صدا دادن مفصل زانو یکی از مشکلات شایع است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این صداها می‌توانند به‌صورت تق‌تق، ترکیدن یا خش‌خش در هنگام حرکت زانو بروز کنند و ممکن است همراه با درد یا بدون درد باشند. دلایل مختلفی برای این صداها وجود دارند. شناسایی علت دقیق صدا دادن زانو اهمیت زیادی دارد؛ زیرا می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر در مفصل بوده یا صرفاً ناشی از شرایط بی‌خطر و گذرا باشد. در ادامه به بررسی مهمترین عوامل ایجاد صدا در زانو می‌پردازیم:
حرکت تاندونها و رباط‌ها در مفصل
برای اینکه دو استخوان در کنار یکدیگر حرکت کنند باید وضعیت تاندونها و رباط‌ها تغییر جهت دهد. با تغییر جهت دادن این اجزای مفصل، استخوان‌ها می‌توانند به‌راحتی در کنار یکدیگر حرکت کنند؛ با هر بار باز و بسته شدن مفصل، هر کدام از این تاندونها و رباط‌ها به جلو و عقب حرکت می‌کند که این کار با ایجاد صداهایی در استخوان همراه است.
اینگونه صداها در مفصل طبیعی هستند و مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کنند. ممکن است شما در هنگام شنیدن چنین صداهایی نگران شوید اما اگر این صداها با درد همراه نباشند، جای هیچ نگرانی نیست و به‌دنبال کشیدگی رباط‌ها ایجاد می‌شوند.
خروج حباب و گازهایی از مفصل
در تمام مفصل‌های بدن برای اینکه سطوح مفصل راحت‌تر در کنار یکدیگر حرکت کنند، مایعی به نام مایع سینوویال قرار دارد که این مایع با لغزنده کردن سطوح مفصل، حرکت مفصل‌ها را تسهیل می‌کند.
در درون تمام این مایع، گازهایی به‌صورت محلول وجود دارند؛ زمانی که شما مفاصل بدن خود را به حرکت در می‌آورید، حجم داخل مفصل افزایش می‌یابد تا دو مفصل در کنار یکدیگر با فاصله قرار بگیرند.
با انجام این کار، یعنی کاهش فشار درون مایع مفصلی، حبابهای گازی در درون مفصل خارج می‌شوند که خارج شدن این حباب‌ها از درون مفصل با صداهایی همراه است که شما این صداها را به‌صورت تق‌تق و خرد شدن می‌شنوید.
آرتروز مفصل
آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که سالیانه میلیون‌ها نفر در دنیا به آن مبتلا می‌شوند.
بیماری آرتروز نتیجه تخریب غضروف‌هاست؛ بدین صورت که با افزایش سن غضروف‌های مفصلی از بین می‌روند، فاصله غضروفی کم میشود و نتیجه آن ساییده شدن استخوان‌ها بر روی یکدیگر است.
وقتی آرتروز در حال شکل‌گیری است، خار استخوان ساییدگی را بدتر می‌کند. منظور از خار استخوان (Bone Spur) یا زائده استخوانی، همان برآمدگی‌های کوچک استخوانی هستند که به‌طور غیرطبیعی شکل می‌گیرند.
البته صداهای دیگری هم از زانو شنیده می‌شوند، مانند صدای ترکیدن (Popping)، که صدای بلندتری نسبت به کریپتاسیون دارد، اما کمتر رخ می‌دهد.
چنین صداهایی زمانی شنیده می‌شوند که زانو در وضعیت خاصی قرار دارد، یا به‌شکل خاصی حرکت می‌کند. مسلماً همه حرکات زانو باعث چنین صداهایی نمی‌شوند.
ترق‌تروق‌های معمول برای وقتی هستند که تاندونها روی استخوان اطراف مفصل می‌کوبند. چنین صداهایی ممکن است نشانه آسیب غضروف، داخل مفصل هم باشند.
صدا دادن مفصل در هنگام راه رفتن از شایع‌ترین نشانه‌های بیماری آرتروز زانو است که با درد و ناراحتی شدید همراه است.
نرمی کشکک زانو
نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی عارضه‌ای ترسناک و مربوط به زانو است که در طی آن غضروف‌های قرارگرفته در ناحیه پشتی کشکک زانو نرم و آسیب‌پذیر می‌شوند. عارضه نرمی کشکک زانو زمانی سبب بروز صداهایی در مفصل زانو میشود که استخوان کشک بر روی استخوان مجاور ساییده شود.
صدا دادن مفصل زانو به همراه متورم شدن و درد زانو از مهمترین نشانه‌های نرمی کشکک زانو است که این دردها در هنگام بالا رفتن از پله‌ها و تغییر وضعیت دادن شدید می‌شوند.
پارگی مینیسک مفصل
مینیسک‌ها، بافت‌های محکمی در مفصل زانو هستند که در حفظ پایداری و به حرکت در آوردن مفصل زانو نقش اساسی ایفا می‌کنند. مینسیک‌ها بافت‌های شبه‌غضروفی بوده که به مراتب محکم‌تر از غضروف‌ها هستند و با خاصیت ارتجاعی‌شان، وظیفه جذب شوک را برعهده دارند.
پارگی مینیسک زانو عارضه‌ای است که به‌دنبال وارد شدن ضربه‌ای شدید به زانو ایجاد میشود؛ با آسیب دیدن مینیسک زانو، مایع زیادی در مفصل زانو تجمع می‌یابد که همین عامل موجب صدا دادن مفصل زانو در هنگام راه رفتن میشود.
زانوی دونده (PFSS)
زانوی دونده یا سندرم درد پاتلوفمورال زمانی رخ می‌دهد که فشار زیادی به استخوان ران و کشکک (کاسه زانو) وارد شود. این فشار معمولاً بهدلیل استفاده بیش‌ازحد یا ناهماهنگی استخوان‌های مفصل زانو ایجاد میشود. چنین شرایطی می‌تواند منجر به نرم شدن و فرسایش غضروف مفصل و درنتیجه، بروز صدای تق‌تق و درد در زانو در هنگام انجام حرکات خاص شود. این حرکات شامل بالا رفتن از پله‌ها، دویدن روی شیب، فعالیت بر روی زمین‌های ناهموار و وارد کردن فشار بیش‌ازحد به زانوها هستند. آسیب ناشی از استفاده بیش‌ازحد و ناهماهنگی می‌تواند به بروز سندرم درد پاتلوفمورال یا زانوی دونده منجر شود. این وضعیت معمولاً در دوندگان مسافت طولانی شایع است، اما ممکن است در اثر زمین خوردن یا ضربه شدید به زانو مانند تصادف نیز ایجاد شود.
پارگی تاندون کشکک
پارگی تاندون کشکک یکی از آسیب‌های شایع در ناحیه زانو است. این آسیب می‌تواند جزئی یا کامل باشد و معمولاً با صدای ترکیدن همراه است، همچنین باعث درد و مشکل در حرکت میشود.
در پارگی جزئی، تاندون کشیده یا ساییده شده اما به‌طور کامل پاره نمی‌شود. علائم این آسیب شامل درد، تورم و محدودیت در حرکت هستند. در پارگی کامل، تاندون به‌طور کامل از کشکک زانو جدا میشود. این نوع پارگی با علائمی مانند ناتوانی در صاف کردن زانو، تورم شدید و درد همراه است.
تاندونیت زانو
تاندونیت زانو معمولاً ناشی از التهاب یا مشکل در تاندون‌های اطراف مفصل زانو است. یکی از دلایل رایج این وضعیت، تاندونیت ایلیوتیبیال باند (IT) است که به تورم و تحریک تاندون‌های اطراف زانو اشاره دارد. ایلیوتیبیال باند، تاندونی است که از لگن تا زیر زانو کشیده میشود و ممکن است هنگام خم شدن زانو، به لبه‌های استخوان ران گیر کرده و صدای «تق» ایجاد کند.
علائم این وضعیت شامل ترکیدن یا صدای «تق» در هنگام خم و راست کردن زانو و همچنین احساس تورم تاندون زیر پوست هستند. این نوع صدا متفاوت از پوپینگ مکانیکی بوده که معمولاً ناشی از مشکلات عمیق‌تر در مفصل است. صدای ناشی از تاندونیت معمولاً سطحی است و مستقیماً زیر پوست احساس میشود.
استئونکروز زانو
استئونکروز زانو زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به استخوان در ناحیه زانو مختل شود. این وضعیت معمولاً در استخوان ران (فمور) یا درشت نی (تیبیا) رخ می‌دهد و می‌تواند به درد شدید در ناحیه زانو منجر شود. در صورتی که این مشکل پیشرفت کند، ممکن است به آرتروز زانو نیز منجر شود.
علائم استئونکروز زانو شامل درد شدید در ناحیه زانو است که به‌مرور زمان ممکن است تشدید شود. همچنین، با پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر به استخوان، ممکن است علائم آرتروز مانند سفتی و کاهش حرکت زانو نیز بروز کنند.
آسیب‌های رباط زانو
آسیب‌های رباط زانو معمولاً ناشی از فشار زیاد یا آسیب‌های ورزشی به زانو هستند. چهار رباط اصلی که مفصل زانو را پایدار نگه می‌دارند عبارت‌اند از:
- رباط جانبی داخلی (MCL) و رباط جانبی خارجی (LCL): این دو رباط در کناره‌های زانو قرار دارند.
- رباط صلیبی قدامی (ACL) و رباط صلیبی خلفی (PCL): این رباط‌ها در داخل مفصل زانو قرار دارند و نقش مهمی در ثبات مفصل ایفا می‌کنند.
آسیب‌های شایع رباط زانو شامل پارگی ACL، آسیب MCL، آسیب LCL و پارگی PCL هستند. پارگی ACL شایع‌ترین نوع آسیب است که معمولاً در ورزش‌هایی مانند فوتبال و بسکتبال رخ می‌دهد. آسیب MCL معمولاً در اثر ضربه به بخش بیرونی زانو و آسیب LCL در اثر ضربه به بخش داخلی زانو ایجاد میشود. پارگی PCL بیشتر در تصادفات یا هنگام ضربه به جلوی زانوی خم شده اتفاق میفتد.
علائم آسیب‌های رباط زانو شامل شنیدن صدای ترکیدن هنگام آسیب، درد شدید و محدودیت حرکت زانو هستند.
علت صدا دادن زانو هنگام راه رفتن
صدای «تق‌تق» زانو هنگام راه رفتن می‌تواند ناشی از چندین عامل مختلف باشد که مهمترین آنها اضافه وزن و ضعف عضلات و رباط‌های اطراف مفصل زانو هستند.
مفصل زانو مسئول تحمل وزن بدن است و فشار زیادی را در هنگام حرکت تحمل می‌کند. بااین‌حال، زمانی که فرد دارای اضافه وزن باشد، این فشار بیشتر از حد معمول میشود. وزن اضافی بر روی مفصل زانو فشار مضاعفی وارد می‌کند و باعث بروز اصطکاک در مفصل شده که درنهایت منجر به ایجاد صدا در حین حرکت میشود. این مشکل به‌ویژه زمانی که مفصل در حال حرکت است یا بدن از حالت ایستاده به حرکت درمی‌آید، بیشتر قابل توجه است.
علاوه‌بر اضافه وزن، ضعف عضلات و رباط‌های اطراف زانو نیز نقش به‌سزایی در ایجاد صدای زانو دارد. عضلات و رباط‌ها وظیفه حمایت و تثبیت مفصل زانو را بر عهده دارند. وقتی که این ساختارها ضعیف شوند یا نتوانند به‌درستی عمل کنند، مفصل زانو برای جبران این ضعف مجبور به ایجاد حرکت اضافی میشود که این مسئله می‌تواند به اصطکاک بیشتر و صدای زانو منجر شود.
ترکیب این دو عامل—اضافه وزن و ضعف عضلات و رباط‌ها—می‌تواند علت اصلی صدای تق‌تق زانو باشد. برای پیشگیری از این مشکل و کاهش علائم آن، تقویت عضلات اطراف زانو ازطریق تمرینات خاص و مدیریت وزن بدن ازجمله راهکارهای مؤثری هستند که می‌توانند به بهبود عملکرد مفصل زانو کمک کنند و از بروز درد و مشکلات بیشتر جلوگیری کنند.
علت صدا دادن زانو بعد از جراحی یا تروما
کرپیتاسیون پس از جراحی یا تروما می‌تواند برای برخی افراد نگران‌کننده باشد، اما تحقیقات نشان می‌دهند که تا 18 درصد از افرادی که تعویض کامل مفصل زانو (TKA) انجام می‌دهند، این وضعیت را تجربه می‌کنند. این مشکل معمولاً بهدلیل طراحی یا تناسب زانوی جدید ایجاد شده و در بیشتر موارد بدون مداخله خاصی برطرف میشود. یکی از دلایل رایج کرپیتوس پس از جراحی، تشکیل بافت اسکار است که می‌تواند باعث درد و سفتی مفصل شود. همچنین ممکن است بهدلیل باقی ماندن بافت اضافی در اطراف مفصل رخ دهد که در این صورت، پزشک ممکن است برداشتن این بافت‌های اضافی را پیشنهاد کند. اگر پس از جراحی یا آسیب، فرد دچار درد، سفتی یا احساس ناراحتی شد، باید به پزشک مراجعه کند تا وضعیت زانو بررسی شود. در بسیاری از موارد، صدا دادن زانو پس از جراحی جدی نیست و بهدلیل افزایش آگاهی از نحوه واکنش مفصل بیشتر به چشم می‌آید. معمولاً اطمینان‌بخشی، استراحت و برنامه‌های توانبخشی برای رفع مشکل کافی هستند.
راه‌های جلوگیری از صدا دادن زانو
- خم کردن زانو به‌صورت مطلوب
- استقامت در ساق پا باعث استقامت زانو و همسترینگ و کاهش صدا دادن و تق‌تق زانو میشود.
- بهبود تحرک لگن با کشش آن و تمرينات كششی
- بهبود حرکت مچ پا
- خوردن غذاهای سالم حاوی كلسيم و ويتامين دی
- کاهش فشار روی مفصل زانو (با هر بار قدم برداشتن 7 مرتبه وزن بدن روی زانو اعمال میشود که درصورت اضافه وزن باعث صدا دادن زانو میشود.)
- جلوگیری از انجام فعالیت‌هایی که باعث آسیب رسیدن به زانو می‌شوند.
- استفاده از محافظ و باندهای کشی برای زانو هم می‌تواند به شما کمک کند.
جمع‌بندی
به خاطر داشته باشید که در صورتی که تق‌تق زانو با درد، ورم يا اختلال در حركات زانو همراه باشد، جاي نگراني است و نیاز به درمان دارد. حتماً باید برای تشخیص علت آن به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا برنامه درمانی مناسبی را برای شما تجویز کند.
برای رسیدن به هدف و درمان، باید علت دقیق بروز صدا دادن زانو مشخص شود. متخصص ارتوپد کسی است که می‌تواند برای تشخیص علت بیماری به شما کمک کند. او به‌صورت فیزیکی شما را معاینه کرده و درصورت نیاز انجام تست‌های دیگر را توصیه می‌کند.
انجام دادن این تست‌ها می‌تواند به پزشک برای تشخیص دلایل پنهان ایجاد تق‌تق زانو کمک کند. زمانی‌که علت صدا دادن زانو مشخص شد، پزشک برای شما داروهایی را تجویز می‌کند و به شما توصیه می‌کند برای برگشت به حالت طبیعی تمرینات خاصی را انجام دهید و درصورت لزوم اقدامات جراحي زانو را در نظر بگيرد.
منابع
سوالات متداول
بله، انجام تمرینات ورزشی که عضلات چهار سر ران و همسترینگ را تقویت می‌کنند، می‌تواند به بهبود ثبات زانو و کاهش صدا کمک کند. این تمرینات فشار روی مفصل را کم می‌کنند و عملکرد کلی زانو را بهبود می‌بخشند. البته، نوع و شدت تمرین باید با مشورت پزشک یا فیزیوتراپیست تنظیم شود.
مطالب مشابه
عفونت مفصل لگن وضعیتی جدی است که زمانی رخ می‌دهد که میکروارگانیسم‌های مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به لگن یا بافت استخوانی اطراف آن حمله کنند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث درد شدید، تورم و سفتی قابل توجهی شوند و حرکت یا استفاده عادی از مفصل لگن را دشوار سازند.
عفونت زانو وضعیت پزشکی جدی‌ای است که اغلب به درمان فوری و تهاجمی نیاز دارد. هنگامی که باکتری‌ها باعث آلوده شدن مایع مفصلی (مایعی که مفصل زانو را روان می‌کند) می‌شوند، عفونتی به نام عفونت مفصلی اتفاق میفتد.
آرتریت زانو به التهاب و تخریب غضروف مفصل زانو اشاره دارد؛ غضروفی که وظیفه دارد به‌عنوان ضربه‌گیر استخوان‌ها عمل کند و خم و راست شدن نرم و روان زانو را امکان‌پذیر سازد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) برای لگن، گزینه درمانی ترمیمی است که برای رفع درد و التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند آرتروز، پارگی‌های لابروم، یا سایر آسیب‌های بافت نرم طراحی شده است.
تاندونیت لگن، عارضه‌ای التهابی است که تاندون‌های اطراف مفصل لگن را درگیر می‌کند. می‌تواند منجر به درد، تورم و محدودیت حرکت شود و معمولاً در ورزشکاران و افرادی که حرکات تکراری ران انجام می‌دهند، مشاهده میشود.
آسیب‌های وارده به زانوها می‌توانند در اثر رگ به رگ شدن یا پارگی رباط‌ها یا استفاده از بیش‌ازحد از زانو اتفاق بیفتند. زانو بزرگترین مفصل در بدن انسان است. این مفصل، ساق پا را به ران متصل می‌کند و به شما اجازه می‌دهد راه بروید، بدوید، بپرید، برقصید و در سایر فعالیت‌های روزانه شرکت کنید.
کیست‌های استخوان ساب کندرال (SBCs) کیسه‌های پر از مایعی هستند که در داخل مفاصلی مانند زانو، لگن و شانه تشکیل می‌شوند. این کیسه‌ها معمولاً در درجه اول با هیالورونیک اسید پر شده‌اند. هیالورونیک اسید مایعی در مایع مفصلی است که مفصل را روان می‌کند. کیست‌های استخوان ساب کندرال از نظر فنی کیست نیستند. در عوض، آنها ضایعات پر از مایع هستند که توسط استخوان احاطه شده‌اند.
شکستگی‌های استرسی در استخوان‌های پا و مچ پا شایع هستند؛ زیرا ما به‌طور مداوم با ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن به آنها نیرو وارد می‌کنیم. در شکستگی استرسی، استخوان می‌شکند اما معمولاً جابجا نمی‌شود.
بونیون، برآمدگی استخوانی است که در لبه داخلی مفصل شست پا ایجاد میشود. اگر متوجه برآمدگی روی شست پا شدید، به‌ویژه اگر درد، سفتی یا بی‌حسی در انگشتان پا یا پای خود تجربه کردید، حتماً به متخصص مراجعه کنید.
استئوکندرال زانو، به آسیب یا صدمه به غضروف مفصلی صاف اطراف مفصل زانو و استخوان زیرین غضروف اشاره دارد. میزان آسیب ممکن است از پارگی غضروف یا ترک خفیف استخوان گرفته تا شکستن قطعه‌ای از استخوان در داخل مفصل متغیر باشد.