آشنایی کامل با نکروز آواسکولار (AVN) یا نکروز استخوان

بیماری نکروز آواسکولار به معنی مرگ بافت استخوان به‌دلیل کمبود خون‌رسانی است. این بیماری که به آن استئونکروز نیز گفته می‌شود، می‌تواند منجر به ترک‌های ریز در استخوان و درنهایت فروپاشی آن شود. این فرایند ممکن است ماه‌ها تا سال‌ها طول بکشد.

شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل می‌تواند جریان خون به قسمتی از استخوان را متوقف کند. نکروز آواسکولار همچنین با استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی با دوز بالا و مصرف زیاد الکل در ارتباط است.

هر کسی می‌تواند به این بیماری مبتلا شود، اما این عارضه بیشتر در افراد 30 تا 50 ساله شایع است.

نکروز آواسکولار چیست؟

نکروز آواسکولار (AVN) مرگ بافت استخوان به‌دلیل از دست دادن خونرسانی است. این بیماری با نام‌های استئونکروز، نکروز آسپتیک یا نکروز استخوان ایسکمیک نیز شناخته می‌شود.

درصورت عدم درمان‌، نکروز آواسکولار می‌تواند باعث کلاپس یا خرد شدن استخوان شود. نکروز آواسکولار اغلب روی ران شما تأثیر می‌گذارد. دیگر محل‌های شایع شانه، زانو و مچ پا هستند.

علائم نکروز آواسکولار

در مراحل اولیه‌، نکروز آواسکولار معمولاً علائمی ندارد. با بدتر شدن بیماری، دردناک می‌شود. در ابتدا ممکن است فقط هنگامی که به استخوان آسیب‌دیده فشار وارد می‌کنید، درد داشته باشید. سپس درد شما ممکن است ثابت شود. اگر استخوان و مفصل اطراف آن خرد شود، ممکن است درد شدیدی داشته باشید که باعث شود نتوانید از مفصل خود استفاده کنید. زمان بین اولین علائم و فروپاشی استخوان می‌تواند از چندین ماه تا بیشتر از یک سال باشد.

چه عواملی باعث ایجاد نکروز آواسکولار می‌شوند؟

شکستگی استخوان یا بیماری‌هایی که از جریان خون به بافت استخوان جلوگیری می‌کنند، باعث نکروز آواسکولار می‌شوند. حدود 20درصد از موارد نکروز آواسکولار بدون علت واضحی رخ می‌دهند.

علل شناخته‌شده نکروز آواسکولار عبارت‌اند از:

• نکروز آواسکولار تروماتیک: این نوع می‌تواند پس از شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل رخ دهد.
• نکروز آواسکولار غیرتروماتیک: این نوع زمانی اتفاق میفتد که شما بیماری یا عارضه‌ای پزشکی دارید که مانع جریان خون به بافت استخوانی شما می‌شود. نکروز آواسکولار غیرتروماتیک اغلب بر استخوان‌های مشابه در هر دو طرف بدن تأثیر می‌گذارد. برای مثال، اگر در شانه راست خود دچار نکروز آواسکولار شوید، احتمالاً در شانه چپ خود نیز به آن مبتلا خواهید شد.

کدام شکستگی‌های استخوان باعث نکروز آواسکولار تروماتیک می‌شوند؟

نکروز آواسکولار در برخی از شکستگی‌های استخوان، بیشتر از بقیه محتمل است. شکستگی‌های شایع استخوان که منجر به نکروز آواسکولار تروماتیک می‌شوند، عبارت‌اند از:

• شکستگی‌ها و دررفتگی‌های لگن: حدود 20درصد از افرادی که لگن آن‌ها در می‌رود (لگن دیگر در مفصل به‌صورت عادی هم‌تراز نیست) به نکروز آواسکولار مبتلا می‌شوند.

