گرفتگی زانو، عارضه‌ای معمول و شایع در زانو است که بر اثر اسپاسم و انقباض ناگهانی و غیرارادی عضلات مفصل زانو ایجاد میشود. این گرفتگی معمولاً کوتاه‌مدت و موقتی، اما بسیار ناخوشایند است.
با افزایش سن، گرفتگی زانو به معضلی جدی تبدیل شده و عموماً به‌دنبال هر نوع آسیبدیدگی این علائم ظاهر می‌شوند.
علائم گرفتگی زانو
علائم رایج گرفتگی عضلات زانو شامل موارد زیر هستند:
- سفت شدن ناگهانی: عضله زانو بهطور قابل توجهی سفت میشود.
- پرش (تیک) قابل مشاهده: ممکن است متوجه پرش عضلانی قابل مشاهده‌ای در ناحیه زانو شوید؛ به‌طوری که پوست روی زانو لرزشی خفیفی دارد.
- درد: گرفتگی میتواند باعث درد شدید و ناگهانی شود که ممکن است هنگام حرکاتی مانند راه رفتن، چمباتمه زدن، زانو زدن یا خم کردن زانو افزایش یابد.
- کاهش تحرک: در طول گرفتگی، ممکن است زانو به شکلی آزادانه حرکت نکند و سفت یا قفل‌شده به نظر برسد.
- مدت زمان گرفتگی‌ها: گرفتگی‌ها میتوانند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند.
علت گرفتگی زانو
مهم‌ترین علل گرفتگی زانو شامل موارد زیر هستند:
استئوآرتریت یا آرتروز زانو
استئوآرتریت یا ساده‌تر بگویم آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین انواع بیماری آرتریت است که به‌دنبال ساییدگی و تخریب مفصل زانو ایجاد میشود. این عارضه که بیشتر در اثر ورزشهای طاقت‌فرسا، افزایش سن، چاقی و .. ایجاد میشود بیمار را با گرفتگی و دردهای شدید در ناحیه زانو همراه می‌کند.
گرفتگی زانو ناشی از این بیماری پس از بیدار شدن از خواب به شدیدترین حالت خود می‌رسد.
آرتریت روماتوئید زانو
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم زانو نوعی آرتریت است که به‌عنوان بیماری خود ایمنی نیز شناخته میشود. در این بیماری، سیستم ایمنی به‌اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و در پی آن مفصل دچار التهاب میشود. آرتریت روماتوئید اختلالی است که باعث بروز درد، تورم و گرفتگی شدید در مفصل زانو میشود.
بورسیت زانو
بورس‌ها، کیسه‌های کوچک حاوی مایع هستند که اصطکاک بین استخوان و تاندون و عضلات اطراف را کاهش میدهند. هر زانو از 11 بورس ساخته شده است. زمانی که این بورس‌ها ملتهب می‌شوند، عارضه بورسیت زانو اتفاق میفتد. بورسیت زانو، عارضه شایعی در میان ورزشکاران است که با درد و گرفتگی شدید در زانو همراه می‌باشد.
نقرس
بیماری نقرس، نوعی آرتریت است که به‌دنبال تجمع اسید اوریک در مفاصل بدن ایجاد میشود. با اینکه بیماری نقرس بیشتر اندام‌های پایینی بدن یعنی انگشتان پا را درگیر می‌کند، اما مفصل زانو را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. خشکی و گرفتگی زانو یکی از مهم‌ترین علائم این بیماری است که با درد شدید و ناگهانی در زانو همراه می‌باشد.
تومورهای استخوانی
با اینکه به‌ندرت پیش می‌آید علت گرفتگی زانو، وجود تومورهای استخوانی باشد، اما این امکان وجود دارد؛ زیرا افراد مبتلا به تومورهای استخوانی بهطور مکرر به گرفتی و خشکی در مفصل زانو دچار می‌شوند. البته این نوع گرفتگی‌ها بسیار شدیدتر و دردناک‌تر از سایر بیماری هستند.
البته گرفتگی زانو میتواند در اثر آسیبدیدگی یا وجود اختلالاتی در عضلات و عصب‌ها نیز به وجود بیاید که شامل موارد زیر است:
- آسیب دیدن عضلات اطراف زانو
- تحریک عصبی و فشرده شدن عصب‌ها
- ضربه دیدن ماهیچه‌های زانو
گرفتگی زانو چه زمانی خطرناک است؟
در صورتی که گرفتگی زانو بهصورت اتفاقی رخ دهد و این درد پنج الی هفت روز ادامه داشته باشد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک و متخصص ارتوپد مراجعه کرد.
