علت درد پا از زانو به پایین چیست و چطور درمان می شود؟

درد پا از زانو به پایین می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از بیماری‌هایی که ممکن است با درد در این ناحیه شروع شوند شامل تاندونیت، نوروپاتی دیابتی و شین اسپلینت هستند. همچنین، گرفتگی عضلانی نیز می‌تواند باعث ایجاد درد در پا از زانو به پایین شود.

بیشتر علل درد پا در این ناحیه بی‌خطر هستند، اما در برخی موارد، درد پا از زانو به پایین می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. در صورتی که درد شدید یا ناگهانی باشد، یا همراه با علائم عفونت نظیر قرمزی، حساسیت، گرما و تب باشد، باید توجه ویژه‌ای داشت. همچنین، تورم، رنگ‌پریدگی، سرد شدن غیرعادی پوست، و دردی که پس از نشستن طولانی‌مدت ایجاد می‌شود، از دیگر علائم هشداردهنده به شمار می‌آیند. در ادامه به توضیح دلایل مختلف درد پا از زانو به پایین می‌پردازیم:

گرفتگی عضلات

گرفتگی عضلات نوعی انقباض غیرارادی است که اغلب در عضلات پا از زانو به پایین رخ می‌دهد و به‌عنوان «اسب چارلی» نیز شناخته می‌شود. این گرفتگی‌ها ممکن است خفیف و به‌صورت یک تکان کوتاه باشند یا به‌طور شدید و تیز احساس شوند و از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند. گاهی حتی پس از رفع گرفتگی، درد آن تا چند روز باقی می‌ماند.

عوامل مختلفی می‌توانند خطر بروز گرفتگی عضلات را افزایش دهند. یکی از دلایل اصلی آن تحریک عصبی یا انقباض غیرارادی فیبرهای عضلانی است که معمولاً در نتیجه کم‌آبی بدن، تغییرات الکترولیتی (نظیر کاهش کلسیم، پتاسیم، سدیم یا منیزیم)، ورزش در گرمای شدید و یا خستگی عضلات رخ می‌دهد. همچنین، برخی بیماری‌ها مانند دیابت، اختلالات تیروئیدی، فیبرومیالژیا، مشکلات عروقی یا عصبی و بارداری می‌توانند احتمال گرفتگی عضلات پا را افزایش دهند. داروهایی مانند استاتین‌ها که برای کاهش کلسترول استفاده می‌شوند نیز ممکن است به گرفتگی عضلانی منجر شوند.

برای تشخیص گرفتگی عضلات، پزشک در معاینه فیزیکی ممکن است حساسیت یا توده‌ای کوچک را در عضله بیابد و در صورت نیاز به بررسی بیشتر، آزمایش خون یا تصویربرداری تجویز می‌کند؛ به‌خصوص اگر احتمال کم‌آبی یا عدم تعادل الکترولیتی وجود داشته باشد.

درمان گرفتگی‌های عضلانی معمولاً شامل کشش و ماساژ ملایم، نوشیدن مایعات کافی و اعمال گرما روی محل گرفتگی است. در برخی موارد، پزشک مصرف مکمل‌های منیزیم یا کلسیم را پیشنهاد می‌دهد. همچنین، درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای می‌تواند به کاهش بروز گرفتگی‌های عضلانی کمک کند.

کشیدگی عضلات

کشیدگی عضلات پا یکی از علل شایع درد در ناحیه پا از زانو به پایین است که به دلیل کشش یا پارگی جزئی عضله رخ می‌دهد. این نوع آسیب بیشتر در عضله گاستروکنمیوس (ماهیچه ساق پا) دیده می‌شود و معمولاً در اثر حرکات ناگهانی یا فعالیت‌های ورزشی مانند دویدن، تنیس یا بسکتبال ایجاد می‌شود.

در این حالت، فرد ممکن است درد خفیف تا متوسط، گرفتگی یا حس ناگهانی از پارگی در ناحیه عضله داشته باشد. این درد غالباً زمانی ایجاد می‌شود که به عضله فشار زیادی وارد شود یا ناگهان تغییر جهت دهد.

تشخیص معمولاً با بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی صورت می‌گیرد. در موارد شدید یا با درد غیرعادی، پزشک ممکن است برای اطمینان از عدم وجود شکستگی، عکس‌برداری با اشعه ایکس تجویز کند.

درمان کشیدگی عضله عموماً با استفاده از پروتکل R.I.C.E انجام می‌شود: استراحت، یخ‌گذاری به مدت 20 دقیقه چندین بار در روز، فشرده‌سازی با باند و بالا نگه‌داشتن پا برای کاهش تورم. در صورت درد شدید، ممکن است از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب استفاده شود. پس از کاهش درد و تورم، فیزیوتراپی و تمرینات کششی ملایم به بازیابی قدرت عضله و پیشگیری از آسیب مجدد کمک می‌کنند.