چه بیماری‌ها یا مشکلاتی باعث نکروز آواسکولار غیرتروماتیک می‌شوند؟

چندین بیماری یا روش درمانی وجود دارند که می‌توانند به نکروز آواسکولار منجر شوند:

• پوکی استخوان: زنان مسن (و برخی مردان) گاهی دچار نکروز آواسکولار خودبه‌خودی زانو (SPONK) می‌شوند.
• اختلالات خونی: مانند کم‌خونی داسی‌شکل
• دیابت
• روش‌های درمان‌ سرطان: مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی
• بیماری کاهش فشار در غواصان
• اچ‌آی‌وی
• بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس
• پیوند عضو
• بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار، که باعث ایجاد حباب‌های گاز در خون می‌شود
• بیماری گوشه (Gaucher disease)، که در آن ماده‌ای از چربی در اندام‌ها جمع می‌شود
• استفاده طولانی‌مدت از داروهایی به نام بی فسفونات‌ها برای درمان سرطان‌هایی مانند مولتیپل میلوما یا سرطان پستان، که می‌تواند منجر به استئونکروز فک شود
• پانکراتیت، التهاب پانکراس

عوامل خطرساز در نکروز آواسکولار

مواردی که می‌توانند احتمال نکروز آواسکولار را بیشتر کنند عبارت‌اند از:

• الکل: چند بار نوشیدن الکل در روز می‌تواند باعث ایجاد رسوبات چربی در خون شود که باعث کاهش خونرسانی به استخوان‌ها می‌شود.
• بیس فسفونات‌ها: این داروها که تراکم استخوان را تقویت می‌کنند، می‌توانند منجر به پوکی استخوان فک شوند. اگر آن‌ها را به‌خاطر مولتیپل میلوما یا سرطان پستان متاستاتیک مصرف کنید، این احتمال بیشتر خواهد بود.
• درمان‌های پزشکی: پرتودرمانی برای سرطان می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند. سایر موارد مرتبط با نکروز آواسکولار شامل پیوند اعضا مانند پیوند کلیه است.
• داروهای استروئیدی: استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهاب، از راه دهان یا ازطریق وریدی، منجر به 35٪ موارد استئونکروز غیرترومایی می‌شود. پزشکان علت آن را نمی‌دانند، اما استفاده طولانی‌مدت از داروهایی مانند پردنیزون می‌تواند منجر به نکروز آواسکولار شود. پزشکان بر این باورند که این داروها می‌توانند سطح چربی در خون شما را افزایش دهند، که باعث کاهش جریان خون می‌شود.
• تروما: شکستن یا دررفتن مفصل ران می‌تواند به عروق خونی نزدیک آسیب برساند و خون‌رسانی به استخوان‌های شما را قطع کند. استئونکروز ممکن است 20٪ یا بیشتر از افرادی را که دچار دررفتگی مفصل ران می‌شوند، مبتلا کند.
• لخته شدن خون، التهاب و آسیب به عروق: این‌ها می‌توانند مانع برقراری جریان خون در استخوان‌های شما شوند.

تشخیص نکروز آواسکولار

پزشک شما تشخیص را با معاینه بدنی شروع می‌کند. او برای بررسی نقاط حساس به مفاصل شما فشار می‌آورد. همچنین مفاصل شما را در یک سری موقعیت‌ها حرکت می‌دهد تا دامنه حرکت شما را بررسی کند. پزشک برای یافتن علت درد شما، ممکن است یکی از این آزمایشات تصویربرداری زیر را درخواست دهد:

• اسکن استخوان: پزشک مواد رادیواکتیو را به داخل عروق شما تزریق می‌کند. این مواد به نقاطی که استخوان‌ها آسیب دیده یا در حال ترمیم هستند منتقل شده و در تصویر نشان داده می‌شوند.
• ام‌آرآی و سی‌تی اسکن: این تست‌ها تصاویر مفصلی را در اختیار پزشکتان قرار داده و تغییرات اولیه استخوان را نشان می‌دهد که ممکن است نشانه نکروز آواسکولار باشند.
• اشعه ایکس: در مراحل اولیه، استئونکروز طبیعی خواهد بود اما می‌توانند تغییرات استخوانی را که بعداً ظاهر می‌شوند نشان دهند.