گرفتگی زانو زمانی خطرناک است که با چنین علائمی همراه باشد:
- گرفتگی همراه با درد شدید در قسمت‌های مختلف زانو
- متورم و قرمز شدن اطراف زانو
- تغییر شکل دادن مفصل زانو
- خشک و سفت شدن مفصل زانو
- حساسیت به لمس
با اینکه گرفتگی زانو نشانهای غیرطبیعی نیست و ممکن است بسیاری از افراد در طول زندگی خود چندین بار به آن دچار شوند، اما در صورتی که در طولانیمدت ادامه داشته باشد و با چنین نشانه‌هایی همراه باشد باید فکر جدی به حال آن کرد.
علت گرفتگی زانو در هنگام خواب
بسیار دیده شده که بسیاری از مردم هنگامی که به خواب عمیق فرو می‌روند، از درد شدید زانو و گرفتگی رنج می‌برند. گرفتگی زانو در هنگام خواب مشکلی رایج در سالمندان است که با فرا رسیدن شب و آماده شدن شخص برای استراحت ایجاد میشود.
ازآنجایی‌که گرفتگی زانو میتواند خواب را از شخص بگیرد یا خواب را برهم بزند، میتواند مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد کند.
درد و گرفتگی زانو در هنگام خواب نتیجه آسیبدیدگی و کشیدگی زانو است و در چنین مواردی اتفاق میفتد:
- آرتروز استخوان
- روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید
- اضافه وزن و چاقی
- آرتریت عفونی مفصل
- کار کشیدن بیشازحد از مفصل زانو در طول روز
تشخیص گرفتگی زانو
ارزیابی اولیه توسط بیمار
بیمار میتواند با یادداشت کردن زمان و تناوب وقوع گرفتگی‌های عضلات زانو شروع کند. آیا این گرفتگی‌ها با فعالیت‌های خاصی شروع می‌شوند یا بهصورت خودبه‌خودی رخ میدهند؟
بهتر است برای مدتی به دوره‌های گرفتگی زانو توجه کنید تا الگوها یا محرک‌های احتمالی را تشخیص دهد. یادداشت کردن مدت‌زمان و شدت اسپاسم‌ها میتواند اطلاعات مهمی در اختیار پزشک قرار دهد.
آزمایش‌های پزشکی و تصویربرداری
پزشک بسته به نتایج ارزیابی اولیه، آزمایش‌های تشخیصی خاصی را پیشنهاد میدهد. این آزمایشات عبارت‌اند از:
- آزمایش خون: برای بررسی عدم تعادل الکترولیت‌ها و سایر مشکلات احتمالی مانند کم‌آبی یا کمبود مواد معدنی
- تصویربرداری: ممکن است اشعه ایکس (X-ray) یا ام‌آرآی برای جستجوی دلایل ساختاری گرفتگی، مانند مشکلات مربوط به استخوان‌ها یا بافت‌های نرم اطراف زانو، توصیه شود. این تکنیک‌های تصویربرداری به مشخص کردن دقیق مشکلات و هدایت درمان‌های بیشتر کمک میکنند.
راهکارهای درمان گرفتگی زانو
روش درمان گرفتگی زانو بسته به نوع و علت آن متفاوت است. ممکن است برخی اختلالات همچون آسیبدیدگی جزئی زانو با درمان‌های خانگی تسکین یابند. اما برخی دیگر همچون آرتروز زانو تنها با جراحی تسکین می‌یابند. درمان گرفتگی زانو به سه روش کلی انجام میشود که شامل موارد زیر هستند:
درمان خانگی گرفتگی زانو
مطمئناً گرفتگی زانو علاوه‌بر خشکی و اسپاسم شدید در مفصل زانو با دردها و نشانه‌هایی متنوعی همراه است. درمان به‌موقع و به کارگیری تمام روش‌های درمانی در کاهش درد و گرفتگی زانو بسیار مؤثر هستند. روش‌های خانگی برای درمان گرفتگی زانو عبارت‌اند از:
- اجتناب از قرار گرفتن در وضعیت نامناسب
- استفاده از داروهای مسکن بدون تجویز پزشک
- استفاده از کمپرس یخ
- بالا نگه داشتن زانو
- استفاده از بانداژ کشی برای کم کردن درد و تورم زانو
درمان بدون جراحی گرفتگی زانو
در صورتی که گرفتگی زانو بیش از 5 الی 6 روز ادامه داشته باشد یا علائم آن بدتر شود، باید هر چه سریع‌تر به پزشک ارتوپد مراجعه کنید. پزشک در وهله اول برای درمان گرفتگی شما از چنین روش‌هایی استفاده می‌کند:
دارو درمانی
داروی ضدالتهاب و داروهای مسکن از مهم‌ترین داروها برای تسکین دردهای حاصل از گرفتگی زانو می‌باشند که توسط پزشک ارتوپد تجویز می‌شوند. داروهای غیراستروئیدی همچون ناپروکسن، استیل‌سالیسیلیک اسید و ایبوپروفن از مهم‌ترین داروها برای کاهش التهاب زانو می‌باشند.