تاندونیت

تاندونیت به التهاب تاندون، یعنی بافتی که ماهیچه را به استخوان متصل می‌کند، اشاره دارد. این عارضه، که معمولاً ناشی از استفاده بیش‌ازحد در فعالیت‌های ورزشی است، می‌تواند هر فردی را تحت تأثیر قرار دهد. از انواع رایج تاندونیت که منجر به درد در اطراف مچ پا می‌شود می‌توان به تاندونیت آشیل و تاندونیت تیبیا اشاره کرد. تاندونیت باعث درد و تورم می‌شود که با حرکت تاندون آسیب‌دیده شدت می‌یابد.

عواملی مانند افزایش ناگهانی فعالیت بدنی، ناهنجاری‌های پا، عضلات سفت ساق پا، پوشیدن کفش نامناسب، و ورزش در هوای سرد، خطر تاندونیت را افزایش می‌دهند.

تشخیص تاندونیت معمولاً از طریق شرح حال و معاینه فیزیکی انجام می‌شود و در صورت نیاز، تصویربرداری ا‌م‌آرآی تجویز می‌شود. درمان شامل روش R.I.C.E (استراحت، یخ، فشرده‌سازی و بالا نگه‌داشتن پا)، مصرف داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، و استفاده از ارتزهای سفارشی در کفش است تا بهبود و پیشگیری از آسیب را تسهیل کند.

شین اسپلیت

شین اسپلینت یا سندرم استرس تیبیای میانی به التهاب عضلات، تاندون‌ها و بافت‌های اطراف استخوان ساق پا گفته می‌شود و معمولاً با درد تیز یا مبهم در امتداد قسمت داخلی و پشتی ساق پا همراه است. این عارضه اغلب هنگام دویدن یا دیگر فعالیت‌های بدنی رخ می‌دهد.

از عوامل مؤثر در ایجاد شین اسپلینت می‌توان به دویدن بیش‌ازحد، استفاده از کفش‌های نامناسب یا فرسوده، و مشکلات حرکتی مچ پا (پروناسیون بیش‌ازحد) اشاره کرد.

تشخیص شین اسپلینت با شرح حال و معاینه فیزیکی صورت می‌گیرد و گاهی برای رد سایر مشکلات مانند شکستگی استرسی، تصویربرداری لازم است. درمان شامل استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی ناحیه، و کشش عضلات ساق پا است. داروهای ضد التهاب نیز ممکن است توصیه شوند. با مراقبت مناسب، شین اسپلینت معمولاً طی 7 تا 9 هفته بهبود می‌یابد.

شکستگی استرسی استخوان

شکستگی استرسی یک ترک کوچک در استخوان است که در ساق پا رایج می‌باشد و با درد تیز و موضعی که با استراحت بهبود می‌یابد، شناخته می‌شود.

این نوع شکستگی ناشی از استفاده بیش‌ازحد است؛ هنگامی که عضلات خسته شده و فشار به استخوان منتقل می‌شود، ترک کوچکی ایجاد می‌گردد. ورزش‌های با حرکات مکرر دویدن و پریدن، مانند بسکتبال و ژیمناستیک، ریسک این نوع آسیب را افزایش می‌دهند.

برای تشخیص، معمولاً رادیوگرافی کافی است، اما گاهی سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی لازم می‌شود. درمان عمدتاً شامل استراحت 6 تا 8 هفته‌ای و استفاده از یخ برای کاهش التهاب است. داروهای مسکن مانند استامینوفن نیز به کنترل درد کمک می‌کنند.

ترومبوز ورید عمقی (DVT)

ترومبوز ورید عمقی وضعیتی است که در آن لخته خون در وریدهای عمقی پا، معمولاً در ساق یا ران، تشکیل می‌شود و می‌تواند موجب درد، تورم، قرمزی و گرمای ناحیه شود. این بیماری با خطر جدی آمبولی ریه همراه است، وضعیتی که در آن لخته به ریه‌ها می‌رسد و باعث انسداد عروق ریه می‌شود؛ این مسئله می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.

علت ترومبوز ورید عمقی می‌تواند ناشی از آسیب به دیواره ورید باشد که معمولاً در اثر جراحی، ضربه یا التهاب ایجاد می‌شود. علاوه بر این، بی‌تحرکی طولانی‌مدت، مانند نشستن طولانی در سفرهای هوایی یا بستری بودن طولانی در بیمارستان، خطر ایجاد لخته را افزایش می‌دهد. همچنین برخی بیماری‌ها مانند سرطان، دیابت و حتی بارداری به دلیل تغییرات در ترکیب خون و عملکرد سیستم گردش خون، احتمال بروز ترومبوز ورید عمقی را بالا می‌برند. چاقی و سابقه خانوادگی لخته نیز از عوامل خطر این بیماری هستند.