حتما بخوانید: تشخیص نکروز آواسکولارچگونه است؟

درمان نکروز آواسکولار

اهداف درمانی برای نکروز آواسکولار شامل بهبود مفصل، جلوگیری از آسیب به استخوان و تسکین درد هستند. بهترین درمان به موارد مختلفی بستگی دارد، مانند:

• سن شما
• مرحله بیماری
• محل و میزان آسیب استخوان
• علت استئونکروز

درصورت ابتلا به نکروز آواسکولار، درمان ممکن است شامل مصرف داروهایی برای تسکین درد یا محدود کردن استفاده از ناحیه آسیب‌دیده باشد. اگر مفصل ران، زانو یا مچ پای شما آسیب‌دیده باشد، ممکن است برای برداشتن وزن از مفصل آسیب‌دیده به عصا نیاز داشته باشید. همچنین ممکن است پزشک برای کمک به حرکت دادن مفصل، تمرینات دامنه حرکتی را توصیه کند.

• داروها: اگر پزشک بداند علت نکروز آواسکولار شما چیست، درمان شامل تلاش برای مدیریت آن مشکل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• رقیق‌کننده‌های خون: اگر نکروز آواسکولار ناشی از لخته شدن خون باشد، داروهای رقیق‌کننده را دریافت خواهید کرد.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها به کم شدن درد کمک می‌کنند.
• داروهای کلسترول: میزان کلسترول و چربی را در خون شما کاهش می‌دهند، که از انسداد مجدد که می‌تواند منجر به استئونکروز شود، جلوگیری می‌کنند.

• عمل جراحی: در حالی که درمان‌های غیرجراحی ممکن است سرعت نکروز آواسکولار را کاهش دهند، اما درنهایت بیشتر افراد مبتلا به این بیماری نیاز به جراحی دارند. گزینه‌های جراحی عبارت‌اند از:
• پیوند استخوان: برداشتن استخوان سالم از قسمتی از بدن و استفاده از آن برای جایگزینی استخوان آسیب‌دیده
• استئوتومی: برش استخوان و تغییر ترازبندی آن برای از بین بردن فشار روی استخوان یا مفصل
• تعویض کامل مفصل: برداشتن مفصل آسیب‌دیده و جایگزینی آن با مفصل مصنوعی
• رفع فشار مرکزی: برداشتن بخشی از قسمت داخلی استخوان برای کاهش فشار و ایجاد عروق خونی جدید
• پیوند استخوان واسکولاریزه: استفاده از بافت خود فرد برای بازسازی مفاصل ران دچار بیماری یا آسیب‌دیده. جراح ابتدا استخوان با خون‌رسانی ضعیف را از مفصل ران خارج می‌کند، سپس استخوان غنی از رگ‌های خونی را از جای دیگری مانند استخوان فیبولا، استخوان کوچک‌تر در قسمت پایینی پای شما، جایگزین می‌کند.
• تحریک الکتریکی: جریان الکتریکی می‌تواند رشد استخوان جدید را شروع کند. ممکن است پزشک از آن در حین جراحی استفاده کند یا دستگاه خاصی برای این کار به شما بدهد.

مراقبت از نکروز آواسکولار در خانه

برای کمک می‌توانید این موارد را انجام دهید:

• استراحت: از مفصل کار نکشید. استراحت می‌تواند به کاهش آسیب کمک کند. شاید لازم باشد چندین ماه فعالیت بدنی خود را متوقف کرده یا از عصا استفاده کنید.
• ورزش: فیزیوتراپ می‌تواند حرکات مناسب را به شما نشان دهد تا دامنه حرکتی مفصل خود را برگردانید.

جلوگیری

برای کاهش خطر ابتلا به نکروز آواسکولار:

• مصرف الکل را کاهش دهید: نوشیدن زیاد الکل، عامل خطر اصلی برای استئونکروز است.
• کلسترول خود را کنترل کنید: تکه‌های کوچک چربی، متداول‌ترین چیزهایی هستند که مانع خون‌رسانی به استخوان‌های شما می‌شوند.
• از استروئیدها با دقت استفاده کنید: هنگام استفاده از این داروها، پزشک باید مراقب شما باشد. اگر در گذشته از آن‌ها استفاده کرده‌اید به پزشکتان اطلاع دهید. مصرف مداوم آن‌ها می‌تواند آسیب استخوانی را بدتر کند.
• سیگار نکشید: این کار خطر نکروز آواسکولار شما را افزایش می‌دهد.

آینده نکروز آواسکولار

بیش از نیمی از افراد مبتلا به این بیماری ظرف 3 سال از زمان تشخیص نیاز به جراحی دارند. اگر استخوان در یکی از مفاصل شما خرد شود، احتمال وقوع آن در مفصل دیگر نیز وجود دارد.

آینده بیماری شما به موارد مختلفی بستگی دارد:

• مرحله بیماری در زمان تشخیص
• ابتلا به بیماری زمینه‌ای دیگری

در موارد زیر شانس کمتری برای بهبودی دارید:

• بیش از 50 سال دارید.
• هنگام تشخیص، در مرحله 3 یا بالاتر بیماری هستید.
• بیش از یک سوم ناحیه تحمل وزن استخوان از بین رفته و نکروز شده است.
• آسیب تا انتهای استخوان رسیده است.
• سابقه طولانی در درمان‌های کورتیزون دارید.

عوارض

درصورت عدم درمان، نکروز آواسکولار بدتر می‌شود و درنهایت ممکن است استخوان فرو بریزد. همچنین، نکروز آواسکولار باعث می‌شود که استخوان شکل صاف خود را از دست بدهد و احتمالاً منجر به آرتریت شدید و زودهنگام می‌شود.

آمادگی برای ویزیت

پزشک ممکن است شما را به متخصص بیماری‌های مفصلی (روماتولوژیست) یا جراح ارتوپد ارجاع دهد.

کارهایی که می‌توانید انجام دهید تهیه فهرستی از موارد زیر است:

• علائم خود: ازجمله علائمی که به علت اصلی ویزیت شما بی‌ارتباط هستند و زمان شروع آن‌ها
• اطلاعات پزشکی کلیدی: شامل سایر بیماری‌های زمینه‌ای و سابقه آسیب به مفصل دردناک
• تمام داروها: شامل ویتامین‌ها یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، به همراه دوز آن‌ها
• سؤالاتی برای پرسیدن: سؤالاتی که می‌خواهید از تیم درمانی خود بپرسید

درصورت امکان، از یکی از اقوام یا دوستان خود بخواهید تا شما را در ویزیت همراهی کند تا به شما در به خاطر سپردن اطلاعاتی که دریافت می‌کنید، کمک کند.

برخی از سؤالاتی که می‌توانید از تیم درمانی خود درمورد نکروز آواسکولار بپرسید، عبارت‌اند از:

• محتمل‌ترین علت علائم من چیست؟
• به چه آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
• چه درمان‌هایی در دسترس هستند؟
• من بیماری‌های زمینه‌ای دیگری نیز دارم. چگونه می‌توانم آن‌ها را هم‌زمان به بهترین شکل مدیریت کنم؟

در پرسیدن سؤالات دیگر نیز تردید نکنید.

آنچه باید از پزشک خود انتظار داشته باشید

پزشک احتمالاً سؤالاتی از شما خواهد پرسید، ازجمله:

• در کدام ناحیه درد دارید؟
• آیا وضعیت خاصی از مفصل، درد را بهتر یا بدتر می‌کند؟
• آیا تا به حال داروهای استروئیدی مانند پردنیزون مصرف کرده‌اید؟
• چه مقدار الکل می‌نوشید؟

جمع‌بندی

نکروز آواسکولار، اختلالی دردناک است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. اگر بیماری‌هایی دارید یا داروهایی مصرف می‌کنید که خطر ابتلا به نکروز آواسکولار را افزایش می‌دهند، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما علائمی را که ممکن است نشان‌دهنده نکروز آواسکولار باشند، توضیح خواهد داد. تحقیقات نشان می‌دهند تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند پیشرفت بیماری را به تأخیر بیندازد.

منابع

mayoclinic.org

my.clevelandclinic.org

webmd.com