگر صدای زانو، ایجاد بافت اسکار در زانوی شما پس از عمل تعویض مفصل زانو می‌باشد. ایجاد این بافت می‌تواند بافتی فیبری و متراکم در پشت کاسه زانو ایجاد کرده که هنگام خم کردن پا، این توده فیبری در شکاف استخوان ران در انتهای استخوان گیر می‌کند. هنگامی که زانو صاف می‌شود، توده فیبری از شکاف بیرون می‌زند و صدایی ایجاد می‌کند.
برای جلوگیری از این صداها بهتر است زانوی خود را تا حد امکان منعطف نگه دارید و به افزایش قدرت عضلات بپردازید. فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض مفصل زانو نیز باعث جلوگیری از صدا دادن زانو می‌شود.
ورزش‌هایی برای جلوگیری از صدا دادن زانو بعد از عمل تعویض مفصل
فعالیت‌هایی که به جلوگیری از صدا دادن زانو بعد از عمل تعویض مفصل کمک می‌کنند عبارت‌اند از:
- ورزش‌هایی که قبل از جراحی از آن‌ها لذت می‌بردید می‌توانند برای زانوی جدید و همچنین برای سلامت کلی شما مفید باشند. پیاده‌روی یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای کشش زانو و تقویت پا است. ابتدا از واکر استفاده کنید، سپس به سراغ استفاده از عصا بروید. طبق گفته آکادمی جراحان ارتوپد آمریکا، زمانی که بتوانید بیش از 10 دقیقه بدون تکیه دادن به واکر خود راه بروید، آماده استفاده از عصا هستید.
- شنا نیز ورزشی مفید برای زانوهای شما است و زمانی که در آب هستید، نمی‌توانید صدایی را که از مفصل می‌آید بشنوید.
- از ورزش‌هایی که به زانوهای شما فشار وارد می‌کنند، مانند دویدن، ژیمناستیک و ورزش‌های تماسی مانند فوتبال اجتناب کنید.
- علاوه بر ورزش‌های هوازی، پزشک یا فیزیوتراپ ممکن است انجام برخی ورزش‌ها را برای تقویت زانو توصیه کنند. به‌عنوان مثال آن‌ها توصیه می‌کنند به خم کردن زانوها بپردازید:
- به پشتی صندلی یا واکر خود تکیه کنید.
- پای خود را بلند کرده و زانو را خم کنید.
- پاشنه پا را تا حد امکان به باسن نزدیک کنید.
- این حالت را به مدت پنج ثانیه نگه دارید و پای خود را به زمین برگردانید.
- این حرکت را در سه ست ده‌تایی تکرار کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به‌عنوان یک قاعده، اگر صدای زانو با موارد زیر همراه باشد، باید به پزشک خود مراجعه کنید:
- بدشکلی مفصل
- درد
- تورم
به‌طور کلی، صداها باید در طول زمان کاهش یابند و افزایش آن‌ها یا ایجاد صداهای جدید نگران‌کننده هستند.
کلام آخر
صدا دادن زانو یکی از عوارض جانبی کاملاً طبیعی و رایج عمل تعویض مفصل زانو است. این اتفاق معمولاً تا مدت‌ها پس از جراحی ادامه می‌یابد؛ زیرا بدن هنوز به ایمپلنت جایگزین‌شده عادت نکرده است و در برخی موارد نیز صدای ایجادشده به‌خاطر حرکت قسمت‌های فلزی یا پلاستیکی ایمپلنت بر روی یکدیگر است. صدا دادن زانو امری نگران‌کننده نیست و معمولاً چند ماه پس از عمل تعویض مفصل برطرف می‌شود. اما اگر صدای زانو همراه با درد، تورم و ناراحتی باشد، امری نگران‌کننده است و ممکن است به‌دلیل عواملی دیگری ایجاد شده باشد. در این صورت بیمار باید به پزشک یا جراح خود مراجعه کند. یکی از نکات مهم در هنگام تصمیم‌گیری برای انجام عمل جراحی تعویض مفصل، انتخاب پزشکی ماهر است. دکتر علیرضا جواهری یکی از پزشکان متخصص و باتجربه درزمینه عمل جراحی تعویض مفصل زانو و لگن است. او پس از انجام عمل جراحی به مدت چندین سال بیماران خود را زیر نظر میگیرد و درصورت بروز عوارض جانبی ناشی از عمل به درمان و رفع آن‌ها کمک می‌کند. بنابراین اگر قصد انجام عمل جراحی تعویض مفصل دارید با شماره 02129123462 تماس بگیرید و از خدمات مرکز فوق‌تخصصی ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آن‌ها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آن‌ها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد می‌شود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.
آرتروسنتز زانو که به آن آسپیراسیون نیز گفته می‌شود، روشی ساده برای تخلیه مایع از مفصل ازطریق سوزنی توخالی است. اگر مفصل شما ملتهب و متورم باشد، مایع اضافی در آن جمع می‌شود. تخلیه این مایع، مقداری از تورم و درد را تسکین می‌دهد و همچنین جهت بررسی آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.
شکستگی‌های استرسی لگن با ترک ناقص در یکی از استخوان‌های لگن مشخص می‌شود. ممکن است در ابتدا به‌صورت درد خفیف ظاهر شوند که با فعالیت، به‌ویژه فعالیت‌های با ضربه بالا مانند دویدن یا پریدن، بدتر می‌شوند.
آرتروز پس از سانحه (PTOA) نوعی از آرتروز است که پس از آسیب مفصلی ایجاد می‌شود. درواقع، این بیماری درصد قابل توجهی از موارد آرتروز در مراحل پایانی را تشکیل می‌دهد.
سندرم پیریفورمیس زمانی اتفاق میفتد که عضله پیریفورمیس شما عصب سیاتیک را فشرده می‌کند و منجر به التهاب می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث درد یا بی‌حسی در لگن و پشت ساق پا در یک یا هر دو طرف بدن شود.
اگر هنگام حرکت مفاصل، صدای تق‌تق یا ترکیدن می‌شنوید، باید به آن توجه کنید. اگر صدای مفاصل با درد یا ناراحتی همراه نباشد، احتمالاً آسیبی اتفاق نیفتاده است. اما در برخی موارد صدای مفصل نشان‌دهنده کمبود مواد مغذی در بدن است.
پیشگیری و درمان لخته‌های خون پس از جراحی تعویض مفصل لگن بخش مهمی از بهبودی بیمار است. بیمارانی که تعویض مفصل انجام داده‌اند، دو تا ده روز پس از جراحی در بالاترین خطر ابتلا به DVT (ترومبوز ورید عمقی) قرار دارند و این خطر حدود سه ماه ادامه می‌یابد.