برای تشخیص، پزشک اغلب از سونوگرافی وریدی برای مشاهده لخته‌ها استفاده می‌کند و در برخی موارد آزمایش خون خاصی به نام D-dimer هم درخواست می‌شود. درمان ترومبوز ورید عمقی معمولاً با داروهای ضدانعقاد یا رقیق‌کننده خون انجام می‌شود که از گسترش لخته و ایجاد لخته‌های جدید جلوگیری می‌کند. در برخی موارد، تزریق داروهای حل‌کننده لخته، موسوم به ترومبولیتیک، و یا حتی فیلترگذاری وریدی برای جلوگیری از حرکت لخته به سمت ریه نیز ممکن است توصیه شود.

کنترل و درمان ترومبوز ورید عمقی اهمیت زیادی دارد، چرا که این بیماری می‌تواند عوارض طولانی‌مدتی مانند سندرم پس از ترومبوز ایجاد کند که موجب درد و تورم مزمن پا می‌شود.

نارسایی مزمن وریدی

نارسایی مزمن وریدی به دلیل اختلال عملکرد دریچه‌های سیاهرگی پا رخ می‌دهد که باعث می‌شود خون به عقب برگردد و در پاها تجمع کند، در نتیجه فشار وریدی افزایش می‌یابد.

علائم آن شامل درد و گرفتگی پا، تورم مچ و ساق، خارش، خشکی پوست، لکه‌های رنگی روی پوست، سفتی پوست، زخم‌های وریدی و رگ‌های واریسی هستند.

ایستادن طولانی، چاقی، بارداری، آسیب و لخته در وریدها می‌توانند خطر نارسایی وریدی را افزایش دهند.

برای تشخیص از سابقه پزشکی، معاینه و سونوگرافی دوبلکس وریدی استفاده می‌شود. درمان شامل بالا بردن پاها و پوشیدن جوراب‌های فشاری است.

بیماری شریان محیطی (PAD) 

بیماری شریان محیطی به باریک شدن شریان‌های پا اشاره دارد که باعث اختلال در جریان خون به پاها می‌شود. این وضعیت می‌تواند درد گرفتگی در ساق پا، ران یا لگن ایجاد کند که هنگام استراحت کاهش می‌یابد. دیگر علائم شامل زخم‌های بهبود نیافته، تغییرات ناخن پا، پوست براق و ریزش مو در نواحی آسیب‌دیده است.

بیماری شریان محیطی معمولاً ناشی از آترواسکلروز است که در نتیجه تجمع چربی در دیواره شریان‌ها رخ می‌دهد. عوامل خطر شامل سیگار کشیدن، دیابت، فشار خون بالا و سن بالای 70 سال است.

تشخیص از طریق معاینه، آزمایش ABI و سونوگرافی صورت می‌گیرد. درمان شامل تغییر سبک زندگی (ترک سیگار، ورزش)، داروهای رقیق‌کننده خون و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای است. در موارد شدید، روش‌هایی مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس ممکن است لازم باشد. 

نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی یک اختلال عصبی است که در اثر آسیب به اعصاب محیطی ایجاد می‌شود. این آسیب معمولاً ابتدا انگشتان پا را تحت تأثیر قرار داده و سپس به تدریج به پاها و ساق پاها گسترش می‌یابد. علائم آن شامل کاهش حس در اندام‌ها، بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن، درد سوزشی و گاهی حساسیت بیش از حد به لمس است. بیماران اغلب از درد مزمن، ضعف عضلانی و کاهش قدرت کنترل حرکات شکایت دارند. این مشکلات عصبی به‌ویژه در شب‌ها ممکن است تشدید شده و موجب درد و ناراحتی شدید شوند. از آنجا که نوروپاتی محیطی باعث کاهش حس در پاها می‌شود، خطر بروز زخم‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند افزایش یافته و در صورت عدم مراقبت، این زخم‌ها ممکن است عفونی و منجر به مشکلات جدی‌تر شوند.

عوامل متعددی می‌توانند منجر به نوروپاتی محیطی شوند. دیابت کنترل نشده از مهم‌ترین علل این بیماری است، چراکه قند خون بالا به مرور زمان به اعصاب آسیب می‌رساند. مصرف مزمن الکل نیز یکی دیگر از عوامل رایج است که از طریق تضعیف تغذیه اعصاب و جذب ناکافی ویتامین‌ها، به‌ویژه ویتامین‌های گروه B، به بروز نوروپاتی کمک می‌کند. کمبود ویتامین B1 و B12 در این میان نقش مهمی دارد و معمولاً با سوءتغذیه یا جذب ضعیف ویتامین‌ها مرتبط است. همچنین، بیماری‌های خودایمنی و التهابی با حمله به سیستم عصبی می‌توانند موجب بروز این اختلال شوند. در مواردی نیز مصرف داروهای خاص، تماس با مواد سمی و عوامل ژنتیکی می‌توانند منجر به آسیب به اعصاب محیطی شوند.

برای تشخیص نوروپاتی محیطی، پزشک از معاینه فیزیکی آغاز کرده و علائم بالینی نظیر کاهش حس و واکنش‌های عصبی را بررسی می‌کند. در موارد پیچیده‌تر یا غیرقطعی، ممکن است از روش‌های تشخیصی دقیق‌تر مانند الکترومیوگرافی (EMG) و آزمایش هدایت عصبی استفاده شود تا محل و شدت آسیب عصبی مشخص گردد.

درمان نوروپاتی محیطی به‌ویژه بر کنترل بیماری‌های زمینه‌ای تمرکز دارد، به عنوان مثال، کنترل دقیق دیابت و خودداری از مصرف الکل می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. داروهایی نظیر گاباپنتین، آمی‌تریپتیلین و پرگابالین نیز برای تسکین درد و کاهش علائم نوروپاتی استفاده می‌شوند. این داروها در کنار مراقبت‌های فیزیکی و تغییرات سبک زندگی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش علائم بیماری کمک کنند.

سیاتیک (رادیکولوپاتی لومبوساکرال)

رادیکولوپاتی لومبوساکرال که معمولاً به نام سیاتیک شناخته می‌شود، به فشرده شدن یا تحریک اعصابی اطلاق می‌شود که از پایین ستون فقرات به ساق پا می‌روند. علائم آن شامل درد الکتریکی در نواحی کمر، لگن و ساق پا، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، احساس سوزش و ضعف هستند.

علل شایع شامل فتق دیسک، عضلات سفت مانند سندرم پیریفورمیس، و تنگی نخاع هستند. در موارد نادر، عفونت یا تومور ممکن است عامل درد پا از زانو به پایین باشد.

تشخیص معمولاً از طریق معاینه فیزیکی و تصویربرداری مانند ام‌آرآی یا سی‌تی اسکن صورت می‌گیرد. درمان شامل داروهای ضد درد، شل‌کننده‌های عضلانی، فیزیوتراپی و در برخی موارد جراحی است.

چه زمانی برای درد پا از زانو به پایین به پزشک مراجعه کنم؟

درد پا از زانو به پایین می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی جدی باشد. در صورتی که درد با هر یک از علائم زیر همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید:

• تصادف یا آسیب فیزیکی
• سوزش، خارش یا پوست خشک
• سفتی مفاصل در صبح
• بی‌حسی یا احساس ترکیدن در زانو یا مچ پا
• لکه‌های بنفش، قرمز تیره یا قهوه‌ای بر روی پوست
• تورم یا سرخی
• درد شدید، ناگهانی یا مداوم
• سوزن سوزن شدن
• زخم‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند
• رگ‌های واریسی یا پوست گرم در ناحیه آسیب‌دیده
• ضعف یا عدم توانایی در وزن‌گذاری روی پا
• مصرف داروهای استاتین یا داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت

در نهایت، برای تشخیص دقیق و تعیین علت درد، مشاوره با پزشک ضروری است. درمان بستگی به علت درد دارد و تنها پزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا مشکل شما یک کشیدگی عضلانی ساده است یا یک بیماری جدی‌تر.

جمع‌بندی

درد پا از زانو به پایین می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که اغلب به مشکلات عضلانی، عصبی، عروقی یا ساختاری مربوط می‌شود. این درد ممکن است به دلیل آسیب‌های فیزیکی مانند پیچ‌خوردگی، شکستگی یا کشیدگی عضلات ایجاد شود. همچنین، التهاب تاندون‌ها یا مشکلات مانند تاندونیت و شین اسپلینت می‌تواند منجر به درد و ناراحتی در ناحیه ساق پا شود.

در برخی موارد، درد ممکن است به علت مشکلات عصبی مانند نوروپاتی محیطی یا رادیکولوپاتی لومبوساکرال باشد که به آسیب اعصاب در پا یا کمر مرتبط است. اختلالات عروقی مانند بیماری شریان محیطی (PAD) و ترومبوز ورید عمقی (DVT) نیز می‌توانند جریان خون را مختل کرده و درد، تورم و حساسیت در پا ایجاد کنند. مشکلات وریدی مانند نارسایی مزمن وریدی، نیز می‌تواند موجب تورم و درد در پاها شود.

علاوه بر این، بیماری‌های دیگر مانند دیابت، چاقی یا فشار خون بالا می‌توانند به طور غیرمستقیم بر سلامت پاها تأثیر بگذارند. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، مراجعه به پزشک برای معاینه و انجام آزمایش‌های تصویربرداری ضروری است.

 منابع

verywellhealth.com