تزریق استروئید
در صورتی که گرفتگی زانو باعث خشکی مفصل شود، تزریق داروی استروئیدی یکی از بهترین گزینه‌های درمانی محسوب میشود. این داروها در کاهش التهاب بسیار مؤثر هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی در کنترل و درمان دردهای زانو ناشی از گرفتگی بسیار کمک‌کننده است. تکنیک‌هایی که برای درمان گرفتگی زانو استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- طراحی حرکات کششی و ورزشی مناسب زانو
- ماساژ بافت نرم
- اولتراسوند
- الکترودرمانی
- لیزر درمانی
- گرما و یخ درمانی
ورزش درمانی
ورزش در افزایش حرکت مفصل و رفع گرفتگی بسیار مؤثر است. همچنین در صورتی که علت گرفتگی، اضافه وزن باشد، به کمک ورزش درمانی می توان درد و خشکی زانو را تا حد زیادی کاهش داد.
جراحی گرفتگی زانو
در مواردی که علت گرفتگی زانو آسیبدیدگی شدید زانو باشد، پزشک برای برداشتن قطعات آسیب‌دیده نیاز به عمل جراحی خواهد داشت. در غیر این صورت، مشکل زانوی شما به احتمال زیاد ادامه می‌یابد و بدتر میشود.
انتخاب نوع جراحی بسته به علت گرفتگی زانو متغیر است که این جراحی‌ها شامل موارد زیر هستند:
- جراحی آرتروسکوپی زانو
- جراحی منیسکتومی
- جراحی تعویض مفصل زانو
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
درصورت داشتن شرایط زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- ادامه یافتن گرفتگی‌ها علیرغم انجام اقدامات مراقبتی در منزل
- تجربه درد شدید یا رو به وخامت
- افزایش تناوب گرفتگی‌ها و ایجاد اختلال در فعالیت‌های روزانه یا خواب شبانه
- مشاهده علائمی مانند بی‌حسی، تورم قابل توجه، یا تغییر رنگ پوست اطراف زانو
این علائم ممکن است نشان‌دهنده مشکلی جدیتر باشند که به ارزیابی پزشکی حرفه‌ای نیاز دارد.
جمع‌بندی
گرفتگی زانو، که ناشی از انقباض ناگهانی عضلات است، عارضه‌ای شایع اما آزاردهنده است که میتواند موقت یا نشانهای از مشکلی جدیتر باشد. این گرفتگی ممکن است بهدلیل آرتروز (استئوآرتریت و روماتوئید)، بورسیت، نقرس یا حتی تومورهای استخوانی رخ دهد. همچنین آسیبهای عضلانی و فشردگی عصب نیز میتوانند باعث آن شوند. اگر گرفتگی زانو بیش از چند روز طول بکشد، با درد شدید، تورم، قرمزی یا تغییر شکل مفصل همراه باشد، باید جدی گرفته شود و به پزشک مراجعه کرد. درمان این عارضه بستگی به علت زمینهای دارد و از روش‌های خانگی مانند کمپرس سرد و بالا نگه داشتن پا تا درمان‌های بدون جراحی مانند فیزیوتراپی و دارو درمانی و درنهایت جراحی (آرتروسکوپی یا تعویض مفصل) متغیر است.
منابع
سوالات متداول
گرفتگی ناشی از آرتروز اغلب به دلیل ساییدگی مفصل است، در حالی که روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) یک بیماری خودایمنی است که با التهاب شدید و گرفتگی همراه است.
مطالب مشابه
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماریهایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیبهای بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. میتواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام میدهند، مشاهده میشود.
آسیبهای وارده به زانوها میتوانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیشازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه میدهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما بهطور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد میشود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، بهویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.
آرتروسنتز زانو که به آن آسپیراسیون نیز گفته میشود، روشی ساده برای تخلیه مایع از مفصل ازطریق سوزنی توخالی است. اگر مفصل شما ملتهب و متورم باشد، مایع اضافی در آن جمع میشود. تخلیه این مایع، مقداری از تورم و درد را تسکین میدهد و همچنین جهت بررسی آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرد.